“Μαζί τα φάγαμε” και στα Τέμπη;

Επεισόδιο πρώτο: Σε συμβούλιο συνιδιοκτητών της πολυκατοικίας περιμένουμε τους αργοπορημένους και συζητούμε. Ένας ηλικιωμένος και σεβάσμιος συνιδιοκτήτης, πρώην βουλευτής και γόνος παλιάς πολιτικής οικογένειας, έχει τον λόγο και μιλάει για την διαφθορά και τα πολιτικά ρουσφέτια: “Όλοι οι πολίτες μας ζητούσαν ρουσφέτια, άρα τι να κάνουμε; Εμείς φταίγαμε;”. Δαγκώθηκα και από τακτ δεν μίλησα. Άλλωστε ποιο το νόημα με έναν απόμαχο της πολιτικής, που ουσιαστικά επαναλαμβάνει το “μαζί τα φάγαμε”;

Η φράση όμως έθετε ένα σημαντικό δίλημμα: Ποιος φταίει για την διαφθορά και την αναξιοκρατία; Οι πολίτες που την ζητούν, ή οι πολιτικοί που την ικανοποιούν; Ήταν μια αναδιατύπωση της ρήσης ενός πασίγνωστου πολιτικού φιλοσόφου που, ως άλλος Ηράκλειτος, θα μείνει στην ιστορία το γνωμικό που προαναφέραμε: “Μαζί τα φάγαμε”. Απλώς το δίλημμα ερχόταν από την απέναντι μεριά του πολιτικού διπόλου.

Επεισόδιο δεύτερο και τρίτο: Πριν πολλά χρόνια συζητούσα με θείο μου από το Μεσολόγγι, ηλεκτρονικό και μεταξύ εκείνων που έστησαν τον αντιδραστήρα του “Δημοκρίτου”. Μου περιέγραφε την καταστροφή του Τσέρνομπιλ ως ένα παράδειγμα του τι πρέπει να κάνεις για να προκαλέσεις δυστύχημα σε πυρηνικό αντιδραστήρα: Κακό σχεδιασμό, ελλιπείς διαδικασίες με ελλιπή επιβολή, και ένα καταστροφικά σχεδιασμένο πείραμα που ξεκίνησε λίγο πριν την αλλαγή βάρδιας και αφέθηκε να συνεχισθεί.

Μου εξηγούσε ότι δεν είναι η πυρηνική ενέργεια επικίνδυνη, αλλά ο βλακώδης σχεδιασμός υποδομών και διαδικασιών. Όπως λένε οι καλοί εργοταξιάρχες: “Before every accident there is an incident“. Πριν κάθε δυστύχημα, υπάρχει ένα ατύχημα. Και κάθε ατύχημα χρήζει διερεύνησης. Και όπως προκύπτει, είχαν υπάρξει πολλά ατυχήματα και δυστυχήματα στην λειτουργία ενός μεταφορικού μέσου που πιστεύαμε ασφαλές. Μόνο στα τελευταία 10 χρόνια 37 περιστατικά με 24 νεκρούς. Από διερεύνηση;

Την ίδια περίοδο που συζητούσαμε αυτά, αφού είχα στήσει το καινούργιο συνθετικό εργαστήριο στο Ινστιτούτο του “Δημοκρίτου” στο οποίο εργαζόμουν. Αφού είχα συντάξει κανονισμό ασφαλείας, αφού τον κανονισμό είχε εγκρίνει και η διεύθυνση, βρίσκομαι να τσακώνομαι με συνάδελφο που επιδεικτικά αγνοεί τις διαδικασίες ασφαλείας. Είχα γίνει ο “ιδιότροπος” και ο Διευθυντής μου έλεγε, “έλα μωρέ”…

Δεν φταίει μόνο ο σταθμάρχης… 

Επεισόδιο τέταρτο: Ένας σταθμάρχης γυρνάει λάθος ένα κλειδί και στέλνει πενηνταεπτά ανθρώπους στον θάνατο. Το δυστύχημα στα Τέμπη, καθώς και πολλές άλλες τραγικές καταστροφές πριν από αυτό, ήταν μια προαναγγελθείσα καταστροφή, όπως σιγά-σιγά αποκαλύπτεται από επιστολές συνδικαλιστών, που ξαφνικά λαμβάνουν την πρέπουσα δημοσιότητα.

Αν ο τραγικός σταθμάρχης γύρισε λάθος το κλειδί, ποιοι έβαλαν αυτό το κλειδί στο χέρι του και ποιοι παρενέβησαν για να γίνει αυτό; Ποιος ενέκρινε την πρόσληψή του, ποιος τον εκπαίδευσε, ποιος πιστοποίησε την εκπαίδευσή του; Πόσοι συνωμότησαν για να βάλουν ανθρώπινες ζωές στα χέρια του;

Αν ήταν μόνος του ή κουρασμένος, ποιοι έφτιαξαν το οργανόγραμμα που τον άφηνε μόνο του ή χωρίς αρκετή ξεκούραση; Αν έκανε μια λάθος κίνησή, ή αν το λάθος του ήταν μοιραίο, ποιος σχεδίασε τις διαδικασίες που επέτρεπαν λάθη, ή που επέτρεπαν τα λάθη να κοστίσουν ζωές; Αν είχαν γίνει προηγουμένως ατυχήματα και δυστυχήματα, ποιος επέτρεψε αυτά να μην διερευνηθούν; Ποιος άφησε τις διαδικασίες στην θέση τους; Ποιος άφησε τα τραίνα να κυκλοφορούν;

Αν υπήρχαν τεχνικά συστήματα αποτροπής τέτοιων λαθών, ποιος τα άφησε ανενεργά; Αν δε ο μηχανοδηγός δεν ενημέρωσε για το λάθος, ήταν από δικό του λάθος, ή διότι δεν υπήρχε σχετική διαδικασία; Ο σταθμάρχης, αφού κατέστρεψε τόσες ζωές, μαζί και την δική του, θα πρέπει να τιμωρηθεί αναλόγως. Οι υπόλοιποι; Έκαναν όλοι την δουλειά τους όπως έπρεπε;

Πολιτικό σύστημα και δημοσιογράφοι

Όσον αφορά στο πολιτικό σύστημα, ο κ. Κώστας Καραμανλής παραιτήθηκε· το λιγότερο που θα μπορούσε να κάνει, έχοντας πει οκτώ μέρες πριν την τραγωδία ότι “διασφάλιζε την ασφάλεια”. Θα ξανακατέβει άραγε υποψήφιος σε δύο μήνες, θεωρώντας ότι μια δίμηνη αργία συνιστά ικανό καθαρτήριο; Πόσοι θα παραιτηθούν από το υπόλοιπο πολιτικό σύστημα; Διότι προφανώς η ευθύνη είναι διαχρονική, γεγονός που ίσως ερμηνεύει και την “αξιοπρέπεια”, ή ίσως μούδιασμα, της αντιπολίτευσης.

Επίσης, ποιος είναι ο κομματάρχης που πίεσε για την συγκεκριμένη πρόσληψη-μετάταξη; Πόσες κομματικές τοποθετήσεις γίνονται από διευθύνσεις νοσοκομείων μέχρι κάθε είδους οργανισμό, ανθρώπων χωρίς γνώση του αντικειμένου, αλλά με κομματική ταυτότητα;

Όσον αφορά στο σύνολο των εμπλεκομένων εταιρειών, ΟΣΕ, ΕΡΓΟΣΕ και Hellenic Train (πρώην ΤΡΑΙΝΟΣΕ): έκανε η ΕΡΓΟΣΕ τα απαραίτητα έργα για την ασφάλεια του δικτύου; Επέβαλλε ο ΟΣΕ διαδικασίες πρόληψης και διόρθωσης λαθών, και οργανόγραμμα που αποτρέπει την κούραση και τα λάθη των εργαζομένων; Επέτρεπε η Hellenic Train να γίνονται δρομολόγια υπό επισφαλείς συνθήκες;

Ο δε δημοσιογραφικός κόσμος που διαρρηγνύει τα ιμάτιά του κατόπιν εορτής, έκανε την δουλειά του εκ των προτέρων; Πόσα ρεπορτάζ βγήκαν την τελευταία εικοσαετία για τις ελλείψεις αυτές; Πόσες Τατιάνες και Εισαγγελάτοι έκαναν ερευνητικά ρεπορτάζ σε μια βαρετή υπόθεση που δεν είχε “αίμα ή σπέρμα”; Πόσες εφημερίδες και κανάλια έκαναν πρωτοσέλιδο την υπόθεση προτού βαφτεί με αίμα; Πόσοι, κράτησαν ψηλά την αξιοπρέπεια του κλάδου ελέγχοντας πολιτικούς και εργολάβους; Πόσοι, πλην φωτεινών εξαιρέσεων όπως η Αριστέα Μπουγάτσου, η οποία μάλιστα ασχολήθηκε και με τους σιδηροδρόμους;

Τσέρνομπιλ και Τέμπη

Είναι άκρως ειρωνικό ότι ο Παύλος Τσίμας το 1986 κάλυπτε από τις σελίδες του “Ριζοσπάστη” το δυστύχημα του Τσέρνομπιλ το οποίο απέδιδε «σε μια σειρά ανθρώπινων σφαλμάτων, σε παραλείψεις και παρακινδυνευμένες ανθρώπινες ενέργειες», αφήνοντας στο απυρόβλητο το Σοβιετικό απαράτ. Σήμερα, από την συχνότητα του Σκάι, το αποδίδει σε έλλειψη “εθνικής κινητοποίησης“, αφήνοντας στο απυρόβλητο το φιλελεύθερο σύστημα των εργολαβιών και της πολυδιάσπασης των δικτύων.

Εκείνος και ο Άρης Πορτοσάλτε θεωρούν τόσους θανάτους όχι έγκλημα, απλώς την απαραίτητη θυσία για να έχουμε ένα “σημείο τομής” και καλύτερα δίκτυα. Αν μια πρωτοκλασάτη καριέρα βασίζεται στην προστασία ενός οποιουδήποτε συστήματος και όχι στην κριτική του, κατανοούμε την απώλεια αξιοπιστίας του δημοσιογραφικού λειτουργήματος στην συνείδηση του κοινού.

Όσον αφορά στους συνδικαλιστές, πόσοι διαμαρτυρήθηκαν για τον εν λόγω διορισμό; Πόσοι άλλοι σταθμάρχες αντιστοίχων προσόντων υπηρετούν αυτήν την στιγμή, επωφελούμενοι μιας κακώς εννοούμενης συναδελφικής αλληλεγγύης; Πόσοι εργαζόμενοι χωρίς προσόντα εργάζονται σε μεταφορές, υγεία, ενέργεια και αλλού, με την ανοχή των συναδέλφων τους και μέσω κομματικών προσλήψεων και μετατάξεων;

“Μαζί τα φάγαμε”;

Τέλος, εμείς οι πολίτες, πόσον καιρό θα ανεχόμαστε αυτό το σύστημα, με την ελπίδα να μας βολέψει; Το “μαζί τα φάγαμε”, είναι μια χυδαία απόσειση ευθύνης και φερετζές του πολιτικού συστήματος. Όμως πρέπει να κατανοήσουμε ότι ανεξαρτήτως του αν η ευθύνη σε μια δημοκρατία ανήκει στην “βάση” ή στην “κορυφή” – δισεπίλυτο φιλοσοφικό δίλημμα – η βάση θα υφίσταται περισσότερο τα απόνερα αυτού του φερετζέ.

Όταν παρακαλάμε έναν κομματάρχη να μας διορίσει σε μια “θεσούλα” – ή “θεσάρα” – που δεν αξίζουμε, τον αθωώνουμε για τον ταυτόχρονο διορισμό ενός ανίκανου γιατρού που κάποια μέρα μπορεί να χειρουργήσει το παιδί μας και ενός ανίδεου διευθυντή νοσοκομείου που δεν θα έχει τις γνώσεις να αναγνωρίσει την ανικανότητα. Όταν παρακαλάμε να μας νομιμοποιηθεί ένα αυθαίρετο, νομιμοποιούμε και μια υπόγεια εργολαβία ενός δρόμου σε έναν ημέτερο, που μπορεί να μας σκοτώσει όταν οδηγούμε πάνω σε αυτόν.

Η ευθύνη μας μπορεί να είναι η μικρότερη, όμως στα μάτια του πολιτικού και κομματικού συστήματος έχουμε γίνει συνένοχοι. Εμείς για πενταροδεκάρες ελπίζουμε ότι όταν το όλο σύστημα κάπου “σκάσει”, αυτό θα γίνει μακριά μας και δεν θα μας πάρουν τα σκάγια. Και εκείνοι είναι βέβαιοι ότι όταν αυτό συμβεί, εμείς θα σιωπήσουμε ως συνένοχοι που “μαζί τα φάγαμε”. Και πέφτουν μέσα αφού μέσα μας νιώθουμε ένοχοι κι εμείς. Το “μαζί τα φάγαμε” είναι αρχή χυδαία, αλλά άκρως αποτελεσματική!

Η συμπαιγνία που έφερε την τραγωδία

Μια τέτοια συμπαιγνία πολιτικών, επιχειρηματιών, δημοσιογράφων και πολιτών είναι που οδήγησε και στην τραγωδία του σεισμού της Τουρκίας, με εργολάβους να χτίζουν κούφια κτήρια, πολιτικούς να τα νομιμοποιούν, δημοσιογράφους να σιωπούν και πολίτες να χειροκροτούν – μέχρι αυτοί οι τελευταίοι να καταπλακωθούν.

Εδώ στην Ελλάδα, όταν αρχίσουμε να ακολουθούμε τις διαδρομές της ευθύνης της τραγωδίας των Τεμπών, και τις δούμε να απλώνονται σε ένα ευρύ δίκτυο πολιτικών, κομμάτων, επιχειρηματιών, δημοσιογράφων, συνδικαλιστών και εργαζομένων, θα θελήσουμε να πάμε στην απόδοση αυτών των ευθυνών “και όπου βγει”; Είναι βέβαιο ότι πολιτικοί και δημοσιογράφοι δεν θα συμφωνήσουν σε μαζικές και μόνιμες παραιτήσεις. Οι εργολάβοι δεν θα συμφωνήσουν μειώσουν τα κέρδη τους και οι συνδικαλιστές δεν θα συμφωνήσουν σε απολύσεις. Θα πρέπει να εξαναγκασθούν.

Δεν αρκεί όμως η σκέτη αγανάκτηση για να έχουμε κάθαρση και αλλαγή ηθικής τάξης. Το δοκιμάσαμε με τις πλατείες και τους Αγανακτισμένους. Αποτέλεσμα: Το ίδιο πολιτικό, επιχειρηματικό, δημοσιογραφικό και συνδικαλιστικό σύστημα αναδιατεταγμένο σε καινούργιες συσκευασίες.

Για να αναγκάσουμε ως πολίτες, όλους τους παραπάνω να αναλάβουν τις ευθύνες τους, απαιτείται και αγανάκτηση και διαμαρτυρία. Θα πρέπει να αναλάβουμε τις δικές μας ευθύνες, έστω κι αν αναλογικώς είναι οι μικρότερες. Μέχρι τότε θα δίνουμε το άλλοθι να μας θεωρούν συνυπεύθυνους για τέτοια ελληνικά Τσέρνομπιλ και να μας κάνουν να πιστεύουμε ότι τελικά αυτοί μας αξίζουν.