Πως μπορούσε να αποτραπεί η ρύπανση του Σαρωνικού

του Δημήτρη Σκουτέρη  – 

Οι πληροφορίες για το ναυάγιο του πλοίου “Αγία Ζώνη ΙΙ” λίγο ως πολύ είναι γνωστές. Τα αποτελέσματα ακόμα δεν είναι επακριβώς μετρήσιμα. Άλλοι μιλάνε για μη αναστρέψιμη περιβαλλοντικά κατάσταση, άλλοι για σκόπιμη βύθιση του πλοίου, άλλοι αναζητούν ευθύνες από την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Ναυτιλίας, χρεώνοντάς της ολιγωρία, λάθη και παραλείψεις στην αντιμετώπιση των συνεπειών του ναυαγίου.

Άκουσα μια κυρία να λέει: «μας στέρησαν τη δυνατότητα να κάνουμε ένα μπάνιο στη θάλασσα, από τις ελάχιστες χαρές που μας είχαν απομείνει». Ο απλός κόσμος, ο απλός πολίτης βιώνει αυτή την έλλειψη. Μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές, έρχεται από το πουθενά και αυτή η οικολογική ρύπανση, που του στερεί την πρόσβαση σε ένα ακόμα δημόσιο αγαθό, τη θάλασσα. Μετά το καμμένο δάσος, η γεμάτη πίσα ακτή, η μαυρισμένη από το μαζούτ θάλασσα.

Είμαστε τόσο άχρηστοι ως κοινωνία, ως πολίτες, ως πολιτική εξουσία (κυβέρνηση, κόμματα, Τοπική και Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση); Αξίζει αυτή η κοινωνία να μην εξεγείρεται και να απαιτεί το αυτονόητο: Τον καθολικό σεβασμό και την με αυστηρούς όρους προστασία των δημόσιων αγαθών, την παραδειγματική τιμωρία όσων με τα λάθη, με τις παραλήψεις και με τις πολιτικές τους επιλογές ζημιώνουν άμεσα ή έμμεσα το δημόσιο συμφέρον.

Ας μην πανηγυρίζουν οι  αντιπολιτευόμενοι την σημερινή κυβέρνηση, γιατί η καμπάνα αφορά και αυτούς. Από την μεταπολίτευση ως το 2014 ποιοι ήταν στην κυβέρνηση; Πόσοι Δήμοι και Περιφέρειες τελούν υπό την πολιτική κατεύθυνση στελεχών τους σήμερα; Τι κάνουν όλοι αυτοί και πώς προασπίζονται το δημόσιο συμφέρον; Ουδείς στο απυρόβλητο. Ακόμα και εμείς, που αντί του ρόλου του πολίτη επιλέγουμε τον ρόλο του ιδιώτη. Από τον καναπέ μας κρίνουμε, στο τηλέφωνο ή μέσω των social media εκτονώνουμε την όποια αντίδρασή μας.

Το Λιμενικό Σώμα

Είναι δυνατόν, για παράδειγμα το Λιμενικό Σώμα (ένα σώμα ενστόλων) να υπάγεται στο Υπουργείο Ναυτιλίας και όχι στο Προστασίας του Πολίτη; Ποιοί θέλουν στελέχη του Λιμενικού να παρέχουν άδεια αξιοπλοϊας μέσου του Κλάδου Ελέγχου Πλοίων του Υπουργείου Ναυτιλίας σε ένα καράβι 45 ετών; Ποιος συνάδελφός τους θα τολμήσει να μπλοκάρει τον απόπλου ενός τέτοιου πλοίου; Είναι δυνατόν το Λιμενικό να διεξάγει τις εξετάσεις για παροχή διπλώματος χειριστή ταχυπλόου σκάφους και το ίδιο να ασκεί αργότερα έλεγχο σε αυτούς τους χειριστές (σε μεταγενέστερο χρόνο);

Έχει κάποιος από την εκάστοτε ηγεσία του υπουργείου Ναυτιλίας αναρωτηθεί γιατί μετά τη συνταξιοδότησή τους πολλοί λιμενικοί προσλαμβάνονται από τα εφοπλιστικά γραφεία; Οι Έλληνες απόφοιτοι ναυτιλιακών σπουδών από τα ελληνικά και αλλοδαπά πανεπιστήμια αναγνωρίζονται ως επιστήμονες κύρους και παρά ταύτα δεν είναι στη λίστα προτεραιότητας, όταν ανταγωνίζονται κάποιους συνταξιούχους λιμενικούς. Έχει γίνει ουσιαστικός έλεγχος πόθεν έσχες τα τελευταία 30-40 χρόνια σε αφυπηρετήσαντες λιμενικούς, που στελέχωναν κρίσιμες θέσεις στην διάρκεια της θητείας τους;

Προφανώς η αιχμή δεν αφορά όλους. Υπάρχουν και λιμενικοί που κυριολεκτικά διακινδύνευσαν ακόμα και τη σωματική τους ακεραιότητα στην πρόσφατη προσφυγική-μεταναστευτική κρίση, αλλά και στη δίωξη του λαθρεμπορίου και των ναρκωτικών. Καλό θα ήταν, όμως, κυβέρνηση και αντιπολίτευση να συνεννοηθούν και από κοινού να ψηφίσουν την ένταξη του Λιμενικού στο Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη.

Μόνο έτσι θα παύσει η υποψία ύπαρξης ομφάλιου λώρου κάποιων λιμενικών με ορισμένους εφοπλιστές. Ταυτόχρονα το Υπουργείο Ναυτιλίας Νησιωτικής Πολιτικής θα πρέπει να αναβαθμιστεί σε επιτελικό-παραγωγικό-οικονομικό υπουργείο και να λειτουργεί σε 24ωρη βάση, 365 ημέρες το χρόνο.

Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός  

Η Ευρωπαϊκή Ένωση στις 23 Ιουλίου 2014 εξέδωσε την οδηγία για τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό. Κατά το άρθρο 5 της Οδηγίας:

«Στόχοι του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού

1. Κατά την εκπόνηση και εφαρμογή θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού, τα κράτη-μέλη λαμβάνουν υπόψη οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές πτυχές για τη στήριξη και προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης στη θάλασσα, εφαρμόζοντας μία προσέγγιση που βασίζεται στο οικοσύστημα, καθώς και για την προώθηση της συνύπαρξης σχετικών δραστηριοτήτων και χρήσεων.
2. Μέσω των θαλάσσιων χωροταξικών τους σχεδίων, τα κράτη-μέλη έχουν στόχο να συμβάλουν στη βιώσιμη ανάπτυξη των ενεργειακών τομέων στη θάλασσα, των θαλάσσιων μεταφορών και των τομέων της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας, καθώς και στη διατήρηση, προστασία και βελτίωση του περιβάλλοντος, περιλαμβανομένης της ανθεκτικότητας στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Επιπλέον, τα κράτη-μέλη δύνανται να επιδιώξουν άλλους στόχους, όπως η προώθηση του βιώσιμου τουρισμού και η βιώσιμη εξόρυξη πρώτων υλών».

Η Ελλάδα ακόμα δεν έχει ενσωματώσει την οδηγία στο εσωτερικό της δίκαιο, παρά το γεγονός ότι είχε υποχρέωση να το πράξει μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016. Δεν έχει προχωρήσει, επίσης, σε οποιοδήποτε εθνικό-περιφερειακό ή και τοπικό σχεδιασμό. Αν είχε προχωρήσει στον όποιο σχεδιασμό ενδεχομένως να υπήρχε ακόμα και η πρόβλεψη του θαλάσσιου χώρου διέλευσης επικίνδυνων για το περιβάλλον φορτίων, όπως αυτό του  πλοίου “Αγία Ζώνη ΙΙ”.

Ακόμα και αν θεωρήσουμε ατύχημα το ναυάγιο του πλοίου “Αγία Ζώνη ΙΙ”  η αδυναμία ολιστικού σχεδιασμού του συνόλου των δυνατών δραστηριοτήτων στη θάλασσα, αλλά και στο παράκτιο μέτωπο, επαυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης παρόμοιων συμβάντων.

Η οικοσυστημική διάσταση

Εδώ το λόγο τον έχουν οι ειδικοί: Γιώργος Παξιμάδης, υπεύθυνος θαλάσσιων ερευνών του WWF:

«Η πλήρης αποκατάσταση του οικοσυστήματος από την πετρελαιορύπανση απαιτεί πολλά χρόνια. Οι τοξικές επιπτώσεις τόσο για τον άνθρωπο όσο και για το οικοσύστημα είναι άμεσες, αλλά και χρόνιες. Παρατηρείται θάνατος από ασφυξία θαλάσσιων οργανισμών της χλωρίδας και της πανίδας, παρεμπόδιση της ανάπτυξης και της αναπαραγωγής τους, αλλαγή φυσιολογίας και συμπεριφοράς. Ενώ, μέσω της βιοσυσσώρευσης, τοξικές ουσίες περνάνε μέσω της διατροφικής αλυσίδας και στον άνθρωπο. Επιπλέον, παρατηρείται εποίκιση του οικοσυστήματος από είδη ξενιστές, ενώ προκαλείται μία σοβαρή ανισορροπία».

Δημήτρης Ιμπραήμ, υπεύθυνος εκστρατειών της Greenpeace:

«Εξαιτίας του γεγονότος ότι η ρύπανση έχει μετατοπιστεί σε παραλίες της Αττικής, υπάρχει ο κίνδυνος να ξεχαστεί η Σαλαμίνα, όπου το πρόβλημα παρατηρείται σε 1,5 χλμ ακτογραμμής. Αναμφισβήτητα, η μόλυνση επιφέρει ένα πλήγμα στον τουρισμό αυτή την περίοδο […] από τη στιγμή που ολοκληρωθούν οι καθαρισμοί και γίνει μία συστηματική παρατήρηση των βιολογικών και χημικών δεικτών των υδάτων και των ακτών, του χρόνου έχουμε τη δυνατότητα να μην αντιμετωπίζουμε άμεσο πρόβλημα».

Το ερώτημα παραμένει: θα υπάρχουν αναντίστρεπτες επιπτώσεις στο περιβάλλον; Οι προκλήσεις της όποιας αποκατάστασης του οικοσυστήματος δεν μπορούν να αφεθούν αποκλειστικά ούτε στην κεντρική εξουσία, ούτε στην Αυτοδιοίκηση, ούτε σε ΜΚΟ και περιβαλλοντικές οργανώσεις, ούτε σε αυτόκλητους περιβαλλοντιστές. Η διαδικασία αποκατάστασης αφορά όλους μας και απαιτεί την άμεση ένεργό συμμετοχή μας, από όποιο μετερίζει μπορεί έκαστος.