Τα αυθαίρετα και η “θεσμική τάξη” του Κ. Χατζηδάκη

Με μία ακόμα ανακοίνωσή του λοιπόν το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας αρνήθηκε την παράταση της προθεσμίας για την τακτοποίηση αυθαιρέτων που λήγει την 30η Σεπτεμβρίου. Είναι ζήτημα “θεσμικής τάξης” για τον υπουργό η τήρηση της προθεσμίας. Ανεξάρτητα του εάν θα υπάρξει παράταση ή όχι της προθεσμίας για τακτοποίηση αυθαιρέτων με “βαριές” αυθαιρεσίες (“κατηγορία 5”), πιστεύω ότι αξίζει να ενημερωθεί το ευρύτερο κοινό για ποιό λόγο το σύνολο των μηχανικών της χώρας ζήτησε την παράταση.

Θεωρώ ότι είναι αυτονόητη η δια παντός λύση των αυθαιρέτων που πλήττουν τη χώρα μας και που στην Ευρώπη αποτελούμε την θλιβερή-μοναδική εξαίρεση. Διαχρονικά, όλες ανεξαιρέτως οι κυβερνήσεις τα “ξεπουλούσαν” στο πεδίο των εκλογικών πελατειακών ανταλλαγμάτων. Το γιατί όμως σήμερα, το σύνολο των μηχανικών της χώρας, ζητά την παράταση αυτής της “λήξης προθεσμίας”, αναδεικνύουν με τον καλύτερο τρόπο οι δυο επιστολές που έστειλε προς τον υπουργό κ. Χατζηδάκη, ο συνάδελφος Δημήτρης Ξυνομηλάκης εκ μέρους του Πανελλήνιου Συλλόγου Αρχιτεκτόνων. Για οικονομία, προβαίνω σε μια συνθετική επεξεργασία των δυο επιστολών (14 & 16/9/2020) που στάλθηκαν στον υπουργό. Στις επιστολές αυτές θέτονται τα εξής εύλογα ερωτήματα:

«1. Είναι θέμα θεσμικής τάξης να μην έχουμε αεροφωτογραφίες;
2. Είναι θέμα θεσμικής τάξης να μην έχουμε κανονική πρόσβαση στα αρχεία των Υπηρεσιών;
3. Είναι θέμα θεσμικής τάξης να μην ξέρουμε τι είναι δασικό;
4. Είναι θέμα θεσμικής τάξης να καταλαβαίνεις αυτό που θέλεις;
5. Είναι θέμα θεσμικής τάξης να ζητάμε την εφαρμογή της ταυτότητας των κτιρίων και η απάντηση να είναι “Νέα παράταση δεν θα δοθεί”(!);
6. Είναι θέμα θεσμικής τάξης να σε εξωθούν στην “αρπαχτή”;
7. Είναι θέμα θεσμικής τάξης να μην έχουμε τιμές ζώνης;
8. Είναι θέμα θεσμικής τάξης να σε στέλνουν άρον-άρον στις ουρές των αρχείων των Υπηρεσιών και παράλληλα να σε παροτρύνουν σε μέτρα προφύλαξης covid;
9. Είναι θέμα θεσμικής τάξης το ηλεκτρονικό σύστημα του ΤΕΕ να μην αντέχει την προκληθείσα πίεση;
10. Είναι θέμα θεσμικής τάξης να μην λειτουργούν τα αρμόδια εμπλεκόμενα γνωμοδοτικά Συμβούλια;

»Μετά από το μάθημα “θεσμικής τάξης” ίσως περάσουμε και σε αυτό της “ηθικής τάξης”. Ένα μήνυμα που είχε ως αποδέκτες περίπου 100.000 μηχανικούς και μερικά εκατομμύρια Ελλήνων πολιτών. Ας ρίξουμε όμως μια ματιά στο δελτίο τύπου της 15ης Σεπτεμβρίου του υπουργείου να δούμε τι λέει: «…Υπενθυμίζουμε ότι την 30η Σεπτεμβρίου 2020 λήγει η προθεσμία για την τακτοποίηση αυθαιρέτων με “βαριές” αυθαιρεσίες, “κατηγορίας 5” (κτίρια με πολύ σοβαρές αυθαιρεσίες, που αφορούν σε υπέρβαση τουλάχιστον κατά 40% στην κάλυψη και στη δόμηση ή κατά 20% καθ’ ύψος, χωρίς οικοδομική άδεια κ.ά.)…».

»Ας πάρουμε μια καλή γεύση όμως τι εννοούμε κτίρια με βαριές αυθαιρεσίες, που βέβαια αποτελούν μία μεγάλη κατηγορία κατασκευών:

• Μία κατασκευή που είχε δηλωθεί με τον νόμο Τρίτση και είτε δεν είχε ολοκληρωθεί η διαδικασία, είτε διαπιστώνεται σήμερα απόκλιση από τα δηλωθέντα, αυτόματα χαρακτηρίζεται ως αυθαίρετο και εντάσσεται στην κατηγορία αυτή.
• Οι κατασκευές στο κοινόχρηστο δώμα των κτιρίων.
• Τα περισσότερα κτίρια σε περιοχές εκτός σχεδίου.
• Η επέκταση εντός του προκηπίου έστω και 10-15 εκ.

Δηλώνοντας ένα αυθαίρετο… τόσο “απλό”

»Πολλές από τις παραπάνω υπερβάσεις όμως δεν μπορούν να διαπιστωθούν και να εκτιμηθούν εύκολα με μία οπτική παρατήρηση. Μια τυπική διαδικασία δήλωσης αυθαίρετου περιλαμβάνει τα εξής:
• Συγκέντρωση στοιχείων, όπως δικαιοπραξίες που αφορούν το ακίνητο.
• Προσεκτική ανάγνωση για την κατανόηση των δικαιωμάτων και της κυριότητας.
• Αεροφωτογραφία ή άλλο.
• Έρευνα για ανεύρεση στοιχείων από τα αρχεία της Υπηρεσίας Δόμησης ή/και από αρχεία συμβολαιογράφων (γιατί μπορεί να μην βρίσκονται στα αρχεία της Πολεοδομίας).
• Έλεγχο όρων δόμησης και λοιπών στοιχείων από το Τοπογραφικό Τμήμα της ΥΔΟΜ.
• Έλεγχος περί του εντοπισμού του ακινήτου, ώστε να μην εμπίπτει σε περιοχή που δεν επιτρέπεται η τακτοποίηση (σε δημόσιο κτήμα, σε δάσος, σε δασική ή αναδασωτέα έκταση, στον αιγιαλό και στον παλαιό αιγιαλό, σε αρχαιολογικό χώρο Ζώνης Α σε ιστορικό τόπο, ιστορικό διατηρητέο οικισμό και περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους κλπ).
• Έλεγχος του πως αυτό απεικονίζεται στο Κτηματολόγιο.

»Μέχρι αυτό το σημείο καταλάβαμε το πόσο “απλό” και “σύντομο” (!) είναι να καταθέσουμε μία αίτηση για το αυθαίρετό μας και το πόσο διαταράσσεται η θεσμική τάξη από την “ανικανότητά” των μηχανικών. Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν ότι η έλλειψη των δεδομένων και των στοιχείων που έπρεπε το κράτος να είχε χορηγήσει σε μηχανικούς και ιδιώτες, η αδυναμία των υπηρεσιών της Διοίκησης και τα προβλήματα που προέκυψαν από τη συνεχιζόμενη πανδημία, δεν είναι ούτε θεσμική αταξία, ούτε φαύλος κύκλος, για τα οποία το υπουργείο συκοφαντεί τους μηχανικούς.»

Οριακές καταστάσεις

«Δεν ξέρουμε πώς θα μπορούσε να χαρακτηρίσει κανείς αυτό που συμβαίνει τους τελευταίους μήνες. Η μία προθεσμία πίσω από την άλλη, η μία διαβούλευση μετά την άλλη. Ακούμε για μεγάλες επενδύσεις, αλλά μάλλον λίγοι δεν αξιολογεί όσο θα έπρεπε τις εκατοντάδες χιλιάδες μικρότερες πράξεις τον πολιτών οι οποίοι δεν κινούν έργα εκατομμυρίων εθνικής εμβέλειας, αλλά που με τη συνδρομή και των μηχανικών, τροφοδοτούν την οικοδομή, μία από τις ελάχιστες βαριές “βιομηχανίες” μας.

»Πού είναι η ηλεκτρονική διακυβέρνηση όταν η μία κρατική υπηρεσία ζητάει από τους πολίτες να προσκομίσουν, σήμερα, μέσα από διαδικασίες (πχ ουρές, αναμονή) έγγραφα και αντίγραφα που κάποια άλλη υπηρεσία τα έχει ή και μπορεί να μην τα έχει διότι τα εξαφάνισαν είτε κάποια ποντίκια είτε κάποια πλημμύρα; Και βέβαια σε έκτακτες καταστάσεις (covid-19 και προθεσμιών), οι επιτήδειοι μικροαπατεώνες διεκπεραιωτές, βρίσκουν κατάλληλο έδαφος καθώς υπόσχονται σε ανυποψίαστους πολίτες πως αυτό μπορεί να γίνει άμεσα και βέβαια με κάποια προκαταβολή. Λες και αν όλο αυτό συντελεστεί αύριο ή μεθαύριο με πληρότητα ειλικρίνεια και σωστά, σε ένα κλίμα ηρεμίας για όλους χωρίς απειλές και ανέφικτες προθεσμίες, είναι λάθος και για αυτό ο πολίτης πρέπει να κατηγορηθεί και να καταδικαστεί.

»Αυτό είναι μία μικρή μόνο εικόνα ενός αγώνα δρόμου με έπαθλο μάλλον την τιμωρία. Ο αγώνας έχει πολλές διαδρομές όπως υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Υπηρεσία Δόμησης που συστήνεται και λειτουργεί σε κάθε δήμο, υπουργείο Πολιτισμού & Αθλητισμού, Δασαρχείο, Δήμος, ΔΟΥ, Κεντρικό Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής, Συμβούλια Αρχιτεκτονικής, Συμβούλια Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων κ.α.»

Κυνηγώντας το ακατόρθωτο

«Άραγε εκείνοι που συντάσσουν τις περιβόητες προθεσμίες, ορίζοντας και προδιαγράφοντας τους χρόνους έχουν ασχοληθεί και λειτουργήσει στο πλαίσιο ενός μεσαίου μελετητικού γραφείου; Πώς γίνεται κανείς να απαιτεί επιτακτικά με κυρώσεις και ποινές σε μηχανικούς και ιδιοκτήτες, όταν ο ίδιος δεν έχει καταφέρει να είναι συνεπής και να παρέχει εργαλεία, οργάνωση και διαδικασίες, που είναι απαραίτητα για να είναι κανείς συνεπής στις υποχρεώσεις του. Το αξιοπερίεργο είναι πως λύσεις απεγκλωβισμού από αυτή τη δυσάρεστη κατάσταση έχουν προτείνει πολλοί φορείς όπως ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών-Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων. Ωστόσο, οι αρμόδιοι δεν εννοούν να ακούσουν.

»Μπορεί να ακούμε πολλά για μεγάλες μεγάλες-στρατηγικές επενδύσεις -που πράγματι είναι αναγκαίες- αλλά πρέπει να δοθεί βάση σε πολλά ακανθώδη ζητήματα που είναι σε εξέλιξη: χωροταξικά, πολεοδομικά, περιβαλλοντικά, εκτός σχεδίου δόμηση, οικοδομικός κανονισμός κλπ. Αυτά έτρεξαν με διαβουλεύσεις μέσα σε όλο το καλοκαίρι, χωρίς όμως τη συνεργασία θεσμικών φορέων, επιστημονικών και επαγγελματικών, ή στον βαθμό που θα έπρεπε. Τώρα έρχονται να περιπλέξουν έναν ήδη βεβαρημένο νομοθετικό κυκεώνα πολεοδομικής και χωροταξικής νομοθεσίας.

»Όλα αυτά διαδραματίζονται σε μια συγκυρία υγειονομική, οικονομική και ολίγον πολεμική, πάντοτε με την επίκληση της βελτίωσης και κάποιας κωδικοποίησης που κάποτε θα γίνει. Αλλά οι προθεσμίες σε λίγο θα λήξουν και το ηλεκτρονικό σύστημα του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος αγκομαχά υπό την πίεση του όγκου των καταχωρήσεων, τα αρχεία των υπηρεσιών δόμησης υπολειτουργούν, Δήμοι Δασαρχεία και Εφορίες προσπαθούν να συντονιστούν. Την ίδια στιγμή πολίτες-μηχανικοί-λογιστές αυτοσχεδιάζουν και κυνηγώντας το ακατόρθωτο.»

Πριν καταλήξουμε στα δικαστήρια

«Χαρακτηριστική είναι η αυξανόμενη ζήτηση αντιγράφων οικοδομικών αδειών προκειμένου να γίνει έλεγχος νομιμότητας στα ακίνητα, με αποτέλεσμα οι αιτήσεις αυτές να ικανοποιούνται ακόμα και σε 1,5 ή 2 μήνες. Η κατάσταση χειροτερεύει σε περιοχές με ειδικά μέτρα covid, όπου οι υπηρεσίες είναι πρακτικά κλειστές. Συνεπώς, πολλά ακίνητα δεν μπορούν να υπαχθούν στον Ν.4495/2017 και να ολοκληρωθεί η καταχώρηση αρχείων, δηλώσεων προηγούμενων νόμων. Που είναι τα εργαλεία και εκείνο το απαιτούμενο σαφές πλαίσιο στοιχείων, διατάξεων και διαδικασιών που χρειάζονται για να εκτελέσουμε το επιστημονικό μας έργο βάσει του οποίου θα κριθούμε ως μηχανικοί;

»Όταν λέμε εργαλεία εννοούμε τον εφοδιασμό του συστήματος με αεροφωτογραφίες, βάσει νόμου, τις προβλεπόμενες επιτροπές και τις τροπολογίες των διατάξεων της τελευταίας στιγμής. Ο πρόσθετος φόρτος επιτροπών (πχ ΣΥΠΟΘΑ) τις αναγκάζει να μην μπορούν να ανταποκριθούν εντός προθεσμίας. Για παράδειγμα, αν στα ιστορικά κέντρα δεν ανέβει ως αρχείο η συνηγορία δυο επιτροπών, δεν επιτρέπεται να συμπληρωθούν αρχεία ή να πληρωθούν τα πρόστιμα. Οι ανύπαρκτες ή οι ελλιπέστατες συνήθως προφορικές οδηγίες, χωρίς καμία ουσιαστική νομική ισχύ, λειτουργούν ως “ερμηνευτικές διατάξεις”. Οι μηχανικοί, οι συμβολαιογράφοι, οι λογιστές, οι υπάλληλοι των Υπηρεσιών Δόμησης, το ΤΕΕ, όλοι δίνουν οδηγίες.

»Μήπως υπάρχει στη σκέψη των συντακτών αυτών των προθεσμιών –για αυθαίρετα κάθε κατηγορίας, διαδικασίες Δασαρχείων και τετραγωνικών μέτρων Δήμων, διαβούλευση νομοσχεδίων– πώς η λύση των προβλημάτων που θα δημιουργηθούν θα δοθεί σε δικαστικές αίθουσες ή ανώτατες επιτροπές του Υπουργείου; Σε αυτό το εφιαλτικό σενάριο, ο καθένας θα υπερασπίζεται τον εαυτό του και θα κατηγορεί το κράτος και τους ελεγκτές για ελλείψεις, παραλήψεις και υπερβάσεις καθήκοντος!»

Θα φταίνε οι μηχανικοί

«Άλλη μία μεγάλη πληγή που δεν έχει ακόμα επουλωθεί παρά τους συνεχείς προβληματισμούς και που έχει συζητηθεί πολλές φορές, είναι η σχέση υπουργείου Ενέργειας-Πολιτισμού. Η εμπλοκή τους είναι μέσα στις διαδικασίες των δηλώσεων αυθαιρέτων και όχι μόνο, κατά τρόπο ομιχλώδη.

»Πρέπει να αποσυρθούν όλες οι καταληκτικές ημερομηνίες για όλα τα παραπάνω, ώστε να δοθεί τέλος στην αγωνία των συναδέλφων που εκ των πραγμάτων δεν μπορούν να διαχειριστούν με συνέπεια και ακρίβεια. Παρά τη δημοσίευση των ανέφικτων προθεσμιών, το ενδιαφέρον των ιδιοκτητών είναι μεγάλο και φάνηκε στον ασυνήθιστο φόρτο των υπηρεσιών δόμησης, των Επιτροπών της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, των υπουργείων, των Εφοριών Αρχαιοτήτων κλπ.

»Η πλατφόρμα του Τεχνικού Επιμελητηρίου δυσκολεύεται να ανταποκριθεί και συνεπώς αυτό δημιουργεί μεγάλες καθυστερήσεις στην καταχώρηση των στοιχείων, πληρωμή των πρόστιμων κτλ. Περιμένουμε με αγωνία κάποια ουσιαστική παρέμβαση όντας στα όρια της επαγγελματικής αλλά και ψυχικής μας υγείας, γιατί ο χρόνος τελειώνει και θα “φταίνε” οι μηχανικοί δίχως να τους έχει δώσει η πολιτεία όλα -και όχι μερικά- τα εργαλεία που υποχρεούται».