Πρωτοβάθμια φροντίδα Υγείας: Χρειαζόμαστε σύστημα όχι πρόσκοπους

Η έξοδος από μια “εποχή στην κόλαση”, όπως ήταν όλη αυτή η περίοδος για τη χώρα μας, συνεπάγεται μια προσπάθεια μεταρρυθμιστικών πολιτικών σε διάφορα πεδία ταυτόχρονα και συντονισμένα κερδίζοντας αλληλεπιδράσεις και αξιοποιώντας εμπειρίες. Ο κόσμος βγαίνει από μια δεκαετή μνημονιακή κατάσταση έχοντας διαπαιδαγωγηθεί στο ότι κάθε μέτρο σημαίνει περικοπή και κάθε μεταρρύθμιση, εκσυγχρονισμός ακόμα και προφανής εξορθολογισμός, είναι τοξικός. Θεωρεί με καχυποψία ότι και η τωρινή προσπάθεια για την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, υποκρύπτει έλεγχο πρόσβασης και συνακόλουθα άλλη μια περιστολή παροχών και δικαιωμάτων προηγούμενων εποχών.

Ωστόσο η εμπειρία της πανδημίας και η έλλειψη συστηματικής βοήθειας σε κάθε γειτονιά, η ανάγκη της ειδικής μεταχείρισης των ασθενών με χρόνιες παθήσεις, αλλά και η απουσία της κατ οίκον φροντίδας των υπέργηρων και ανήμπορων, ήταν καταλυτικές εμπειρίες. Η στιγμή είναι κατάλληλη για την δημιουργία ενός δικτύου εθνικής εμβέλειας για την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας που να μπορεί να ανατρέψει μακροχρόνιες παθογένειες και στρεβλώσεις των υπηρεσιών υγείας. Πρόκειται για ένα συνολικό αναπροσανατολισμό του συστήματος και όχι για “τον πρόσκοπο που περνάει την γιαγιά απ’ τον δρόμο”, ένα εγχείρημα δύσκολο που επιχειρείται ανεπιτυχώς από την ίδρυση του ΕΣΥ.

Έτσι, μετά από μια ατέλειωτη διελκυστίνδα νομοθετήσεων με πιο πρόσφατα του Στεφανή- 2004, Κακλαμάνη-2006,  Γεωργιάδη- 2014 και Ξανθού-2018 και κυρίως μετά τη φοβερή εμπειρία της πανδημίας, ήταν σε αναμονή τα τελευταία δυο χρόνια μια σχετική με την τωρινή πρωτοβουλία της κυβέρνησης.

Ατυχώς, το νομοσχέδιο που ψηφίσθηκε απέχει πολύ από εκείνο που θα ήταν εάν οι αρμόδιοι είχαν διδαχθεί από τις αδυναμίες και τα λάθη των προηγουμένων προσπαθειών και κυρίως εάν οι στόχοι του ανταποκρίνονταν στην νέα εποχή. Πολλές γενικότητες, πολλές ασάφειες, πολλές καλές προθέσεις, μεγάλες ελλείψεις, ένας όγκος υπουργικών αποφάσεων και ΚΥΑ, να εξειδικεύσει, να λειάνει, να μετακυλήσει, να διαπραγματευθεί, να προωθήσει την υλοποίηση εντός εξάμηνου !! Φαίνεται ότι το υπουργείο πιστεύει ότι η νομοθέτηση παράγει ένα θεσμικό αυτοματισμό υλοποίησης -παρ’ όλη την εμπειρία του παρελθόντος -στην χώρα της “θεσμοθετημένης αθέτησης των νόμων”. Ποιο συγκεκριμένα:

Πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας

1) Στην οργάνωση των υπηρεσιών της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας δεν υπάρχει ειρμός, δεν υπάρχει η εσωτερική λογική, τα διακριτά επίπεδα συνάρθρωσης, οι αρμοδιότητες, ο έλεγχος και η λογοδοσία. Ένα ετερόκλιτο σώμα γιατρών, από ΚΥ, πολυιατρεία, δημοτικά ιατρεία, απλούς ιδιώτες κ.α, αναλαμβάνει ένα επίπονο και συστηματικό έργο με βάση κάποιο καθηκοντολόγιο και με όριο λίστας πολιτών όπως και πλαφόν αμοιβής. Σε αυτήν την εθνική προσπάθεια δεν ορίζεται ούτε σε ποιον αναφέρονται -απροσδιόριστα τοπικά συστήματα ΠΦΥ- ούτε πως συντονίζονται ( όρια δήμου; γειτονιάς; νομού; περιφέρειας;) Ακόμα, η τόσο κρίσιμη επαφή και διασύνδεση με άλλους κοινωνικούς εργάτες της όποιας περιοχής ευθύνης (κοιν. λειτουργοί, επισκέπτες υγείας, νοσηλευτές, ψυχολόγοι κλπ) και η διάδραση όλων για πολλαπλασιασμό της αποτελεσματικότητας και κυρίως των παρεχόμενων υπηρεσιών στους πολίτες, δεν καθορίζεται σαφώς

2) Στην διοίκηση καλείται προφανώς κάθε υγειονομική περιφέρεια να σχεδιάσει και να υλοποιήσει την ένταξη των γιατρών και να επιβλέψει στην σύναψη κατάλληλων συμβάσεων μαζί τους σε συνεργασία βέβαια με τους τοπικούς ιατρικούς συλλόγους, ανάλογα με τις ανάγκες και ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής. Επί πρόσθετα, πρέπει να επιτευχθεί η εξαιρετικά δύσκολη συνέχεια της πρωτοβάθμιας φροντίδας και περίθαλψης και της νοσηλείας στα νοσοκομεία όπως και της μετανοσοκομειακής φροντίδας ειδικά σε χρόνια πάσχοντες. Είναι σε θέση οι τωρινές Υπε με την στελέχωση και την εμπειρία τους να αναλάβουν ένα τόσο μεγάλο εγχείρημα;

Αρκεί ο μηνιαίος συντονισμός σήμερα από το υπουργείο και τον σχολάζοντα μηχανισμό του και το συντονιστικό Κεσυπε, για να δρομολογήσει μια τέτοια μεγάλη και πολύπλοκη διοίκηση ή θα έπρεπε να προβλεφθεί και να νομοθετηθεί μια task force, τουλάχιστον για μια πρώτη μεταβατική περίοδο; Ποιος θα αναλάβει επιτέλους δράσεις για συστηματικά προγράμματα πρόληψης και προαγωγής στις διάφορες περιοχές για τους προσδιοριστές υγείας που προκαλούν το 40 με 50% των ασθενειών; Εδώ βέβαια και καθόλου τυχαία, ξεχάσθηκαν οι πρωθυπουργικές εξαγγελίες αποκέντρωσης και μεταφοράς πόρων από τον Ενφια στην διοικητική περιφέρεια, η οποία θα είναι και πάλι απλός παρατηρητής, παρά την εμπειρία της ακινησίας και τοπικιστικής ιδιοτέλειας που έδειξε στην αντιμετώπιση της πανδημίας.

3) Η χρηματοδότηση φαίνεται επίσης ασαφής. Μέχρι σήμερα η πρωτοβάθμια δαπάνη ήταν υπολειπομένη από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο κατά το ήμισυ. Το Υπουργείο Οικονομικών εγγράφει νέους κωδικούς συστηματικής χρηματοδότησης για τα επόμενα χρόνια ή θα έχουμε την επανάληψη του σύριζα με τα τομυ και το άγχος του Εσπα. Φθάνει το ταμείο ανάκαμψης και τα μπαλώματα στις ήδη υπάρχουσες δομές και τον εξοπλισμό, ή μήπως μια συνέργεια δημόσιου- ιδιωτικού θα ήταν πολύ πιο επωφελής για τους πολίτες και κυρίως πολύ πιο φθηνή αλλά με σοβαρό έλεγχο των ροών και καλό προγραμματισμό;

Σημαντική θα είναι η συμβολή του Εοπυυ αν ενεργοποιηθεί επιτέλους και, λειτουργώντας σαν πραγματικό ταμείο και όχι σαν κουμπαράς, να συνάψει συμβάσεις σε εθνικό επίπεδο με όλους τους ενδιαφερομένους. Θα λειτουργήσει επιτέλους σαν μονοψώνιο επιβάλλοντας και τηρώντας απαρέγκλιτα κανόνες σε δημόσιο και ιδιωτικό; Κι ακόμα δεν θα πρέπει να έχει ένα κρίσιμο ανεξάρτητο λόγο τόσο στην οργάνωση όσο και στην διοίκηση, ένα σοβαρό θεσμικό ρόλο αγοραστή προς όφελος των ασφαλισμένων του η απλά θα καλείται να πληρώνει;

Το ανθρώπινο δυναμικό

4) Το κρίσιμο μέγεθος αυτής της προσπάθειας ωστόσο θα είναι το ανθρώπινο δυναμικό που θα πρέπει να ξεφύγει από συντεχνιασμό και ιδιοτέλεια και να πάρει επάνω του σαν αποστολή την δημιουργία των τοπικών δικτύων πφυ όχι απλά διεκπεραιώνοντας ένα αριθμό ασθενών. Η αμοιβή των γιατρών που εξήγγειλε ο υπουργός κρίνεται κατ αρχήν επαρκής, με την χρήση του κατά κεφαλήν και το πλαφόν των 2000, παρά τους κινδύνους που περιέχει. Το διακύβευμα -για όποιον το καταλαβαίνει είναι πολύ μεγάλο καθώς οι γιατροί καλούνται να αναστρέψουν μια παγιωμένη νοσοκεντρική αντίληψη του κόσμου με αντίστοιχη νοσοκομειοκεντρική συμπεριφορά.

Θα έχουν απέναντι για να υπερβούν παγιωμένες πρακτικές μεγάλου μέρους των τωρινών γιατρών, ειδικοτήτων της πρωτοβάθμιας περίθαλψης, την πίεση φαρμακευτικών εταιριών που προσπαθούν να υποκαταστήσουν την τωρινή συνταγογράφηση με καινούργια ακριβότερα φάρμακα, αλλά και τα διαγνωστικά κέντρα υψηλής βιοϊατρικής τεχνολογίας με υπερπληθώρα εξετάσεων. Επίσης καθοριστική θα είναι η δυνατότητα συνεργασίας και αξιοποίησης όλων των διασκορπισμένων κοινωνικών εργατών (νοσηλευτές, επισκέπτες υγείας, κοιν. λειτουργούς, ψυχολόγους κλπ) σε κάθε γειτονιά, σε κάθε νομό.

5) Είναι χαρακτηριστικό ότι ο κυρίαρχος συνδικαλιστικός λόγος υπήρξε, κατά τον προηγηθέντα της ψήφισης διάλογο, άκαμπτος και μονότονος: περισσότερα λεφτά, περισσότερα ντουβάρια περισσότερες προσλήψεις. Ένα τόσο σημαντικό έργο δεν συνεγείρει, δεν προκαλεί μείζονες συναινέσεις, δεν εξασφαλίζει συμμετοχή, συμπόρευση, συνδημιουργία, ολοκλήρωση του εθνικού συστήματος υγείας, είσοδο σε κάθε οικογένεια, αλληλεγγύη στους ασθενέστερους, στήριξη ενεργού υγείας για όλους.

Αντίστοιχα, τα κόμματα περιχαρακωμένα στις γραμμές τους είναι αμφίθυμα: η ΝΔ προσπαθεί να κρατήσει ισορροπίες με τους ιδιώτες συνομιλητές -ψηφοφόρους της και τα συμφέροντά τους, ενώ ο Σύριζα μαζί με το ΚΚΕ αναπαράγουν τα στερεότυπα ιδιωτικοποίησης και κρατικισμού. Το νέο Πασοκ αδρανεί γενικολογώντας και μην τολμώντας να συνεχίσει τολμηρά τη μεγάλη παράδοση του χώρου και το δυναμικό μεταρρυθμιστικό διαρκές που την χαρακτήριζε

Νοσοκεντρισμός ή ενεργός υγεία

Τελικά ο μεγάλος κριτής και σε αυτήν την προσπάθεια θα είναι η κοινωνία η οποία μέχρι τώρα και παρά την πρόσφατη τραυματική εμπειρία της πανδημίας, δεν έχει ακόμα πειστεί σε έναν άλλο τρόπο, αυτόν της διατήρησης της ενεργού υγείας και της διαφορετικής στάσης απέναντι στους παράγοντες κινδύνου. Είναι χαρακτηριστική η αδιαφορία έως άρνηση του κόσμου στα Τομμυ που γρήγορα εκφυλίσθηκαν σε συνταγογραφικά κέντρα πιέζοντας ασφυκτικά μαζί με τους ιδιώτες γιατρούς τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς. Τι κι αν η ψηφιακή επέλαση της διετίας έφερε σε κάθε σπίτι την άυλη συνταγογράφηση και ο φάκελος ασθενούς μπορεί να είναι μια ολοκληρωμένη προσωπική και εξατομικευμένη αποτύπωση.

Κι όμως, αυτό το ψηφιακό διαρκές ιατρικό ιστορικό καθενός, που θα μπορεί να ενοποιεί όλες τις εξετάσεις, τα φάρμακα, τις παθήσεις καθενός, αυτό το μόνιμο διαβατήριο για όλες τις υπηρεσίες υγείας σε όλη την επικράτεια, είναι μια νέα εποχή και καλείται ο προσωπικός γιατρός να το εφαρμόσει σε όλους.

Οι καιροί αλλάζουν, η πανδημία δεν τέλειωσε δυστυχώς ακόμα, χρόνια νοσούντες που χρειάζονται επαγγελματική φροντίδα υπάρχουν σε κάθε σπίτι, τα νέα παιδιά μπορούν να ξεφύγουν από παλιές και νέες εξαρτήσεις, οι πολίτες μπορούν και πρέπει να ξεκολλήσουν από τον νοσοκεντρισμό και να στραφούν στην ενεργό υγεία. Η προσπάθεια ξεπερνά μικροκομματισμούς και συντεχνιασμούς και κυρίως παγιωμένες συμπεριφορές και προκαταλήψεις αλλά αποτελεί μια τεράστια εθνική πρόκληση.