“Μόνο για σένα” – Όταν άλλοι (ανα)καλύπτουν τις ανάγκες σου

Ανοίγετε ένα διαφημιστικό φυλλάδιο ή βλέπετε στην τηλεόραση ένα ανάλογο σποτ. Μέσα από το κείμενο ή την εικόνα κάποιοι σας προτρέπουν να κάνετε κάτι και πριν το κάνετε βεβαίως να το σκεφθείτε. Όμως δεν σας λένε «σκεφθείτε το», σας λένε «σκέψου το». Χωρίς τον ενικό δεν προωθείται πλέον τί­ποτα. Άμεσα, αιφνιδιαστι­κά μερικές φορές ο πωλη­τής απευθύνεται στον υποψήφιο πελάτη μ’ έναν τρόπο που θέλει να είναι κολακευτικός και ταυτό­χρονα αποκλειστικός.

“Ε­σύ” είσαι το κέντρο του ενδιαφέροντος κι εσένα έ­χουν υπόψη τους όσοι θο­ρυβούν για τα προϊόντα τους. Ακόμη κι εκείνοι που αναλαμβάνουν να δια­σκεδάσουν τα πλήθη, φροντίζουν να πάρουν το ύφος και την πόζα του προσωπικού ψυχα­γωγού. Όρθιος ο τραγουδιστής πάνω στην πί­στα τεντώνει το χέρι με τον δείκτη του να ση­μαδεύει το κοινό του, σ’ εκείνη τη χαρακτη­ριστική πια χειρονομία που είναι σαν να λέει πως για σένα μόνο ξελαρυγγιάζομαι.

Από παντού έρχονται πλέον οι προτάσεις με τις οποίες ο ένας, ο ανεπανάληπτος, θα ξαναβρεί επιτέλους τα προνόμιά του. Τέλος λοιπόν η μαζική αγορά. Το αναγγέλλουν οι άνθρωποι του μάρκετινγκ, οι ψυχοπαθολόγοι της κάθε ιδιοτροπίας, οι σχεδιαστές της εξατομι­κευμένης μόδας. Προτείνονται ειδικές υπη­ρεσίες ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες μας, που ασφαλώς δεν μπορούν να μοιάζουν με κανενός άλλου.

Αν έμοιαζαν, θα επιστρέφα­με στην εποχή τής μαζικής κατανάλωσης, της τυποποίησης κι αυτή, ευτυχώς, πέρασε. Έτσι λένε οι πωλητές και ζητούν να πιστέψουμε όσα υπόσχονται. Ότι θα μας ορίσουν ειδική δί­αιτα, γυμναστική, κάθε λογής βοηθήματα για να διατηρείται η φόρμα μας. Και είναι ακόμη το ντύσιμο, τα φάρμακα και πάνω απ’ όλα η διείσδυση στον πυρήνα, στο τι θέλει κανείς και ποιος είναι κατά βά­θος.

Πρέπει να ξέρω ποιος είμαι

Για να αγοράσω τα προϊόντα που προορί­ζονται ειδικά για μένα, πρέπει να ξέρω ποιος είμαι. Δύσκολο έργο να το βρω κι εξάλλου α­παιτεί χρόνο που δεν περισσεύει. Ακριβώς όμως για να ξεπεραστεί η δυσκολία, υπάρχουν οι σύμβουλοι. Είναι τόσο πολλοί και οι προσφορές τους συνεχώς εκλεπτύνονται. Διατί­θενται εμπειρογνώμονες για την επίλυση συ­ζυγικών κρίσεων, για τον επαγγελματικό προ­σανατολισμό των εφήβων, για τον μετριασμό  της κατάθλιψης, τον κατευνασμό της πεθεράς, την ορθή επιλογή μιας ερωμένης ή ενός φίλου.

Σε μερικά αμερικανικά Πανεπιστήμια προσφέ­ρονται προαιρετικά μαθήματα του τύπου: “Πώς να διαλέξετε σωστά τον οδοντίατρο σας”. Ε­πιλογές, αποφάσεις, κριτήρια, όλα για χάρη της αυτογνωσίας, για να αποκαλυφθεί, υποτίθεται, η κα­ταχωνιασμένη αυθεντικότητά μας. Αλλά πώς θα ανακαλύψει κανείς τον ε­αυτό του όταν τον παραδίδει σαν “πρό­βλημα” σ’ έναν άλλο εαυτό;

Μητέρες που δεν τους λείπει η εκπαίδευση παίρνουν από το χέρι την κόρη ή τον γιο (αν καταφέ­ρουν και τους πείσουν) και επισκέπτονται τον ειδικό για τις σπουδές των παιδιών. Τον ρω­τούν τι δρόμο να πάρει το παιδί, λες και αυτό γεννήθηκε μόλις χθες και δεν έχουν προλά­βει να ανταλλάξουν δυο λόγια μαζί του. Φυ­σικά, ο σύμβουλος θα κάνει τη δουλειά του, άλλος καλά, άλλος όχι. Το ερώτημα ωστόσο είναι αν η οικογένεια έχει ήδη προσπαθήσει να καταλάβει τις προτιμήσεις και τις ανησυ­χίες του παιδιού, ή έχει προεξοφλήσει πως για μια τέτοια βυθοσκόπηση είναι ανίκανη ή και ακατάλληλη.

Κατάχρηση εξουσίας

Πράγματι, πληθαίνουν οι γονείς που, αντί να σηκώνουν το βάρος της συζήτησης με τα παιδιά τους, ση­κώνουν τους ώμους τους. Είναι τόσο περί­πλοκο, λένε, να καταλάβουν τους σύγχρονους νέους. Αλλά ακόμη κι αν τους καταλάβαιναν, πώς θα τους καθοδηγούσαν; Όπως και πολλές άλλες, έτσι κι αυτή η κατάχρηση εξουσίας θεωρείται απαράδεκτη σε μια κοινωνία που έχει για στέμμα της τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Δεν επιτρέπεται σε κανέναν να νουθετεί κανέναν, να του υποδεικνύει τι θα πράξει. Οι πρόσωπο-με-πρόσωπο σχέσεις είναι εύ­φλεκτες, ηλεκτρισμένες, γιατί τα πρόσωπα παραέγιναν εύθικτα. Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να μου πει τι θα κάνω. Το γιατί υποφέρω, το γιατί πνίγομαι μερικές μέρες είναι το “προσωπικό δεδομένο” μου, πολύ λεπτό και τρωτό για να το βγάλω στη φόρα.

Ο  καθένας έχει ένα παρόμοιο μυστικό. Το κρατάει μέσα του, ερεθίζεται μ’ αυ­τό, τρίβεται πάνω του και το ποτίζει κάθε μέρα για να το συντηρεί, όπως ποτίζει τις γλάστρες του. Όταν μεγαλώσει αρκετά το φυτό και βγουν τα πρώτα άνθη του κακού, τότε ο κάτοχος θα το πάει και θα το παρουσιάζει στον ειδικό. Εκείνος θα βάλει τα γυαλιά του και θα του γράψει μια συνταγή.

Ο πελάτης θα την πάρει επιδεικνύοντας αξιοσημείωτη υπακοή. Αυτός ο κατά τα άλλα  υπερεύθικτος και ανεξάρτητος, θα λάβει τις οδηγίες, θα πληρώσει και θα πει κι ευχαριστώ, επειδή του έ­μαθαν αυτό που ήδη γνώριζε. Αύριο, του λέει ο σύμβουλος, θα φερθείς έτσι στη γυναίκα σου, έτσι στα παιδιά σου. Ο σύζυγος ξαναβαφτίζεται σύζυγος, ο πατέρας παίρνει εντολή να ξαναγίνει πατέρας. Μπορούμε να είμαστε ήσυχοι λοιπόν. Κάθε τόσο, κάποιοι θα μας υ­πενθυμίζουν, με το αζημίωτο, αυτό που δια­λέξαμε να είμαστε.