Πρακτικά βήματα για να βελτιωθεί η απονομή δικαιοσύνης

Γράφει η Αικατερίνη Γιαννακοπούλου *

Στην ιστοσελίδα του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών (ΔΣΑ) υπάρχει ανάρτηση, ως προς την ιστορία του. Είναι χαρακτηριστικά τα αποσπάσματα από την έκδοση του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών με τίτλο “Ψηφιακό Αρχείο ΔΣΑ” που γράφουν: ο ιστορικός Βαγγέλης Καραμανωλάκης, η δικηγόρος- ιστορικός Λύντια Τρίχα και η δικηγόρος, υπεύθυνη της Βιβλιοθήκης του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, Εύη Χριστοφιδάκη.

Γράφουν, λοιπόν, ότι παρά το ότι οι νομικοί αποτελούσαν πάντα το σημαντικότερο τμήμα της ελίτ που περιστοίχιζε την εξουσία, «οι δικηγόροι, από τα μέσα ήδη του 19ου αιώνα, αντιμετώπιζαν κατά την άσκηση του επαγγέλματός τους ποικίλα προβλήματα, τα σημαντικότερα από τα οποία παρέμειναν διαχρονικά: ο μεγάλος αριθμός τους, η άνιση κατανομή της πελατείας, η άσκηση δικηγορίας από τους βουλευτές, η έλλειψη καταλλήλων δικαστικών αιθουσών, η απαξιωτική συμπεριφορά ορισμένων δικαστών και η καθυστέρηση της εκδίκασης των υποθέσεων…

Στη λύση των προβλημάτων αυτών θα συντελούσε αποτελεσματικά η ύπαρξη ενός συλλογικού οργάνου, ενός δικηγορικού συλλόγου. Ωστόσο οι δικηγόροι, αυτοί που υπερασπίζονταν συνεχώς τα συμφέροντα των άλλων, όταν κλήθηκαν να συνασπισθούν για να υπερασπίσουν τα δικά τους συμφέροντα, στάθηκε αδύνατο… να ασκήσουν αποτελεσματικά το δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι. Μια μικρή μόνο ομάδα ασχολήθηκε με τη σύσταση και τη δραστηριοποίηση δικηγορικών συλλόγων στην πρωτεύουσα και τις επαρχίες.

Ο Γεώργιος Ρούφος ήταν ο πρώτος που πρότεινε στη Βουλή τη νομοθετική σύσταση δικηγορικών συλλόγων το 1877…. Στη Βουλή όμως το πρώτο νομοσχέδιο θα κατατεθεί από τον Γεώργιο Φιλάρετο το 1884 και θα υποβληθεί ξανά το 1891, χωρίς να συζητηθεί. Νέο νομοσχέδιο θα καταρτισθεί από την κυβέρνηση Χαριλάου Τρικούπη, θα κατατεθεί το 1896 στη Βουλή, αλλά δεν θα ψηφισθεί.

Ο νόμος ΓΤΙΖ΄ (3317) περί δικηγορικών συλλόγων, ψηφίσθηκε τελικά τον Δεκέμβριο του 1908, τριάντα χρόνια μετά τη σύνταξη του πρώτου νομοσχεδίου. Στις 15 Φεβρουαρίου 1909 οι δικηγόροι της Αθήνας συνήλθαν για τη συγκρότηση του σημερινού Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών… Πρώτος πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου εκλέχθηκε ο Κωνσταντίνος Έσσλιν και αντιπρόεδρος ο Κωνσταντίνος Ρακτιβάν».

Η έλλειψη στατιστικών στοιχείων

Από την ίδρυσή του έως σήμερα, ο ΔΣΑ, ο πρώτος και μεγαλύτερος δικηγορικός σύλλογος της χώρας, διάνυσε μια μακρά πορεία στο δημόσιο βίο, στενά συνδεδεμένη με τις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις. Επιστημονική συσσωμάτωση και παράλληλα συνδικαλιστικό όργανο, ο ΔΣΑ, εκκινώντας από ένα ολιγάριθμο σώμα ανδρών, μελών κατά κύριο λόγο της ανερχόμενης αστικής τάξης στις αρχές του 20ού αιώνα, εκπροσωπεί σήμερα χιλιάδες δικηγόρους, που συνωστίζονται στα αθηναϊκά δικαστήρια. Στις τάξεις του συγκαταλέγονται σήμερα γύρω στα 30.000 μέλη.

Όμως, εκτός των δικηγόρων και των υπόλοιπων λειτουργών της Θέμιδος, υπάρχουν και “εργαλεία” που μπορούν να βοηθήσουν την λειτουργία της Δικαιοσύνης. Προσωπικά, είχα την τύχη ή την ατυχία να φοιτήσω και να αποφοιτήσω στο τμήμα Πολιτικών και Οικονομικών σπουδών της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Εκεί λοιπόν υπήρχε ένα καθηγητής, που δίδασκε Στατιστική. Μου άρεσε πολύ αυτό το μάθημα και ό,τι διδάχτηκα σε αυτό το εφαρμόζω.

Τα στατιστικά στοιχεία σε κάθε θέμα είναι πολύτιμα, διότι αποτελούν την πυξίδα στη σύνταξη ρεαλιστικών οικονομικών προγραμμάτων, αλλά και διότι απεικονίζουν την πραγματικότητα, και διότι με αυτά αποκτάς πλήρη γνώση του τι συμβαίνει, τη δεδομένη χρονική στιγμή που σε ενδιαφέρει. Συγκεκριμένα, στο θέμα της Δικαιοσύνης τα στατιστικά στοιχεία είναι πολύτιμα για τη βελτίωση των υπηρεσιών της, αλλά και για τη δίκαιη και έγκαιρη απονομή της.

Απονομή δικαιοσύνης

Είναι δηλαδή πολύτιμο στοιχείο να γνωρίζεις τον αριθμό των μηνύσεων που κατατέθηκαν μέσα σε ένα χρόνο, πόσες από αυτές κρίθηκαν βάσιμες και προχώρησε για αυτές η διαδικασία, πόσες από αυτές αρχειοθετήθηκαν και μπήκαν στο αρχείο, πόσες από αυτές δικάστηκαν τον πρώτο-δεύτερο χρόνο από τη κατάθεση τους, πόσες από αυτές αποσύρθηκαν στο ακροατήριο, σε πόσες από αυτές οι αποφάσεις ήταν αθωωτικές-απαλλακτικές για τον κατηγορούμενο, πιο ήταν το μέσο όρο του ύψους των ποινών ανά αδίκημα, ποιος είναι ο μέσος όρος των ποινών που επιβλήθηκαν ανά κατηγορούμενο (ανά αδίκημα, ανά έτος, ανά μήνα, ανά μέρα, ανά ώρα, ανά λεπτό αν είναι εφικτό) ποιος είναι ο μέσος όρος των ετήσιων ποινών που αντιστοιχεί σε κάθε Έλληνα φορολογούμενο, από τις ποινές που επιβλήθηκαν στα δικαστήρια…

Διότι στο τέλος ο Έλληνας φορολογούμενος θα πληρώσει τα υπέρογκα έξοδα της έκτισης των ποινών αν αυτές δεν πληρωθούν κατά μετατροπή από τον κατηγορούμενο ή δεν μετατραπούν σε παροχή κοινωφελούς εργασίας, καθώς και τις ποινές που δε μετατρέπονται κατά το νόμο. Επίσης με τη συλλογή όλων αυτών των στατιστικών στοιχείων μπορούμε να κατανοήσουμε, που μας οδηγεί τελικά η εξάντληση της αυστηρότητας των δικαστών στις καταδίκες και τις ποινές που αντιστοιχούν.

Δεν αρκεί ένας νόμος

Κατά καιρούς, γίνονται αναφορές στα έσοδα του κράτους από την εξαγορά των ποινών, χωρίς όμως να υπολογίζει κανείς τα έξοδα που αυτές οι υπερβολικές ποινές δημιουργούν στον Έλληνα φορολογούμενο και στο κράτος, καθώς και ποιο είναι το ποσοστό της οικονομικής ανάπτυξης του κράτους, που απορροφά η διατήρηση αυτής της ανώφελης σωφρονιστικής πολιτικής. Μπορούμε επίσης να κατανοήσουμε το ύψος της ζημιάς που υφίσταται το κράτος από τη διατήρηση μιας πολυετούς διαδικασίας που συνήθως καταλήγει σε υπέρογκες ποινές, με όλες τις δυσμενείς συνέπειες της για το κράτος και τον Έλληνα φορολογούμενο.

Η επίλυση των ζητημάτων αυτών και η ταχύτητα απονομής της δικαιοσύνης σε αστικές και ποινικές υποθέσεις δε μπορεί να γίνει αποσπασματικά με τη ψήφιση ενός νόμου που ο όποιος υπουργός ή όποια κυβέρνηση τον ψήφισε και ο οποίος μηδαμινά θα βελτιώσει αν δεν χειροτερέψει τα πράγματα. Μόνο η ολοκληρωτική μελέτη και η ανάλυση των στατιστικών στοιχείων της Δικαιοσύνης καθώς και η σύνταξη πολύπλευρου ολοκληρωμένου προγράμματος για την απόδοση και το χρόνο απονομής της δικαιοσύνης μπορεί να επιφέρει αποτελέσματα.

Διάβασα ότι αναμένεται η ψήφιση ενός νόμου που θα βελτιώσει τα θέματα της Δικαιοσύνης.  Αναρωτιέμαι αν αυτό κάποιος το πιστεύει. Αν ήταν τόσο απλό με τη ψήφιση ενός νόμου να βελτιωθεί η απόδοση της Δικαιοσύνης, τότε δε θα είχαμε κανένα πρόβλημα, με τόσους νόμους που έχουν ψηφιστεί και τον καθένα τους συνήθως να δυσκολεύει αντί να διευκολύνει τα ζητήματα αυτά.

Προσωπικά φρονώ, ότι αν στο στάδιο πριν την εκδίκαση της υπόθεσης δεν προτείνεται συμβιβαστική λύση για συμφωνία στο ύψος της ποινής και του ποσού της μετατροπής της, με κοινή συμφωνία των διαδίκων και την ικανοποίηση του μηνυτή με το αντίστοιχο ποσό της μετατροπής της ποινής (καταβλητέο σε τασσόμενη προθεσμία και υπό τον όρο πως αν δεν τηρηθεί η απόφαση, την επαναφορά της ποινής και των δικαιωμάτων του κράτους) δε θα επιλυθεί ποτέ κανένα από τα φλέγοντα θέματα της ποινικής τουλάχιστον διαδικασίας στη Δικαιοσύνη. Αυτά βέβαια αποτελούν προτεινόμενες σκέψεις και όχι ολοκληρωμένες λύσεις, που απαιτούν ειδική μελέτη, προετοιμασία και πρόγραμμα.

---

*Η Αικατερίνη Γιαννακοπούλου είναι δικηγόρος-οικονομολόγος