Τι πανεπιστήμιο ΔΕΝ θέλουμε – Τι δεν μας είπε ο Κώστας Δουζίνας

Με αφορμή την νομοθέτηση της πανεπιστημιακής αστυνομίας και του περιορισμού των “αιωνίων φοιτητών”, ο καθηγητής της φιλοσοφίας του Δικαίου Κώστας Δουζίνας δημοσίευσε άρθρο του, υπό τον τίτλο “Τι πανεπιστήμιο θέλουμε”, όπου θέτει το ευρύτερο ερώτημα “τι παιδεία θέλουμε”. Δύσκολα θα μπορέσει κάποιος καλοπροαίρετος να διαφωνήσει επί της αρχής με τις θέσεις που διατυπώνει.

Παρ΄ όλα αυτά ένας σχολιασμός είναι πάντα γόνιμος. Στο πρώτο μέρος του άρθρου αντιμετωπίζει “το αξίωμα του ασύλου”, επισημαίνοντας ότι «το πανεπιστήμιο βασίζεται στην απόλυτη ελευθερία της αμφισβήτησης, του στοχασμού και αναστοχασμού και της δημοσιοποίησης της σκέψης, της γνώσης και της έρευνας για την αλήθεια… Το πανεπιστήμιο πρέπει να αντιταχθεί στην κρατική, οικονομική ή μιντιακή εξουσία στο όνομα της αλήθειας και της δικαιοσύνης. Πρέπει να παραμείνει χώρος αφιλόξενος για το δογματισμό, την ηθικολογία, τον κομφορμισμό».

Παραδέχεται ότι «η ασυλία αυτή δεν πραγματοποιήθηκε πλήρως ποτέ de jure ή de facto», έχοντας προφανώς στο μυαλό του την ελληνική περίπτωση. Καταλήγει δε πως «εδώ βρίσκεται το κύριο πρόβλημα με την πανεπιστημιακή αστυνομία και την ψηφιακή της επιτήρηση. Αποτέλεσμά της θα είναι η έμμεση αστυνόμευση των ιδεών και, ακόμη χειρότερο, η αυτο-αστυνόμευση των πανεπιστημιακών».

Όμως, ένα ακόμη αδιανόητο μας συνέβη. Αφού απέτυχαν οι πάντες, υπουργοί, πρυτανείες, καθηγητικές κλίκες, κομματικές νεολαίες, ανένταχτοι και αντιεξουσιαστές να διαμορφώσουν ένα περιβάλλον ακαδημαϊκής αισθητικής και προάσπισης του ασύλου των ιδεών, φτάσαμε να είναι άσυλο το πανεπιστήμιο για τους παράνομους, τους ντίλερ ναρκωτικών, τους βιοτέχνες μολότοφ και στους αφισοκολλητές κ.ο.κ.

Το άσυλο του φαβοριτισμού

Προφανώς κανείς δεν θέλει το άσυλο των παραβατικών, αλλά ούτε και το άσυλο που έχουν διαμορφώσει οι πανεπιστημιακές κλίκες και οι πολιτικές νεολαίες. Ένα άσυλο μιας αντι-ακαδημαϊκής ελευθεριότητας, όπου ο πρωτοετής φοιτητής εισέρχεται σε ένα άθλιο χώρο με τους τοίχους καλυμμένους με αφίσες και συνθήματα, βιώνοντας το σοκ της βίας των νεολαιών που “εμπορεύονται” τις πανεπιστημιακές σημειώσεις, που έχουν τα κονέ με τα τμήματα, όπου επικρατεί ο φαβοριτισμός.

Τώρα, άρχισε να ξηλώνεται και το άσυλο της σεξουαλικής παρενόχλησης, με τις πρώτες εξομολογήσεις-καταγγελίες, αλλά και με την δραματική ιστορία της κυρίας που έκανε 23 χρόνια για να πάρει πτυχίο. Προφανώς, θα εμπίπτει κaι αυτή στους “αιώνιους φοιτητές”. Παρεμπιπτόντως, χθες μια γνωστή κυρία μου αποκάλυψε πως χρωστάει για να πάρει πτυχίο ψυχολογίας, μετά από κάποια άλλα που ήδη κατέχει…

Υπάρχει και το ζήτημα των κρίσεων της εξέλιξης των διδασκόντων, όπου οι καθηγητικές κλίκες σε συνεργασία με τις νεολαίες καθορίζουν τις τύχες επιστημόνων συνήθως με κριτήριο την υποταγή στο κόμμα, στην ομάδα, ή στο νεποτισμό, στο φύλο ή σε ό,τι άλλο. Τι να πούμε για την απόρριψη του Νανόπουλου και άλλων επιφανών Ελλήνων επιστημόνων του εξωτερικού.

Μέσα σε αυτό το κλίμα συναλλαγής και ευνοιοκρατίας, όπως η αξιοκρατία ποδοπατήθηκε, ανδρώθηκε αυτονόητα η παραβατικότητα και η αναρχική(;) πρακτική. Αυτό το άσυλο δεν το θέλει η πλειοψηφία των νέων, των φοιτητών και των γονιών που χρηματοδοτούν μια πανεπιστημιακή εκπαίδευση ξεχαρβαλωμένη από τις αλλεπάλληλες άστοχες και αποτυχημένες μεταρρυθμίσεις.

Όνειδος η πανεπιστημιακή αστυνομία

Χωρίς αμφιβολία η κατάληξη στην πανεπιστημιακή αστυνομία αποτελεί όνειδος, καθώς αποτελεί τεκμήριο της αποτυχίας μας ως κοινωνία, ως δημοκρατία, ως οικογένεια και φυσικά ως εκπαιδευτικό σύστημα. Κάπως έτσι, “φασιστοποιείται” μια κοινωνία, όταν οι ικανοί αποτυγχάνουν. Ο κίνδυνος είναι πια μεγάλος, γιατί αν αποτύχει και η αστυνομία (πολύ πιθανό) το επόμενο βήμα θα είναι τραγικό.

Οι νέοι πραιτοριανοί της πανεπιστημιακής τάξης, παρά τα σεμινάρια καθωσπρεπισμού που ελπίζουμε ότι θα περάσουν, θα υπερασπιστούν τη δουλειά τους. Κι όταν ένας αναβράζων φοιτητής θα αρνηθεί να περάσει η τσάντα του από το σκάνιν και θα πηδήξει το κάγκελο, τότε, θα αρχίσουν τα δύσκολα. Όχι πια τα αδιανόητα, αλλά οι φυσικές συνέπειες των αδιανόητων.

Δεν θέλουμε ένα αστυνομοκρατούμενο πανεπιστήμιο, αλλά ένα άσυλο ελεύθερων ιδεών. Προϋπόθεση γι’ αυτό είναι το πανεπιστήμιο να είναι ελεύθερο που δεν είναι μέχρι τώρα, γιατί ήταν υποταγμένο στην ίντριγκα και στην βία του αμφιθεάτρου. Δυστυχώς δεν θα είναι ούτε τώρα με την “πανεπιστημιακή αστυνομία”. Οι προτάσεις που κατατέθηκαν από τα κόμματα της αντιπολίτευσης στη σχετική συζήτηση στη Βουλή μπορεί μερικές να είχαν ενδιαφέρον, αλλά ήρθαν κατόπιν εορτής. Κι αυτό αποτελεί μια ακόμη ήττα της δημοκρατίας…

Χωρίς όραμα και ελληνικότητα

Στο δεύτερο μέρος του άρθρου, ο Κώστας Δουζίνας ιδρυτής δύο Νομικών Σχολών στο Λονδίνο και στην Κύπρο, διατυπώνει τέσσερις αρχές για την παιδεία με βάση την τεράστια και έγκυρη εμπειρία του:

1. Η πανεπιστημιακή παιδεία έχει εγγενή όχι εργαλειακή αξία. Η επιτυχία της δεν εξαρτάται από οικονομικά ή άλλα εξωγενή αποτελέσματα.
2. Μια γενική σύγκλιση της παιδείας με τις ανάγκες αναπαραγωγής της κοινωνίας είναι λοιπόν δεύτερος στόχος. Όταν το πανεπιστήμιο γίνεται επαγγελματική σχολή –όπως βλέπουμε σε μερικές “μεγάλες” σχολές– τότε σταματάει να καλλιεργεί την επιστήμη και γίνεται τεχνογνωσία. Εξηγεί, όμως, ότι ο στόχος αυτός πρέπει να στηρίζεται σε μελέτες για τις επαγγελματικές και περιφερειακές ανάγκες της χώρας.
3. Η πανεπιστημιακή έρευνα συμβάλλει στην ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας και στο άνοιγμα νέων οριζόντων στη γνώση. Αλλά βασικός της σκοπός είναι η καλλιέργεια του χαρακτήρα με την εμβάθυνση στις έννοιες και αξίες του αντικείμενου και τη βελτίωση της μαθητείας. Ως ζώο πολιτικό, ο άνθρωπος αναπνέει λέξεις, έννοιες, αξίες.
4. Η παιδεία καλλιεργεί τη συλλογική δράση και τη δημοκρατική συμπεριφορά διδασκόντων και διδασκομένων.

Ναι σε όλα τα παραπάνω, αλλά είναι αρχές, χωρίς όραμα. Η παιδεία και το πανεπιστήμιο πρέπει να έχουν όραμα. Ο δημοκρατικός πολίτης με ενσυναίσθηση και με κοινωνικό ρόλο, διαμορφώνεται στο νηπιαγωγείο, στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο. Στο πανεπιστήμιο πρέπει να αποκτά όραμα. Όραμα μιας ελληνικής παιδείας, όραμα για τη γλώσσα, όραμα για τη χώρα μέσα στην Ευρώπη και τον κόσμο. Όραμα ελληνικό, όχι ανθρωπισμού, αλλά ανθρωπιάς. Αλλά γι’ αυτό απαιτείται μια άλλη ατμόσφαιρα, ένα άλλο περιβάλλον και άλλο πολιτικό σύστημα.