Στο Μαυσωλείο στο Δίστομο: “Είμαι Γερμανός… Μπορώ να μπω;”
25/10/2025
Ο χώρος του Οστεοφυλακίου στο Μαυσωλείο Θυμάτων Ναζισμού Διστόμου, μόλις έχει αδειάσει από τους συγκινημένους, σφιγμένους μαθητές του ιδιωτικού Γυμνασίου “Γείτονα”.
Στον χώρο και στα αυτιά μου ηχεί ακόμη η φράση, με την οποία ένας από τους καθηγητές, που τους συνόδευαν, ο Παναγιώτης Μανιώτης, συμπλήρωσε τα λίγα σχόλιά του – άλλωστε “εδώ μιλά η σιωπή”… «Εδώ δεν ήρθαμε για να μισήσουμε. Ήρθαμε για να αγαπήσουμε τον άνθρωπο», είχε πει ενεργοποιώντας χίλια καμπανάκια μέσα μου… Ήταν μια φράση που με εντυπωσίασε, καθώς έδενε με έναν όμορφο, μαγικό τρόπο τις ιδεολογικές πολιτικές πεποιθήσεις μου με τον ύψιστο – για μένα – χριστιανικό “κανόνα”: “Αγαπάτε αλλήλους”…
Και τότε, τη στιγμή που ετοιμαζόμουν να κλειδώσω την πόρτα (εκτελούσα χρέη εθελοντή -“ξεναγού” των μαθητών) βρέθηκε μπροστά μου, συνεσταλμένος, με το χέρι στην θέση της καρδιάς του, ένας μεσήλικας κύριος, που ρωτούσε σιγανά, δειλά, κομπιάζοντας – έτοιμος, όπως μου έδωσε την εντύπωση, να δεχθεί αδιαμαρτύρητα ένα ξερό “όχι!”. «Καλημέρα. Είμαι Γερμανός …Μπορώ να μπω;». Ποτέ δεν θα έλεγα “όχι” φυσικά. Για τους απλούς Γερμανούς πολίτες, κανένας, πλέον, συγγενής των 228 σφαγιασθέντων συμπατριωτών μου, δεν έχει, πιστεύω, τέτοια αντίληψη. Με το κράτος της Γερμανίας, τη συνέχεια του Γ’ Ράιχ των Ναζί, ναι, τα έχουμε και αγωνιζόμαστε ακάματα για Δικαιοσύνη και Αποζημίωση. Και θα συνεχίσουμε !
Και έτσι -με την βοήθεια διερμηνείας- η μόνη φράση που μου ταίριαζε, και την είπα στον Γερμανό επισκέπτη, ήταν η φράση του καθηγητή λίγα δευτερόλεπτα πριν: «Εδώ -στο Μαυσωλείο- δεν ήρθαμε για να μισήσουμε. Ήρθαμε για να αγαπήσουμε τον άνθρωπο». Ένιωσα ότι η φράση έλυσε κάπως τον 60χρονο Heiko -έτσι συστήθηκε- ωστόσο η ενοχή δεν νομίζω να έφυγε από το βλέμμα του… Ήταν Ανατολικογερμανός, εντυπωσιάστηκε όταν του είπα ότι είχα πάρει συνέντευξη από τον τότε (περί το 1985-6) κομμουνιστή Πρόεδρο της Ανατολικής Γερμανίας, Έριχ Χόνεκερ. «Α, τον μπος μου…» σχολίασε, χωρίς να καταλάβω αν ήταν επιδοκιμαστικός ή το εντελώς αντίθετο.
Ήταν για χρόνια εργαζόμενος στην Οpel και τώρα κάνει ιστορικό τουρισμό στην Ελλάδα: Δελφούς, Γιάννενα, Κομμένο, Άρτα, Μαυροδένδρι, Μετέωρα, Αθήνα (Ακρόπολη κλπ), Θεσσαλονίκη, Κρήτη κλπ….Του αρέσουν τα τραγούδια του Ντέιλυ Ρος, του Ψαραντώνη, της Φαραντούρη, της Μούσχουρη και τα ρεμπέτικα… Θεωρεί απαράδεκτη την χώρα του, που δεν δίνει τις αποζημιώσεις στα θύματα των γερμανικών στρατευμάτων στο Δίστομο και στην Ελλάδα γενικότερα, ενώ ξαφνιάστηκε όταν έμαθε ότι η Γερμανία είχε πάρει δάνειο από την Ελλάδα για τον κατοχικό στρατό της, δάνειο, που είχε αρχίσει να εξοφλεί, αλλά τώρα το Βερολίνο κάνει “την πάπια”…
«Μαθαίνουμε ελάχιστα ή καθόλου για αυτά στην χώρα μας», είπε, εντυπωσιασμένος που Έλληνες μαθητές -από την πρωτεύουσα μάλιστα- επισκέπτονται το Μουσείο και το Μαυσωλείο Θυμάτων Ναζισμού στο Δίστομο. Θα είχε εντυπωσιαστεί περισσότερο αν είχε την ευχέρεια να δει όλη την βιωματική εκπαίδευση, που έκαναν οι δεκάδες μαθητές της 3ης Γυμνασίου των “Εκπαιδευτηρίων Γείτονα” στους χώρους του Μουσείου και του Μαυσωλείου, αλλά και μέσα στα στενά του Μαρτυρικού και Ιστορικού Διστόμου.
Βιωματική εκπαίδευση στο Δίστομο
Τους μαθητές είχαν προετοιμάσει διδακτικά επί τρίωρο οι καθηγητές τους, τις προηγούμενες ημέρες, στις τάξεις τους στο πλαίσιο της δράσης που κάνουν κάθε χρόνο παραμονές της 28ης Οκτωβρίου. Στο Δίστομο παρακολούθησαν στο Μουσείο το ντοκυμαντέρ της Σφαγής και στον λόφο του Μαυσωλείου ξεναγήθηκαν από τον Δήμαρχο, Γιάννη Σταθά, στο Οστεοφυλάκιο – εκεί τους μίλησε και για τις σύγχρονες μορφές και τους κινδύνους από την άνοδο ακροδεξιάς-ναζί στην Ευρώπη. Όλοι είχαν στα χέρια τους έντυπη την παρουσίαση του ιστορικού της Σφαγής, μαρτυρίες επιζώντων, φωτογραφίες και σε ομάδες, καθισμένοι στα παρτέρια του Μαυσωλείου, συζητούσαν με τους καθηγητές τους το θέμα στην ολότητα του.
Για να ακολουθήσει ένα ζωντανό, βιωματικό, εν κινήσει διαδραστικό μάθημα, στο πλαίσιο του “Ιστορικού Περιπάτου” που έχει σχεδιάσει και “καθοδηγεί” η επιμελήτρια του Μουσείου, αρχαιολόγος Αμαλία Παπαϊωάννου. Με στάσεις σε δρόμους και σπίτια που έχουν μια ξεχωριστή ιστορία να πουν για την Σφαγή – σε σημεία όπου “εδώ πονά η σιωπή, πονάει κι η πέτρα κάθε δρόμου”, κατά πως περιέγραψε ο Γιάννης Ρίτσος στο Επίγραμμά του για το Δίστομο την οδύνη του επισκέπτη και έγινε το μότο της εκδήλωσης του Σχολείου αυτού…
Υστερόγραφο: Ανέφερα ονομαστικά τον καθηγητή Παναγιώτη Μανιώτη, διότι αυτό το όνομα έτυχε να συγκρατήσω, ωστόσο ως ένας (έμπειρος, πιστεύω) ακροατής τμημάτων της εκπαιδευτικής δραστηριότητας του σχολείου, θέλω να δώσω το χέρι σε όλους και όλες τους καθηγητές και καθηγήτριες και να τους πω ένα μεγάλο μπράβο!
Ο Λουκάς Δημάκας είναι Δημοσιογράφος στο πολιτικό και αμυντικό ρεπορτάζ, μέλος της ΕΣΗΕΑ. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Δίστομο. Είναι μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Γερμανικών Οφειλών στην Ελλάδα (ΕΣΔΟΓΕ), ενώ υπήρξε για χρόνια μέλος της Διοίκησης του Μουσείου Θυμάτων Ναζισμού Διστόμου.
