Στον αυτόματο πιλότο τα νησιά

Όταν ο Τσίπρας αποφάσισε να ενσωματώσει στο Υπουργείο Ναυτιλίας και τη νησιωτική πολιτική, αναβαθμίζοντας την, θεσμοθετώντας θέση Υφυπουργού Νησιωτικής Πολιτικής, ευλόγως δημιούργησε υψηλές προσδοκίες στους νησιώτες. Μετά από ενάμιση χρόνο λειτουργίας του Υφυπουργείου Νησιωτικής Πολιτικής οι νησιώτες εξακολουθούν να έχουν τα ίδια προβλήματα. Η διαχειριστική λογική στα νησιά δεν μπορεί να δώσει αποτελεσματικές λύσεις άμεσα, αλλά ούτε και μεσομακροπρόθεσμα.

Ορατή είναι η έλλειψη οράματος και η ισχνή βούληση της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου να συγκρουστεί με τοπικά και περιφερειακά μικροσυμφέροντα, να σχεδιάσει τη νησιωτική ανάπτυξη σε βάθος χρόνου και να εμπλέξει άμεσα στο σχεδιασμό της τις τοπικές κοινωνίες. Αντ’ αυτού, μοιραία επιλέγει τη διαχείριση, την αντιμετώπιση των θεμάτων με έναν απλώς υποφερτά καλύτερο τρόπο από το παρελθόν. Μια ματιά στη Διάυγεια και τις αποφάσεις που έχει υπογράψει ο υφυπουργός θα πείσει για του λόγου το αληθές.

Κι όλα αυτά σε μια περίοδο, που οι συνθήκες ευνοούν τις εμβληματικές πρωτοβουλίες. Όταν η Ευρώπη, εδώ και χρόνια στην πράξη αναγνωρίζει το θαλάσσιο περιβάλλον ως τον μελλοντικό χώρο ανάπτυξης οικονομικών-κοινωνικών-πολιτιστικών-περιβαλλοντικών δραστηριοτήτων, η Ελλάδα με τα 6.000 νησιά-νησίδες και βραχονησίδες, με τα 16.000 χιλιόμετρα ακτογραμμής δεν έχει σχέδιο.

Ποιος αλήθεια είναι ο ρόλος της πολιτικής ηγεσίας; Δεν είναι, πάντως, η σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα ενασχόληση με την απλή διαχείριση των προβλημάτων. Αποστολή της είναι να σχεδιάζει την ανταγωνιστική, ισότιμη ένταξη των νησιών στο ελληνικό-ευρωπαϊκό-παγκόσμιο γίγνεσθαι, αξιοποιώντας τα υπαρκτά συγκριτικά πλεονεκτήματα.

Η συμφωνία με τη Βουλγαρία

Ένας από τους διακηρυγμένους πυλώνες της πολιτικής της ΕΕ είναι αυτός της εδαφικής-χωρικής συνοχής. Ο Τσίπρας εγκαινίασε την Ιονία οδό, που φέρνει πιο κοντά Αθήνα-Ιωάννινα, σε 3:40′ τα 412 χιλιόμετρα της απόστασης. Ίδια απόσταση απέχει περίπου η Κως από τον Πειραιά.

Με τον πρωθυπουργό της Βουλγαρίας ο Τσίπρας συμφώνησε και οι αρμόδιοι υπουργοί υπέγραψαν μνημόνιο συνεργασίας για τη σιδηροδρομική σύνδεση τριών λιμανιών της Βουλγαρίας (του Ρούσε στο Δούναβη, της Βάρνας και του Μπουργκάς στον Εύξεινο Πόντο) με τα τρία λιμάνια μας στη Βόρεια Ελλάδα (Αλεξανδρούπολης, Καβάλας και Θεσσαλονίκης). Το κόστος του έργου θα ξεπεράσει τα 4 δισ. ευρώ και θα χρηματοδοτηθεί από ευρωπαϊκά κονδύλια, στο πλαίσιο της πολιτικής της ΕΕ για τις συνδυασμένες μεταφορές και τα Διευρωπαϊκά Δίκτυα.

Αυτές είναι κινήσεις που προωθούν την εδαφική-χωρική πολιτική, η οποία έχει και διάσταση κοινωνικής πολιτικής. Με άλλα λόγια, στοχεύει σε αναδιανεμητικές διαδικασίες, με την έννοια μιας μεγαλύτερης «χωρικής δικαιοσύνης», μιας δίκαιης ανάπτυξης. Θα μπορούσε ο υφυπουργός Νησιωτικής Πολιτικής να παρουσιάσει έστω και έναν υποτυπώδη παρόμοιο σχεδιασμό; Η προαναφερθείσα νέα σιδηροδρομική σύνδεση θα διευκολύνει την κάθοδο ανθρώπων και φορτίων από την Βουλγαρία, Ρουμανία, Ουκρανία, Ρωσία, Γεωργία στο βόρειο Αιγαίο.

Αν στους δυνατούς προορισμούς αυτών των ανθρώπων και αγαθών συμπεριλαμβάνονταν και τα νησιά, πώς θα ανταποκρινόταν η ηγεσία του Υφυπουργείου σε αυτή τη ζήτηση; Ποιος ο σχεδιασμός της; Ποια η σχετική πρόβλεψη; Ανύπαρκτα και τα δύο. Έχασε ο υφυπουργός Νησιωτικής Πολιτικής την ευκαιρία να συμπεριλάβει σε αυτό το project των 4 δισ. και την ακτοπλοϊκή σύνδεση των τριών ελληνικών λιμανιών με τα νησιά, στο πλαίσιο των Διευρωπαϊκών Δικτύων συνδυασμένων μεταφορών.

Ολοκληρωμένο παραγωγικό μοντέλο

Όφειλε να προβάλλει το επιχείρημα, ότι όπως η οδική ή σιδηροδρομική αρτηρία συνδέει στην ηπειρωτική χώρα τις πόλεις, καθ’ όμοιο τρόπο τα πλοία συνδέουν τα λιμάνια της ηπειρωτικής χώρας με τα αντίστοιχα των νησιών. Έτσι μπορείς να διεκδικήσεις την χρηματοδότηση αγοράς ή και ναυπήγησης πλοίων με κοινοτική χρηματοδότηση. Κάτι που θα μείωνε το κόστος του ναύλου, αφού θα μείωνε αντίστοιχα το κόστος των αποσβέσεων.

Αλλά δυστυχώς παραμένουμε στην απλή διαχείριση. Αγοράζουμε μονάδες αφαλάτωσης, μειώνοντας το κόστος μεταφοράς με τα πλοία-υδροφόρες, αλλά τι κάνουμε σε σχέση με το δίκτυο μεταφοράς του νερού μέχρι τον τελικό καταναλωτή; Πόσα έργα έχουν γίνει για την αναβάθμιση του συνήθως πεπαλαιωμένου δικτύου στα νησιά; Μας ενδιαφέρει η ποιότητα του νερού, που φτάνει στη βρύση του σπιτιού του νησιώτη;

Τι κάνουμε με τον υδροφόρο ορίζοντα των νησιών; Οι μονάδες βιολογικού καθαρισμού, όπου υπάρχουν, σε τι βαθμό καθαρότητας επιστρέφουν το νερό στο νησιωτικό περιβάλλον; Ή το στέλνουν στη θάλασσα; Πώς παρεμβαίνουμε στο μικροκλίμα, αξιοποιώντας την τεχνολογία και την παράδοση; Πως συγκρατούμε και αξιοποιούμε το νερό της βροχής; Επιβάλλουμε τις στέρνες στις νέες κατοικίες ή αδειοδοτούμε πισίνες;

Ως πότε η ανάπτυξη των νησιών θα στηρίζεται κυρίως σε άδηλους πόρους, όπως αυτοί που προέρχονται από τον τουρισμό; Χρειάζεται στρατηγική επαναπροσδιορισμού με στροφή των πολιτικών επιλογών στη βιώσιμη ανάπτυξη, στην καινοτομία, στις νέες τεχνολογίες, σε ένα παραγωγικό μοντέλο, που προσελκύει νέες παραγωγικές μονάδες και στηρίζει τις υπάρχουσες.

Απαιτείται η διαμόρφωση μιας αμιγώς νησιωτικής πολιτικής. Δηλαδή, μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης που μπορεί να συνδυάσει διαφορετικούς τομείς πολιτικής με σκοπό να αξιοποιηθούν όλα τα συγκριτικά πλεονεκτήματα των νησιών, ώστε να αναπτυχθούν βιώσιμες οικονομικές δραστηριότητες και εκτός τουριστικής περιόδου.