Στεφάν Μπανσέλ: Ο άνθρωπος πίσω από το άλλο εμβόλιο

Με φόντο την επέλαση της πανδημίας, η παγκόσμια οικονομία εμφανίζει ακόμα πιο φθίνουσα εικόνα από την κρίση του 2008. Από πολλές απόψεις είναι η πιο εντυπωσιακή συρρίκνωση της παγκόσμιας οικονομίας μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Υπό αυτές τις συνθήκες, μοιάζει απίθανο να ξεπηδήσουν νέοι δισεκατομμυριούχοι. Ο Στεφάν Μπανσέλ αποτελεί εξαίρεση. Ο 48χρονος Γάλλος επιχειρηματίας, διευθύνων σύμβουλος και κάτοχος του 9% της εταιρείας Moderna είδε την περιουσία του να εκτοξεύεται εν μέσω κορονοϊού.

Η μετοχή της εταιρείας, έκλεισε με αύξηση σχεδόν 12%, αμέσως μετά την είδηση ότι το εμβόλιο που παράγει κατά του Covid-19 είναι σχεδόν 95% αποτελεσματικό. Το περιοδικό Forbes υπολογίζει ότι ο προσωπικός του πλούτος υπερβαίνει τα 2,8 δισ. δολάρια. Ο Μπανσέλ έγινε γνωστός στα μέσα της δεκαετίας του 2010. Τότε που η Moderna Therapeutics άρχισε να προσελκύει το ενδιαφέρον της ιατροφαρμακευτικής κοινότητας ως μία από τις πιο υποσχόμενες start up στον κόσμο της βιοτεχνολογίας.

Είχε, ήδη πραγματοποιήσει μία αξιοζήλευτη εκκίνηση και εκείνος έναν χρόνο μετά την ίδρυσή της ορίστηκε CEO. Τον επέλεξε ο ιδρυτής της Νουμπάρ Αφεγιάν, γεννημένος από Αρμένιους γονείς στο Λίβανο. Από τις απαρχές της ακόμα, η εταιρεία κατάφερε να συγκεντρώσει δυσθεώρητα ποσά, ενώ είχε να επιδείξει και συνεργασίες με φαρμακευτικούς κολοσσούς. Το ριζοσπαστικό σχέδιό της για μία επανάσταση στην ιατρική, η οποία βασιζόταν στην μετατροπή των ανθρώπινων κυττάρων σε φάρμακα, ήταν ιδιαίτερα ελκυστικό.

Ο Μπανσέλ κινούσε τα νήματα και το επιχειρηματικό του πνεύμα έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην άνοδο της εταιρείας. Από την άλλη, η ιδιαίτερη ιδιοσυγκρασία του και το κλίμα που αυτή δημιουργούσε στο εσωτερικό της εταιρείας συνέβαλε στην απομάκρυνση πολύτιμων στελεχών και ερευνητών, με αποτέλεσμα η Moderna να αντιμετωπίσει εμπόδια στον δρόμο για την υλοποίηση των φιλόδοξων σχεδίων της.

Συνεργάτες του τον περιγράφουν απόλυτα αφοσιωμένο στους στόχους του. Έως και εμμονικό. Οι εργαζόμενοι που δεν «ζούσαν και ανέπνεαν για το όραμά του» δεν είχαν θέση στην εταιρεία. Με αυτοπεποίθηση και πάθος ιεροκήρυκα, ο Μπανσέλ επιθυμούσε να δημιουργήσει φάρμακα που θα άλλαζαν τον κόσμο. Κάποιες φορές το υπερτροφικό εγώ του, όμως, παρεμπόδισε την ανάπτυξη της εταιρείας.

Αντιστρέφοντας το κλίμα

Η ανάγκη του να ελέγχει απόλυτα κάθε στάδιο της διαδικασίας, αλλά και η ανυπομονησία με την οποία αντιμετώπιζε τις αναπόφευκτες αναποδιές, δυσχέραιναν την διαδρομή προς την κορυφή. Τουλάχιστον 12 στελέχη σε νευραλγικές θέσεις παραιτήθηκαν τα πρώτα χρόνια, αλλά και οι δύο επικεφαλής των ερευνών για τον καρκίνο και άλλες ασθένειες. Η απώλεια πολύτιμου ανθρώπινου δυναμικού σκίασε το προφίλ του Μπάνσελ.

Συνειδητοποιώντας την αρνητική δημοσιότητα που με τις πράξεις του προσέλκυσε, ο ίδιος επιχείρησε να αναστρέψει το κλίμα. Απευθύνθηκε σε εταιρείες υψηλής τεχνολογίας της Σίλικον Βάλεϊ, επιδιώκοντας να υιοθετήσει καινοτόμα μοντέλα διαχείρισης. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο συνάντησε τους επικεφαλής των τμημάτων ανθρώπινου δυναμικού του Facebook, της Google και της Netflix.

Σε συνεντεύξεις του, όμως, απέφυγε να απολογηθεί για τα λάθη του παρελθόντος. Αντιθέτως, δικαιολογήθηκε, επικαλούμενος τους χιλιάδες ασθενείς που ενδέχεται να σωθούν από την τεχνολογία της Moderna. «Δεν μπορώ να είμαι εκείνος που θα τους απογοητεύσει. Αποκλείεται», δήλωσε σε μία συνέντευξη από το γυάλινο γραφείο του, στον τρίτο όροφο της εταιρείας. «Άραγε διακατεχόταν η εταιρεία από μία ένταση. Ναι. Αν νιώθω άσχημα για αυτό; Όχι».

Πριν την Moderna

Πριν αναλάβει τα ηνία της Moderna δεν είχε καμία εμπειρία στον συγκεκριμένο τομέα. Είχε περάσει το μεγαλύτερο μέρος της καριέρας του στις πωλήσεις και στο διοικητικό μέρος των επιχειρήσεων. Όχι στην έρευνα και στην παραγωγή φαρμάκων. Αν κάτι δεν στερούνταν, ήταν η φιλοδοξία.

Παρ’ ότι η πλειονότητα των συμμαθητών του έσπευσε να ενταχθεί σε τεχνολογικές εταιρείες, εκείνος στόχευσε εξαρχής στην θέση του διευθύνοντος συμβούλου. «Ανέκαθεν σκεφτόμουν ότι μια μέρα, κάποιος θα πρέπει να πάρει μια απόφαση για να βρω δουλειά ως CEO», είπε, μιλώντας στους φοιτητές του πανεπιστημίου του. «Πώς μπορώ να βεβαιωθώ ότι δεν είμαι το δεύτερο βιολί. Πώς μπορώ να βεβαιωθώ ότι δεν θα είμαι το άτομο που παίρνει τις αποφάσεις, αλλά δεν έχει και τον πρωταγωνιστικό ρόλο;»

Γεννημένος στη Μασσαλία τον Ιούλιο 1972, έφτασε στις ΗΠΑ ως φοιτητής. Είχε ήδη πάρει το πρώτο του πτυχίο ως μηχανικός στο Eco Central Paris. Έλαβε το μεταπτυχιακό του από το τμήμα Χημικών Μηχανικών στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα και πτυχίο στα οικονομικά από το Χάρβαρντ το 2000. Οι συμμαθητές του στο Harvard Business School έσπευσαν να εξαργυρώσουν το χρυσό πτυχίο τους στις διάφορες τεχνολογικές εταιρείες που ξεφύτρωναν τότε.

Την περίοδο εκείνη ο ο Μπανσέλ συνήθιζε να λέει ότι έχει άλλα σχέδια. Επέλεξε τον φαρμακευτικό γίγαντα Eli Lilly και δεν άργησε να ανέβει την ιεραρχία, τόσο ώστε να τοποθετηθεί επικεφαλής του βελγικού παραρτήματος της εταιρείας. Το 2007, μόλις σε ηλικία 34 ετών, πραγματοποίησε τον στόχο του. Ορίστηκε διευθύνων σύμβουλος της γαλλικής φαρμακευτικής εταιρείας bioMérieux, η οποία απασχολούσε περίπου 6.000 υπαλλήλους.

Γράφοντας ιστορία

Υπό την διεύθυνσή του, η εταιρεία αύξησε τα κέρδη της. Ο ίδιος απέκτησε τη φήμη του αυστηρού και απαιτητικού διευθυντή που έφερνε αποτελέσματα με όποιο κόστος. «Αν κάποιος δεν ήταν αποτελεσματικός, έψαχνε σύντομα για άλλη δουλειά. Δεν δίσταζε να του δείξει την πόρτα».

Όταν ανέλαβε την Moderna είχε απόλυτη συναίσθηση του ρίσκου. Μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες είχαν στο παρελθόν δοκιμάσει να παραγάγουν παρόμοια φάρμακα και εγκατέλειψαν την προσπάθεια. Αποδείχθηκε εξαιρετικά δύσκολο να εισαχθεί ριβοζονουκλεϊκό οξύ σε κύτταρα, χωρίς να προκληθεί κάποια παρενέργεια.

Ο Μπανσέλ και η Moderna αποφάσισαν να γράψουν ιστορία, καινοτομώντας. Μία πιθανή επιτυχία θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία δεκάδων ασθενειών, συμπεριλαμβανομένων σπάνιων καρκίνων και άλλων θανατηφόρων ασθενειών που πλήττουν κυρίως μικρά παιδιά. Ο Μπανσέλ ανέλαβε το εγχείρημα ενθουσιασμένος. Ήξερε ότι ήταν ένα στοίχημα. «Αν δεν το έκανα και τα κατάφερνε κάποιος άλλος, δεν θα συγχωρούσα ποτέ τον εαυτό μου. Θα χτύπαγα το κεφάλι μου κάθε πρωί».

Ικανότητα να απλοποιεί

Παρά το γεγονός ότι δεν είχε την επιστημονική κατάρτιση, συμμετείχε σε όλες τις συναντήσεις με την βασική ερευνητική ομάδα, λαμβάνοντας μέρος στα πειράματα και στην έρευνα. Η συμβολή του αποτυπώνεται σε παραπάνω από 100 αιτήσεις πατέντας της Moderna, στις οποίες αναφέρεται ως συν-εφευρέτης. Κάτι ασυνήθιστο για έναν διευθύνοντα σύμβουλο που δεν είναι βιολόγος ή γιατρός.

Εξάλλου, δεν συνηθίζει να είναι συνηθισμένος. Φοράει ραμμένα κοστούμια και δεν αποφεύγει τις πληθωρικές δημόσιες παρεμβάσεις, στις οποίες καλλιεργεί προσδοκίες. Στρατηγική του είναι η Moderna να μην δημοσιεύσει το έργο της στο Science ή το Nature, αλλά να αναγγέλει τις επιτυχίες της στο τηλεοπτικό δίκτυο CNBC και το CNN. Ο ίδιος εμφανίζεται, μιλώντας ακόμα και για πιθανή θεραπεία για τον καρκίνο.

Οι ομιλίες του παραπέμπουν στο παρελθόν του και κυρίως στην ενασχόλησή του με τις πωλήσεις. Έχει μία ικανότητα να απλοποιεί πολύπλοκες έννοιες, διατηρώντας, όμως, την απαραίτητη σοβαρότητα. Υιοθετεί ατάκες, πιασάρικες φράσεις και μότο. Τα περισσότερα από αυτά είναι χαραγμένα σε έναν τεράστιο πίνακα στο ευρύχωρο γραφείο του. Παράδειγμα η θεραπεία με κύττρα λέει «είναι σαν λογισμικό: εάν λειτουργεί σε μια ασθένεια, θα πρέπει να λειτουργεί για χιλιάδες».

Οι περισσότερες νεοσύστατες και όχι μόνο εταιρείες βιοτεχνολογίας επικεντρώνονται αρχικά σε ένα ή δύο φάρμακα. Έτσι, έχουν τη δυνατότητα να πραγματοποιήσουν επαρκείς δοκιμές σε ανθρώπους, προτού στραφούν σε άλλα προϊόντα. Αντίθετα, η Moderna έχει σχεδόν 100 ανοιχτά μέτωπα. Βρίσκεται σε διαδικασία παραγωγής και εξέλιξης πολλών και διαφορετικών φαρμάκων, εξηγεί ο Μπανσέλ. Εξάλλου, εξαρχής έχει καταστήσει σαφές ότι η Moderna έπρεπε με κάθε στόχο να πετύχει. Όποιος δεν ασπαζόταν την πεποίθηση αυτή, δεν ανήκε στην ομάδα του.

«Η στρατηγική ήταν η επιβίωση»

Η πρώιμη Moderna ήταν ένας χαοτικός, απρόβλεπτος χώρος εργασίας, σύμφωνα με πρώην υπαλλήλους. Εκείνοι που δεν συμφωνούσαν με τον Μπανσέλ αποκλείονταν από τις βασικές συναντήσεις, κατέθεταν την παραίτησή τους ή απολύονταν. Πολλά παραδείγματα: ο Τζον Ρέιντερς εντάχθηκε το 2013 για να κάνει τη Moderna αυτό που χαρακτήρισε «πρώτη πλήρως ψηφιακή βιοτεχνολογία» στον κόσμο, αλλά παραιτήθηκε ένα χρόνο αργότερα.

Ο Μάικλ Μόριν, που πρωτοστάτησε στις επιστημονικές προσπάθειες της Moderna για την καταπολέμηση του καρκίνου το 2014, έμεινε στην εταιρεία λιγότερο από 18 μήνες. Όπως και ο Γκρεγκ Λικολάι, ο οποίος προσελήφθη το 2015 για να διευθύνει τα έργα της εταιρείας που ασχολούνταν με σπάνιες ασθένειες. Όσοι αντέχουν, όμως, απολαμβάνουν πολλά προνόμια, όπως πολυτελή γεύματα, τα τελευταίας τεχνολογίας iPhone για όλους τους εργαζομένους, αυτοκίνητα και πολλά ακόμα.

Αν και κάποια διαστήματα η εταιρεία είχε χρήματα στα ταμεία της μόνο για το ρεύμα έξι μηνών, «η στρατηγική ήταν η επιβίωση». Το 2013, όμως, άλλαξαν τα πράγματα με επένδυση 110 εκατομμυρίων ευρώ και συνεργασία με τον γίγαντα Alexion. Ακόμα και τότε, όμως, δεν άλλαξε η μυστικιστική σχεδόν τάση του Μπάνσελ, ο οποίος δεν ανακοίνωνε τίποτα και δεν παρουσίαζε ποτέ επιστημονικές μελέτες πάνω στα φάρμακα.

Εκτός από αυτή την πληροφορία, δεν είναι γνωστές λεπτομέρειες για την προσωπική του ζωή. Είναι παντρεμένος. Η σύζυγός του τον έχει χαρακτηρίσει μαχητή. Παρ’ όλα αυτά η ταυτότητα της αποτελεί μυστήριο. Φημολογείται ότι το ζευγάρι έχει αποκτήσει παιδιά, αλλά δεν έχει κυκλοφορήσει φωτογραφία τους. Ο λογαριασμός που διαθέτει στο Twitter είναι αποκλειστικά αφιερωμένος στην εταιρεία και τα επιτεύγματά της, χωρίς να αποκαλύπτει πτυχές της προσωπικότητάς του.