Σε λίγο και χρονοχρέωση για το ηλιοβασίλεμα στα Φηρά!

Η Σαντορίνη είναι χαρακτηριστική περίπτωση “αναποφάσιστου” νησιού, καθώς, όπως τα περισσότερα, συγκεντρώνει και “χλιδή” πλουσίων τουριστών αλλά και μικρομεσαίους. που ναι μεν οι τελευταίοι δεν “ενθουσιάζουν” όσους έχουν ξενοδοχεία πολυτελείας, αλλά είναι απαραίτητοι σε όσους έχουν μικρά δωμάτια και απευθύνονται στην πλειοψηφία των Ελλήνων πολίτων. Εντούτοις, το νησί κάθε καλοκαίρι (πλην του 2020 λόγω πανδημίας) βουλιάζει, γιατί έχει και 25.000 μόνιμους κατοίκους.

Οι νησιώτες που έχουν στον τόπο τους υποδομές για “διακοπές πολυτελείας” θεωρούν ότι είναι πιο σύμφορο να έχουν “λίγους και καλούς” πελάτες, παρά να γίνεται κάθε Ιούλιο και Αύγουστο “πατείς με πατώ σε” από “μέτρια” ελληνικά ή και αλλοδαπά πορτοφόλια! Όμως δεν συμφωνούν όλοι οι κάτοικοι, αφού δεν διαθέτουν οι πάντες καταλύματα ή παροχές πολυτελείας. Στα νησιά που έχουν αυτό το δίλημμα, παρατηρείται και αύξηση του ντόπιου πληθυσμού, με αποτέλεσμα όταν γίνεται το κρίσιμο δίμηνο και η επέλαση των τουριστών, ο “βίος να γίνεται αβίωτος” σε όλους!

Μία μελέτη που ολοκληρώθηκε πρόσφατα αφορά στη “φέρουσα” ικανότητα της Σαντορίνης, δηλαδή πόσους ακριβώς τουρίστες μπορεί να “σηκώσει”. Αφορά όμως πολλά νησιά, καθώς τα καλοκαίρι όλα σφύζουν από κόσμο και καταναλώνουν πολύ νερό και πολλή ενέργεια. Όμως και οι τουρίστες τελικά δεν μένουν ενθουσιασμένοι από την εμπειρία τους λόγω της κοσμοσυρροής. Ο δε συνωστισμός δεν παρατηρείται ισομερώς σε ολόκληρο το νησί, αλλά σε συγκεκριμένες περιοχές του καθενός από αυτά.

Μία μελέτη που εκπονήθηκε για λογαριασμό του δήμου Θήρας μέτρησε για πρώτη φορά συγκεκριμένους δείκτες και παραδόθηκε από την Ελληνική Εταιρία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ) πριν από λίγες ημέρες στον πρωθυπουργό, μαζί με μία δεύτερη μελέτη με προτάσεις της ίδιας εταιρείας. Οι μελετητές αναφέρονται στον μαζικό τουρισμό, ως εκείνον που αφορά στους πολλούς με μέτρια εισοδήματα, σε αντιδιαστολή προς τον “ποιοτικό τουρισμό” πολυτελείας, που ουσιαστικά απευθύνεται σε εύπορους.

Οινοτουρισμός και ψηφιακοί νομάδες

Στο συγκεκριμένο νησί υπάρχουν επιχειρήσεις οι οποίες στηρίζονται τόσο στους λίγους έχοντες, όσο και στους πολλούς μη έχοντες. Ως νησί απευθύνεται ουσιαστικά σε όλα τα πορτοφόλια και διαθέτει πεντάστερα, αλλά και Airbnb. O δήμαρχος θέλει να βρεθεί μια ισορροπία και μια καλύτερη διαχείριση των τουριστικών ροών, καθώς σε άλλες περιοχές παρατηρείται τρομερός συνωστισμός και σε άλλες όχι. Θα ήθελε με κάποιο τρόπο παράλληλα να επιμηκύνει την τουριστική σεζόν του νησιού και να μην χαθούν ούτε οι πλούσιοι τουρίστες ούτε οι μεσαίου εισοδήματος, ενώ πιστεύει ότι είναι προς το συμφέρον του νησιού να έχει σταθερή πελατεία κάθε χρόνο, με πελάτες που έρχονται και ξανάρχονται.

Ο δήμαρχος κ. Αντώνης Σιγάλας θεωρεί ότι η ανάπτυξη προκαλεί και προβλήματα, για τα οποία απαιτούνται σύγχρονες και καινοτόμες λύσεις. Υπάρχει το πρόβλημα του κορεσμού και παρατηρείται υπερσυγκέντρωση στην Οία, στο Ημεροβίγλι και στα Φηρά, κάτι που δεν παρατηρείται σε άλλες τοποθεσίες του νησιού, ακόμη και τον Αύγουστο. Οι Σαντορινιοί επιθυμούν να ανακατευθύνουν τις τουριστικές ροές και  π.χ. να στρέψουν τους τουρίστες για να δουν το ηλιοβασίλεμα από το Ακρωτήρι, τον Πύργο, το Φηροστεφάνι ή από το Κοντοχώρι.

Όσο για την χρονική ανακατεύθυνση, ώστε να επιμηκυνθεί η τουριστική περίοδος και το νησί να μην βουλιάζει από τον Ιούλιο μέχρι τον Αύγουστο, σκέφτονται να προβάλλουν άλλες μορφές τουρισμού, όπως για παράδειγμα τον οινοτουρισμό, ο οποίος ευνοεί επισκέψεις κατά τους φθινοπωρινούς μήνες. Επίσης σκέφτονται τρόπους να ξαναφέρνουν τους ίδιους πελάτες κάθε χρόνο, κάτι σύνηθες σε άλλα νησιά, όχι όμως και στο δικό τους. Τους ενδιαφέρει να προσελκύσουν και ψηφιακούς νομάδες, μια διεθνώς αναδυόμενη τάση λόγω της τηλε-εργασίας, καθώς θα συνιστούσαν έναν μόνιμο πληθυσμό.

Στους ψηφιακούς νομάδες θέλει να στραφεί και η Ρόδος, καθώς το νησί θεωρεί ότι είναι ιδανικό για όσους εργάζονται διαδικτυακά, όπως στελέχη εταιρειών, αλλά και προγραμματιστές, γραφίστες, δημοσιογράφους, συγγραφείς, που ενώ η έδρα της εταιρείας τους και γενικότερα ο φυσικός χώρος εργασίας τους είναι σε άλλη χώρα, η τεχνολογία τους προσφέρει τη δυνατότητα να εργάζονται μακριά από τη βάση τους. Πολλά νησιά της Ελλάδας διαθέτουν τα σύγχρονα μέσα για να καλύψουν τις ανάγκες εργασίας των εργαζομένων αυτής της κατηγορίας, οι οποίοι παράλληλα συνδυάζουν και τις διακοπές τους.

Εναλλακτικές μορφές τουρισμού

Σημαντικά στοιχεία για να μπορούν τα νησιά να σηκώσουν περισσότερο τουρισμό χωρίς να γονατίσουν, είναι τα έργα υποδομής, π.χ. όσον αφορά στη διαχείριση απορριμμάτων, στις σύγχρονες μονάδες αφαλάτωσης, στην ηλεκτροκίνηση, στην ψηφιακή διαχείριση των τουριστικών ροών εντός των νησιών, στην ανάδειξη του περιβαλλοντικού και πολιτιστικού αποθέματος κάθε νησιού κ.λπ.

Οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού για κάθε νησί ποικίλουν και όπως έχει η Σαντορίνη το κρασί της για οινοτουρισμό, η Χίος έχει τη μαστίχα και η Μυτιλήνη το απολιθωμένο δάσος της που είναι εξαιρετικό σημείο για γεωτουρισμό. Ο γεωτουρισμός σχετίζεται με τα φυσικά ξεχωριστά χαρακτηριστικά μιας περιοχής και τα ελληνικά νησιά έχουν πολλές, όπως πχ. η Μήλος τα πειρατικά λιμάνια της, η Πάρος τα υπόγεια αρχαία λατομεία μαρμάρου στην περιοχή του Μαραθίου κ.λπ. Ο γεωτουρισμός αναφέρεται κυρίως σε τοπία γεωλογικού ενδιαφέροντος, όπως τα ηφαίστεια (στη Νίσυρο), τα σπήλαια, τα φαράγγια, τα γεωλογικά ρήγματα και άλλα σημεία που ουσιαστικά λειτουργούν ως σιωπηλοί μάρτυρες της εξέλιξης της γης.

Όπως η Αθήνα δεν μπορεί να ζήσει μόνον από την Ακρόπολη, έτσι και η Σαντορίνη δεν μπορεί να εμπορεύεται μόνον το ηλιοβασίλεμά της ή η Κρήτη την Κνωσσό. Ο τουρισμός απαιτεί μια σφαιρικότερη αντιμετώπιση για να είναι σταθερός και βιώσιμος. Άλλες παράλληλες μορφές τουρισμού είναι ο γαστρονομικός, ο πολιτισμικός, ο τουρισμός ευεξίας, ο ιαματικός, ο περιπατητικός ή ο επιστημονικός κ.ά. Πολλά νησιά επίσης προσανατολίζονται στο να γίνουν “πράσινοι προορισμοί”, με εναλλακτικές μορφές ενέργειας.

Για την περίπτωση της Σαντορίνης οι μελετητές πιστεύουν ότι μακροπρόθεσμα την συμφέρει να στραφεί στους λίγους με υψηλό εισόδημα, γιατί ο υπερπληθυσμός κάθε καλοκαίρι προκαλεί ένα μεγάλο ενεργειακό αποτύπωμα. Επίσης προκαλούνται πιέσεις στις υποδομές, στην κοινωνική κατοικία, στην κάλυψη στεγαστικών αναγκών για εκπαιδευτικούς, αστυνομικούς, γιατρούς και άλλους εργαζόμενους, οι οποίοι όταν μετατίθενται εκεί, είναι αδύνατον να βρουν κατοικία σε λογική τιμή.

Τα προβλήματα στα νησιά

Μεγάλο πρόβλημα στα τουριστικά νησιά είναι και το κυκλοφοριακό, τόσο στις μετακινήσεις όσο και στην στάθμευση. Σε πολλά νησιά για να πάει κάποιος σε μια πολύ δημοφιλή παραλία μπορεί να χρειαστεί να παρκάρει μια ώρα μακριά ή να κάνει δύο ώρες για να διανύσει 10 χιλιόμετρα στις ώρες αιχμής. Πρόβλημα για τα περισσότερα νησιά είναι και η αυθαίρετη δόμηση. Στη Σαντορίνη τα αυθαίρετα καλύπτουν 426.000 τ.μ.! Πολλές είναι και οι μη νόμιμες πισίνες, που αυξάνουν πολύ την κατανάλωση νερού κάθε καλοκαίρι, ενώ κάποια νησιά έχουν  πρόβλημα υφαλμύρωσης.

Για τον έλεγχο των ροών των επισκεπτών των κορεσμένων οικισμών (όπως είναι στη Σαντορίνη Οία και Φηρά) αναφέρεται πως θα μπορούσε να ακολουθηθεί ανάλογη πολιτική, όπως η προτεινόμενη για τον έλεγχο της κρουαζιέρας (χρέωση εισόδου στην πόλη, time slots).  Από πρόπερσι η Βενετία αποφάσισε να πληρώνει ο επισκέπτης ημερήσια είσοδο για να την επισκεφθεί και η τρόπον τινά χρονοχρέωση ελέγχει σε ικανό βαθμό το συνωστισμό και την ταλαιπωρία των ίδιων των τουριστών.

Επίσης προτείνεται να υπάρχει όριο εισερχομένων επιβατών (π.χ. 8.000 στη Σαντορίνη), να απαγορεύεται η διανυκτέρευση των κρουαζιερόπλοιων, αλλά και να απαγορευθεί πλήρως η  “γουρούνα”, να μην οικοδομηθούν πλέον άλλες ξενοδοχειακές μονάδες στην Οία, στα Φηρά και το Ημεροβίγλι και σε εκτός σχεδίου περιοχές και να μειωθεί ο συντελεστής δόμησης των νέων ξενοδοχείων, καθώς και να καθοριστεί κατώτατο όριο κατάτμησης τα 10 στρέμματα για την κατοικία στις εκτός σχεδίου περιοχές.