Τα υπέρ και τα κατά του νέου Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας

Κατά την προσωπική μου γνώμη, η ενοποίηση του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας με τη συγχώνευση πρωτοδικείων με ειρηνοδικεία μπορεί μεν να εξοικονομεί προσωπικό αλλά στερεί από τον πολίτη την άμεσο δικαστική προστασία. Οι κώδικες νόμων, που ψηφίζονται από τη Βουλή κατά τη διαδικασία των κωδίκων ως σύνολο, έχουν εσωτερική συνοχή, που οποιαδήποτε τροπολογία την ανατρέπει.

Αναρτήθηκε στο διαδίκτυο προς διαβούλευση το νομοσχέδιο του Υπουργείου Δικαιοσύνης για τις νέες αλλαγές στον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας με σκοπό την επιτάχυνση απονομής της πολιτικής δικαιοσύνης. Σύμφωνα με ανακοίνωση του ΥΔ, σκοπός των νέων αλλαγών του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας είναι η έκδοση τελεσίδικων δικαστικών αποφάσεων σε 650 ημέρες αντί 1492 ημέρες που είναι σήμερα, που θα επιτευχθεί με τον προέλεγχο της αγωγής από τον δικαστή, η σύντμηση προθεσμιών ενεργείας για τη διεξαγωγή δικονομικών πράξεων και έκδοσης δικαστικών αποφάσεων, τροποποιήσεις στη δημοσίευση διαθηκών, τις ανακοπές κατά την εκτέλεση και άλλες ρυθμίσεις που θα συντείνουν στην επιτάχυνση της πολιτικής δικαιοσύνης.

Σαφώς κατά τη διαβούλευση, θα υποβληθούν προτάσεις αλλαγών των διατάξεων από άτομα και συλλόγους με την ψευδεπίγραφη επίκληση της βελτιώσεώς τους, γιατί η επιτάχυνση των διαδικασιών αλλάζει τον μέχρι τώρα ρυθμό λειτουργίας δικαστών-δικηγόρων, δεδομένου ότι θέτει σύντομες προθεσμίες για την διενέργεια διαδικασιών. Ήδη, η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων και δικηγορικοί σύλλογοι υποστηρίζουν ότι το νομοσχέδιο υποβαθμίζει τη δικαιοσύνη χωρίς επαρκή αιτιολόγηση. Σε υπό ψήφιση κώδικες δεν πρέπει να γίνονται ριζικές παρεμβάσεις εκτός από νομοτεχνικές βελτιώσεις.

Οι αλλαγές του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας ενδιαφέρουν κυρίως όσους έχουν σχέση με τα δικαστήρια, που θα κληθούν να τις εφαρμόσουν από 15-9-2025 στο σύνολο του χωρίς μεταβατικές διατάξεις, γιατί οι δικονομικές διατάξεις έχουν άμεση εφαρμογή. Σαφώς, οι αλλαγές θα επιφέρουν μετρήσιμη επιτάχυνση της πολιτικής δίκης, που εξαρτάται από πολλούς παράγοντες μεταξύ των οποίων και η ταχύτερη έκδοση των αποφάσεων από τους δικαστές εντός συγκεκριμένων δεσμευτικών και όχι ενδεικτικών προθεσμιών και με πειθαρχικές συνέπειες σε ακραίες περιπτώσεις.

Οι διαφωνίες

Προφανώς στη διάταξη αυτή αντιτίθεται η Ένωση Δικαστών Εισαγγελέων με στάσεις εργασίας των δικαστών. Ακούστηκαν αντιρρήσεις, ότι η ταχύτερη έκδοση αποφάσεων θα αποβεί σε βάρος της ποιότητας των αποφάσεων, άποψη που δεν αποδέχομαι, γιατί η ορθότητα των δικαστικών αποφάσεων εξαρτάται από τη δικανική κρίση του δικαστή, που σχηματίζεται με την ορθή εκτίμηση των αποδείξεων, που εξαρτάται από τη πληρότητα των αποδείξεων και την κοινωνική πείρα του δικαστή να τις εκτιμήσει σωστά. Μετά τον περιορισμό στο ελάχιστο της εξέτασης των μαρτύρων ενώπιον του δικαστηρίου και τον δικαστικό βάσανο των καταθέσεων τους, εξέλιπε η ζωντανή διαδικασία που βοηθάει τον δικαστικό στο σχηματισμό της δικανικής κρίσης.

Το έλλειμμα αυτό δεν αναπληρώθηκε με τη προσαγωγή ενόρκων βεβαιώσεων μαρτύρων ενώπιον συμβολαιογράφου ή δικηγόρου, οι οποίοι απλώς επιβεβαιώνουν τους ισχυρισμούς των διάδικων και δεν παρέχουν αυτοτελή αποδεικτική ισχύ. Άλλο επισφαλές αποδεικτικό μέσο είναι οι εκθέσεις πραγματογνωμοσύνης, που πολλές φορές δεν παρέχουν εχέγγυα αμεροληψίας.

Παλαιότερα το μεγάλο σχολείο των νέων δικαστών για την απόκτηση δικαστικής πείρας ήταν η συμμετοχή τους σε πολυμελείς δικαστικούς σχηματισμούς και στις δικαστικές διασκέψεις, που δεν λειτουργεί πιά γιατί στον πρώτο βαθμό οι περισσότερες δίκες διεξάγονται σε μονομελείς σχηματισμούς. Για τους δύο αυτούς σπουδαίους παράγοντες για την ορθότητα των αποφάσεων το νομοσχέδιο δεν λαμβάνει μέριμνα.

Σημαντική καινοτομία συνιστά η δημοσίευση των διαθηκών και η κήρυξη της ιδιόγραφης διαθήκης ως κυρίας από συμβολαιογράφο σε πλατφόρμα του Συμβολαιογραφικού Συλλόγου. Για την κήρυξη της ιδιόγραφης διαθήκης ως κυρίας προβλέπεται η παρουσία του αιτούντος μετά πληρεξουσίου δικηγόρου και εξέταση δύο μαρτύρων ενώπιον συμβολαιογράφου. Έτσι λύνεται μεν το οξύ πρόβλημα της καθυστέρησης δημοσίευσης των διαθηκών, παραμένει όμως το πρόβλημα της πλαστογραφίας ιδιόγραφων διαθηκών ακλήρων, γιατί μόνο από τις δύο ένορκες βεβαιώσεις αντί της έκθεσης πραγματογνωμοσύνης, που ίσχυε μέχρι τώρα, δεν παρέχονται επαρκή εχέγγυα για τη γνησιότητά της.