Tι δείχνουν τα στοιχεία για την ελευθεροτυπία – Που βρίσκεται η Ελλάδα

«Δραματική επιδείνωση της πρόσβασης στην πληροφορία» διαπιστώνει η οργάνωση των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα (RSF), κατά τη δημοσίευση του φετινού δείκτη ελευθερίας του Τύπου στον κόσμο. «Η δημοσιογραφία, που είναι το καλύτερο εμβόλιο απέναντι στον ιό της παραπληροφόρησης, εμποδίζεται απόλυτα ή σοβαρά σε 73 χώρες και περιορίζεται σε 59 ακόμα», αναφέρει ο RSF.

Η πανδημία του κορωνοϊού χρησιμοποιήθηκε ως αφορμή για να τεθούν εμπόδια στους δημοσιογράφους, ανά τον κόσμο, στο να έχουν πρόσβαση σε πηγές πληροφόρησης και να κάνουν το λεγόμενο ρεπορτάζ πεδίου. Όχι μόνο στην Ασία και τη Μέση Ανατολή, αλλά και στην Ευρώπη, γίνεται ολοένα και δυσκολότερο για τους δημοσιογράφους να διενεργήσουν έρευνα και να καλύψουν ευαίσθητα ζητήματα.

«Δυστυχώς, η παραγωγή και διανομή της δημοσιογραφίας συχνά παρεμποδίζεται από πολιτικούς, οικονομικούς και τεχνολογικούς παράγοντες», σχολίασε ο γενικός γραμματέας του οργανισμού, Κριστόφ Ντελουάρ. Το πρόβλημα δεν εντοπίζεται όμως μόνο σε χώρες που δεν έχουν δημοκρατικό πολίτευμα, όπως στη Μέση Ανατολή, ή σε αναπτυσσόμενες χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Αφρικής.

«Επιθέσεις εναντίον δημοσιογράφων και αυθαίρετες συλλήψεις αυξήθηκαν» στη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ιταλία, την Πολωνία, την Ελλάδα και τα Βαλκάνια. Γίνεται ειδική μνεία στην Ουγγαρία, όπου σύμφωνα με τον RSF η κυβέρνηση διώκει και εκφοβίζει τα ΜΜΕ και τους δημοσιογράφους, ιδίως αναφορικά με την κάλυψη των θεμάτων του κορωνοϊού.

Στην Πολωνία και τη Σλοβενία τα κρατικά δίκτυα είτε «μετατρέπονται σε εργαλεία κυβερνητικής προπαγάνδας», είτε «στερούνται χρηματοδότησης» όταν αρνούνται να γίνουν τέτοια. «Τα ιδιωτικά ΜΜΕ είναι εκτεθειμένα σε φορολογική, εμπορική και νομική πίεση». Άλλωστε, ο RSF εφιστά την προσοχή σε βαρόμετρο της εταιρείας ερευνών Edelman, το γνωστό ως Edelman Trust, σύμφωνα με το οποίο το 59% των ερωτηθέντων από 28 χώρες θεωρεί ότι οι δημοσιογράφοι επιδιώκουν να παραπλανήσουν το κοινό, δίνοντας πληροφορίες που γνωρίζουν ότι είναι ανακριβείς.

“Επικίνδυνο κοκτέιλ” στην Ελλάδα

Για “επικίνδυνο κοκτέιλ” στην Ελλάδα κάνει λόγο ο RSF, με τη χώρα μας να βρίσκεται στην 70ή θέση, ανάμεσα στις 180 υπό εξέταση χώρες, δηλαδή πέντε θέσεις χαμηλότερα από αυτή που βρισκόταν πέρυσι. Σημειωτέον ότι βρίσκεται στην κατηγορία χωρών με δείκτη επιδείνωσης άνω του 25 (η Νορβηγία, στην καλύτερη θέση, έχει 6,72). Εδώ οι επιδόσεις της Ελλάδας είναι χειρότερες από αυτές χωρών όπως η Ακτή Ελεφαντοστού, η Βοσνία Ερζεγοβίνη, ο Νίγηρας και η Σενεγάλη…

Στην αναφορά του για την Ελλάδα, ο RSF επισημαίνει: «Η συντηρητική κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη έδωσε γενναίες φορολογικές ελαφρύνσεις για τη διαφήμιση στα ΜΜΕ, αλλά επεδίωξε, άμεσα ή έμμεσα, να ελέγξει τη ροή πληροφόρησης στο πλαίσιο των προσπαθειών της να διαχειριστεί την κρίση του κορωνοϊού και την προσφυγική κρίση.

»Τα ερευνητικά ΜΜΕ και τα ΜΜΕ που είναι επικριτικά της κυβέρνησης είτε παραλείφθηκαν είτε τους δόθηκε πολύ μικρό ποσοστό της διαφήμισης που αφορούσε στην αμφιλεγόμενη καμπάνια για τον κορωνοϊό, αξίας 20 εκατομμυρίων ευρώ. Οι δημοσιογράφοι χρειάστηκε να πάρουν την άδεια της κυβέρνησης πριν κάνουν ρεπορτάζ στα νοσοκομεία, ενώ το υπουργείο Υγείας απαγόρευσε στο ιατρικό προσωπικό να μιλά στα ΜΜΕ».

Ο RSF έκανε αναφορά και στην υπόθεση της “Ικαρίας”: «Το Φεβρουάριο του 2021, δόθηκε εντολή στα δημόσια τηλεοπτικά κανάλια να μην μεταδώσουν βίντεο που κυκλοφόρησε στα social media, το οποίο έδειχνε τον πρωθυπουργό να αγνοεί τους κανόνες του lockdown». Μεταξύ άλλων, θίγεται και η κακομεταχείριση και οι συλλήψεις δημοσιογράφων και φωτορεπόρτερ από αστυνομικούς κατά την κάλυψη διαδηλώσεων. Μάλιστα, «Υπάρχει ανησυχία για τους νέους κανόνες αστυνόμευσης των διαδηλώσεων, επειδή καθορίζει χώρους για τον Τύπο». Τέλος, δεν λείπει αναφορά στη δολοφονία του Γιώργου Καραϊβάζ, που από μόνη της αποτελεί πλήγμα για την ελευθεροτυπία στη χώρα.

Πάντως, οι 10 χώρες με την καλύτερη βαθμολογία στο δείκτη ελευθεροτυπίας είναι κατά σειρά η Νορβηγία, η Φινλανδία, η Σουηδία, η Δανία, η Κόστα Ρίκα, η Ολλανδία, η Τζαμάικα, η Νέα Ζηλανδία, η Πορτογαλία και η Ελβετία. Η κατάταξη, για τις χώρες της ΕΕ, έχει ως εξής:

• Φινλανδία (2η στη συνολική)
• Σουηδία (3η στη συνολική)
• Δανία (4η)
• Ολλανδία (6η)
• Πορτογαλία (9η)
• Βέλγιο (11η)
• Ιρλανδία (12η)
• Γερμανία (13η)
• Εσθονία (15η)
• Αυστρία (17η)
• Λουξεμβούργο (20ή)
• Λετονία (22η)
• Κύπρος (26η)
• Λιθουανία (28η)
• Ισπανία (29η)
• Γαλλία (34η)
• Σλοβακία (35η)
• Σλοβενία (34η)
• Τσεχία (40ή)
• Ιταλία (41η)
• Ρουμανία (48η)
• Κροατία (56η)
• Πολωνία (64η)
• Ελλάδα (70ή)
• Μάλτα (81η)
• Ουγγαρία (92η)
• Βουλγαρία (112η)

Ατιμωρησία και περιορισμοί

Η οργάνωση σημειώνει, πάντως, ότι η ατιμωρησία αναφορικά με τα εγκλήματα κατά δημοσιογράφων επιδεινώνει την κατάσταση, όπως φάνηκε για παράδειγμα στην περιβόητη υπόθεση της Ντάφνε Καρουάνα Γκαλίθια, στη Μάλτα, και του Γιαν Κιούτσακ στη Σλοβακία. Πολλές φορές οι νομικές διαδικασίες δεν τελεσφορούν, κάτι που συμβάλλει στην ατιμωρησία. Επίσης, στη Γερμανία και την Ιταλία, έγιναν επιθέσεις εναντίον δημοσιογράφων από ακραίες ομάδες, ενώ στη Γαλλία επικρίνεται η νέα νομοθεσία που περιορίζει τη δημοσιοποίηση φωτογραφιών και βίντεο που περιέχουν αστυνομικούς.

Πληθαίνουν και οι χώρες όπου οι δημοσιογράφοι παρενοχλούνται ή συλλαμβάνονται αυθαίρετα από τις Αρχές, σε βαθμό μάλιστα που αυτές «αρνούνται να ερευνήσουν» τα σχετικά περιστατικά, όπως στην περίπτωση του Ντιμίτερ Κενάροφ στη Βουλγαρία. Δεν είναι τυχαίο ότι οι παραβιάσεις της ελευθεροτυπίας στην περιοχή της ΕΕ και των Βαλκανίων έχουν διπλασιαστεί, ενώ στον υπόλοιπο κόσμο έχουν αυξηθεί 17%.