Πώς προστατευόμαστε από τον καπνό των πυρκαγιών

Οι πυρκαγιές δεν απειλούν μόνον όσους ζουν στην περιοχή όπου ξεσπάει μια μεγάλη φωτιά, αλλά και σε απόσταση 50 χιλιομέτρων, με τον κίνδυνο να είναι πολύ μεγαλύτερος για όσους έχουν πνευμονοπάθειες και καρδιοπάθειες. Το μεγάλο πρόβλημα με τον καπνό των πυρκαγιών, ακόμα κι όταν είναι αόρατος, δηλαδή όταν το νέφος φαίνεται μακριά, έγκειται στο ότι τα μικροσωματίδια διασπείρονται και εισπνέονται από τον άνθρωπο ή τα ζώα.

Τα σωματίδια 2,5 PM και κάτω δεν είναι ορατά δια γυμνού οφθαλμού. Γενικά μετριούνται σε μικρόμετρα (mμ) όπου κάθε mμ ισούται μόλις με ένα χιλιοστό του χιλιοστού. Προς σύγκριση να πούμε ότι ότι η τρίχα των μαλλιών μας έχει διάμετρο 50-70 mμ, δηλαδή σχεδόν τριακονταπλάσια. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας το επιτρεπτό όριο σωματιδίων PM 10 που μπορούν να υπάρχουν στην ατμόσφαιρα χωρίς να προκαλούνται προβλήματα είναι 50 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο αέρα, ενώ για τα PM 2,5 τα όρια είναι αυστηρότερα: 25 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο αέρα.

Θεωρητικά ο κίνδυνος είναι ανάλογος της διάρκειας της έκθεσης και αν κάποιος εκτεθεί για μια-δυο μέρες δεν θεωρείται ότι απειλείται η υγεία του, αν όμως είναι ευπαθής, αυτή η χαλαρή στάση δεν ενδείκνυται. Υπενθυμίζεται μάλιστα ότι στην Ρόδο εθελοντής πυροσβέστης ηλικίας μόλις 39 ετών έπαθε έμφραγμα και πέθανε δώδεκα μέρες μετά την έναρξη των πυρκαγιών, χωρίς να είναι καρδιοπαθής.

Ο άτυχος άνδρας πήγε στο νοσοκομείο περίπου δύο μέρες μετά την κατάσβεση της φωτιάς και είχε ως συμπτώματα δύσπνοια και πόνο στο στομάχι. Διασωληνώθηκε σχεδόν αμέσως γιατί η κατάστασή του ήταν ήδη βαριά, όμως δυστυχώς απεβίωσε. Για το θέμα αυτό κλήθηκε στη Ρόδο ιατροδικαστής από την Αθήνα, καθώς η οικογένεια θέλει να ζητήσει αποζημίωση, κρίνοντας ως αίτιο του θανάτου την εισπνοή καπνού κατά τις προσπάθειες κατάσβεσης της πυρκαγιάς που κατέκαιγε το νησί επί σχεδόν δέκα ημέρες.

Τα μεγάλα σωματίδια πάνω από 10mμ όπως η σκόνη δεν είναι τόσο επικίνδυνα για την υγεία μας καθώς “τα πιάνει” ο βλεννογόνος της μύτης και δεν  φθάνουν στους πνεύμονες. Όσα όμως είναι από 2,5 mμ και κάτω, φθάνουν στους πνεύμονες και εισέρχονται εν συνεχεία και στην κυκλοφορία του αίματος. Σύμφωνα με τους ειδικούς, η αναπνοή μεγάλης ποσότητας τέτοιων σωματιδίων μπορεί να προκαλέσει εγκεφαλικό επεισόδιο, καρδιοπάθειες, καρκίνο του πνεύμονα και άλλες ασθένειες. Αυτοί οι ρύποι σύμφωνα με τον ΠΟΥ ευθύνονται πιθανόν για το 20 % των θανάτων παγκοσμίως.

Μέτρα προφύλαξης

Αν κάποιος ζει σε περιοχή όπου ξεσπάει φωτιά και σβήνεται σύντομα, αφού όμως έχει προκαλέσει νέφος, πρέπει να κυκλοφορεί με μάσκα υψηλής προστασίας (π.χ. Ν95) ή αν δεν έχει πρόχειρη, να σκεπάζει στόμα και μύτη με μια βρεγμένη πετσέτα. Επίσης πρέπει να μένει στο σπίτι μέχρις ότου ο αέρας διασπείρει τη ρύπανση και καθαρίσει η ατμόσφαιρα. Αυτό μπορεί να γίνει μέσα σε 2-3 ώρες, αλλά αν υπάρχει άπνοια η ατμόσφαιρα μπορεί να παραμείνει “βαριά” για τους πνεύμονες επί ημέρες. Εξάλλου, από την καμμένη έκταση συνεχίζουν τα σωματίδια να “σηκώνονται” στον αέρα και να μεταφέρονται.

Όσο η κάπνα είναι έντονη, πρέπει ειδικά οι πνευμονοπαθείς και οι καρδιοπαθείς ή να απομακρύνονται τάχιστα από την περιοχή ή να μένουν στο σπίτι με κλειστά παράθυρα και ει δυνατόν, με βρεγμένες πετσέτες κάτω από την εξώπορτα και τις μπαλκονόπορτες. Στο σπίτι πρέπει να λειτουργεί εξαερισμός που να μην εισάγει  τον εξωτερικό αέρα, αλλά να ανακυκλώνει τον εσωτερικό. Επίσης πρέπει να λειτουργούν καλά τα φίλτρα των κλιματιστικών.

Κάποιοι έχουν αγοράσει και ειδικές συσκευές που είναι “καθαριστές αέρα” και με το φίλτρο τους καθαρίζουν αρκετά αποτελεσματικά τον αέρα που κυκλοφορεί μέσα στο σπίτι. Όσο μεγαλύτερο το μέγεθος των φίλτρων και η παροχή αέρα της συσκευής που θα επιλέξει κάποιος, τόσο πιο αποτελεσματικό είναι συνήθως το μηχάνημα. Αυτές οι συσκευές όμως δεν έχουν ευκαταφρόνητο κόστος.

Ο διευθυντής της Πνευμονολογικής Κλινικής του πανεπιστημιακού νοσοκομείου  Cedars-Sinai του Λος Αντζελες, πνευμονολόγος Zab Mosenifar, ρωτήθηκε σχετικά πέρσι, με τις μεγάλες πυρκαγιές στην Καλιφόρνια. Όπως είπε «ο καπνός απειλεί την υγεία ανθρώπων και ζώων, ιδιαίτερα των παιδιών, των ηλικιωμένων και εκείνων που έχουν χρόνια αναπνευστικά προβλήματα όπως το εμφύσημα, το άσθμα, η συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) και άλλα»

»Όταν εισπνέεται, ο καπνός και τα μικρά σωματίδια μπορεί να προκληθεί προσωρινή ή και μόνιμη βλάβη στους αεραγωγούς και στους πνεύμονες. Τα μικροσωματίδα μπορούν να ταξιδέψουν εκατοντάδες χιλιόμετρα. Ο κινδυνος είναι άμεσος σε μια ακτίνα 50 χιλιομέτρων από την πυρκαγιά, ανάλογα όμως και με το πώς πνέουν οι άνεμοι, καθώς τα σωματίδια ταξιδεύουν και μένουν στον αέρα έως και δύο εβδομάδες μετά την κατάσβεση της πυρκαγιάς. Ακόμα κι αν δεν μπορεί κάποιος να δει τον καπνό και τα σωματίδια, πρέπει να έχει επίγνωση ότι αυτά είναι ακόμα παρόντα και ότι εξακολουθούν να είναι επιβλαβή».

Ο ίδιος ανέφερε ότι όσοι έχουν πνευμονική ή καρδιακή νόσο, είτε ηλικιωμένοι είτε νέοι, θα πρέπει να κάνουν ό,τι μπορούν για να παραμείνουν σε εσωτερικούς χώρους. Αυτό ισχύει και για τα κατοικίδια. Τα ζώα, ειδικά οι σκύλοι, μπορεί να έχουν μια ακόμη πιο έντονη αντίδραση στον καπνό από τους ανθρώπους. Καλό είναι, όπως είπε, να έχουν οι ασθενείς στο χώρο τους συσκευές με φίλτρο αέρα και στο σπίτι και στη δουλειά τους.

Αν δεν έχουν καθαριστές αέρα με φίλτρα ΗΕΡΑ, τότε πρέπει όπως είπε, καλό είναι να έχουν κλιματιστικά που ανακυκλώνουν τον αέρα και να φροντίζουν τα φίλτρα τους να είναι καθαρά. Αν ο καπνός εισέλθει και στο σπίτι, ο ευάλωτος πρέπει να φορά κι εκεί πλέον μάσκα υψηλής προστασίας και μάλιστα με πολύ καλή εφαρμογή. Καλύτερα οι ευάλωτοι να έχουν μάσκες με μικρό αναπνευστήρα. Όσοι έχουν μούσι, πρέπει να ξέρουν ότι αυτό εμποδίζει την σωστή εφαρμογή της μάσκας.

Στο ερώτημα αν πρέπει οι πνευμονοπαθείς να συνεχίζουν να χρησιμοποιούν τα  εισπνεόμενα φάρμακά τους σε τέτοιες περιπτώσεις, εκτιμά πώς δεν πρέπει να διακόπτουν τη θεραπεία τους. Ανέφερε δε πως αν κάποιος προσέξει μετά την έκθεσή του σε πυρκαγιά ότι αναπτύσσει επίμονο βήχα, συριγμό ή παρουσιάζει δύσπνοια και εύκολο λαχάνιασμα, θα πρέπει να επικοινωνεί με πνευμονολόγο ή καρδιολόγο. Επίσης καλό είναι όσο υπάρχουν καπνοί στο περιβάλλον, το άτομο να πίνει πολύ νερό.

Μετρήσεις

Το υπουργείο Περιβάλλοντος θεωρητικά έχει σταθμούς σε όλη την Ελλάδα και κάνει μετρήσεις για διάφορους ρύπους, των μικροσωματιδίων περιλαμβανομένων. Εντούτοις σήμερα, παρά την φωτιά στην Φυλή και το σύννεφο που απλώθηκε πάνω από την πρωτεύουσα, είχε σχετικά αυξημένα σωματίδια μόνον στον Ασπρόπυργο, όπου παρά τη μεγάλη πυρκαγιά ο χάρτης σήμερα έδειχνε μόλις 60-90 PM10. Μάλιστα είναι τόσο τοξικοί οι καπνοί, καθώς καίγονται και εργοστάσια, που οι συστάσεις της πολιτείας είναι να κλείσουν όλοι τα παράθυρά τους στην περιοχή.

Στον δε χάρτη του υπουργείου Περιβάλλοντος για την γενική ποιότητα του αέρα εκεί, η κατάσταση χαρακτηρίζεται “μέτρια”! Δεν μπορέσαμε να βρούμε μετρήσεις για την Αλεξανδρούπολη στο αρμόδιο υπουργείο. Το παράδοξο είναι ότι στον ευρωπαϊκό χάρτη, όπου φαίνεται κι εκεί ότι γίνονται μετρήσεις μόνον στην Αττική, ο Ασπρόπυργος είναι στο κόκκινο και η βαθμολογία του κάθε άλλο παρά μέτρια θεωρείται. Επίσης στον ευρωπαϊκό χάρτη, στο πορτοκαλί είναι άλλες δύο περιοχές της περιφέρειες -περιοχές οι οποίες στον ελληνικό χάρτη εμφανίζονται ως “πράσινες”, δηλαδή σε μέτρια έως καλή κατάσταση ως προς τα μικροσωματίδια. Οι περιοχές αυτές είναι η Φυλή (!) και ο Πειραιάς.