Τι μας δείχνουν για το μέλλον οι πανδημίες στην Ευρώπη

Ο πρωθυπουργός στο μήνυμά του για το νέο έτος δήλωσε ότι «η άφιξη του νέου έτους εγκαινιάζει μια νέα δεκαετία ευημερίας». Η προσωπική εκτίμηση του γράφοντα είναι λίγο διαφορετική. Αν λάβει κανείς υπόψη την ιστορία και τη συνδυάσει με τις σύγχρονες εξελίξεις τότε τα πράγματα μάλλον είναι δυσοίωνα για τα επόμενα 10, 20 ή 30+ χρόνια. Ας εξηγηθεί η λογική πίσω από αυτή τη δυσοίωνη εκτίμηση.

Ο Μάρκο Πόλο ξεκίνησε τα ταξίδια του προς την Κίνα το 1271 και διήρκησαν μέχρι το έτος 1295. Τα ταξίδια του Μάρκο Πόλο αποτέλεσαν το τότε άνοιγμα της Κίνας προς την Ευρώπη και τη δημιουργία του Δρόμου του Μεταξιού. Η πρώτη πανδημία πανώλης εμφανίστηκε στην Ευρώπη το 1347 στα λιμάνια της Γένοβα και της Βενετίας το 1347 και προήλθε από την Κίνα. Η Κίνα ενδιαμέσως μεταμορφωνόταν σε θαλασσοκράτειρα δύναμη παγκόσμιας εμβέλειας. Μεταξύ των ετών 1405-1433 ο Κινέζος ναύαρχος Zheng He εξερεύνησε περισσότερες από 30 χώρες.

Η Κίνα διέθετε απίστευτα δυνατό ναυτικό κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Ming. Ως μέτρο σύγκρισης οι αναγνώστες ας αντιληφθούν τα εξής: ο Χριστόφορος Κολόμβος το 1492 διέθετε στις εξερευνήσεις του τρία πλοία και 90 άντρες. Ο Βάσκο Ντε Γκάμα το 1498 διέθετε τέσσερα πλοία και 150 άνδρες. Ο Κινέζος He διέθετε περισσότερα από 250 πλοία εκ των οποίων τα 60 ήταν γιγαντιαία φορτηγά χωρητικότητας άνω των 500 επιβατών το καθένα.

Ξαφνικά, αμέσως μετά την επιστροφή του Κινέζου εξερευνητή ναυάρχου He από τα πολύχρονα ταξίδια του, χωρίς να υπάρχει μία ξεκάθαρη αιτιολόγηση, το έτος 1435 η δυναστεία των Ming αποφάσισε το κλείσιμο της Κίνας και την έναρξη μίας μεγάλης περιόδου απομονωτισμού, η οποία διήρκησε περίπου 543 χρόνια (αν θεωρηθεί ως έτος-βάση το 1978 για την έναρξη του νέου ανοίγματος της Κίνας με τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις του Deng Xiaoping).

Πανδημία κορονοϊού

Όπως προαναφέρθηκε, η πρώτη πανδημία πανώλης εμφανίστηκε στην Ευρώπη το 1347, δηλαδή μετά από 52 χρόνια από το τελευταίο ταξίδι του Μάρκο Πόλο (1295). Κατ’ αντιστοιχία σήμερα, μετά από 42 χρόνια (2020) από το άνοιγμα της Κίνας (1978) εμφανίστηκε η πρώτη πανδημία κορονοϊού η οποία προήλθε από την Κίνα.

Ωστόσο, ως παρακαταθήκη του τότε ανοίγματος της Κίνας, η Ευρώπη χτυπήθηκε από 7 πανδημίες πανώλης μεταξύ των ετών 1347 και 1666. Μεταξύ του πρώτου έτους εμφάνισης της πανώλης στην Ευρώπη (1347) και του κλεισίματος της Κίνας (1435) μεσολάβησαν 88 χρόνια. Οι 7 πανδημίες πανώλης τσάκισαν οικονομικά, κοινωνικά και δημογραφικά την Ευρώπη για 544 χρόνια.

Το βακτήριο της πανώλης ανακαλύφθηκε το 1894. Η Ευρώπη καθ’όλη τη διάρκεια αυτών των ετών έζησε κοινωνικές επαναστάσεις. Οι λόγοι για κάθε μεμονωμένη εξέγερση ήταν περίπλοκοι αλλά ίσως είχαν ως χαρακτηριστικό τους το γεγονός τις συρρικνωμένες οικονομίες. Ταυτόχρονα, οι ελίτ πέρασαν από μεγάλες δοκιμασίες και ορισμένες από αυτές εξαφανίσθηκαν ως αποτέλεσμα των κοινωνικών εξεγέρσεων.

Αν η ιστορία επαναλαμβάνεται, τότε με δεδομένο το προηγούμενο παράδειγμα ίσως να έρθουν και άλλες πανδημίες τα επόμενα πολλά χρόνια. Φυσικά, μαζί με τις πολλές επαναλαμβανόμενες πανδημίες θα έχουμε και τις αντίστοιχες οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις: κοινωνικές αναταραχές-επαναστάσεις, φτώχεια, ανακατατάξεις στις ελίτ κ.λπ.

Ανάπτυξη εμβολίων

Η διαφορά σε σχέση με την περίπτωση των πανδημιών πανώλης είναι ότι σήμερα λόγω της ταχύτατης ανάπτυξης της τεχνολογίας, θα ανακαλύπτονται με μεγαλύτερη ταχύτητα τα αντίστοιχα εμβόλια. Αλλά μέχρι να καλυφθεί όλος ο παγκόσμιος πληθυσμός με εμβόλια οι πανδημίες θα σαρώνουν. Η υποκειμενική εκτίμηση του υπογράφοντος, με σχετικό περιθώριο λάθους, είναι ότι από εδώ και στο εξής η ανθρωπότητα θα ζήσει πολλές συνεχόμενες διαφορετικές πανδημίες μέχρι να “ξανακλείσει” η Κίνα.

Ορισμένοι ίσως θα προσπαθήσουν να ρίξουν το φταίξιμο στις μετεωρολογικές αλλαγές (αυτό που αποκαλείται “κλιματική αλλαγή”), αλλά η υπόθεση αυτή δεν φαίνεται να ευσταθεί. Πριν λίγες ημέρες άλλωστε το ομολόγησε και ο κ. Σύψας: για κάθε ένα βαθμό που πέφτει η θερμοκρασία επηρεάζει (αυξάνει) κατά 4% με 5% τον δείκτη Rt της πανδημίας.

Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι οι επτά πανδημίες της πανώλης που σάρωσαν την Ευρώπη μεταξύ των ετών 1347 και 1665 είχαν επιδεινωθεί από το γεγονός ότι τότε ο κόσμος βρισκόταν στην περίοδο των μικρών παγετώνων (Little Ice Age). Με λίγα λόγια, ας ευχηθούμε να ανέβει γρήγορα η θερμοκρασία και ταυτόχρονα να “κλείσει” η Κίνα.