Το αποτύπωμα της πανδημίας στην αρχιτεκτονική – Σπίτια “φιλικές φυλακές”

Στον εικοστό πρώτο αιώνα θα εμφανιστούν πιθανότατα πανδημίες, όπως υποστηρίζουν ορισμένοι ερευνητές (Medina 2016), η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (Shindo & Briand 2012), αλλά και η Παγκόσμια Τράπεζα (Jonas 2013). Αυτό φαίνεται να συνεπάγεται παρατεταμένο εγκλεισμό ή καραντίνα, αναδεικνύοντας όμως νέες προκλήσεις για την αρχιτεκτονική.

Επιπρόσθετα στον αιώνα μας, για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία, η πλειονότητα των κατοίκων διαβιούν στις πόλεις, ήτοι, σε περιβάλλοντα όχι ιδιαίτερα υγιεινά, ασφαλή και ψυχολογικά φιλικά. Κατ’ αρχήν, οι αρχιτέκτονες και οι εντολείς μας είχαμε μία μάλλον επίπλαστη προσέγγιση όσον αφορά το σχεδιασμό της κατοικίας, εστιάζοντας ουσιαστικά στη λειτουργικότητα, την αισθητική και την οικονομία.

Η μεσοαστική κατοικία είχε de facto συλληφθεί ως χώρος life-style, ήτοι, κοινωνικής προβολής και καταξίωσης. Όμως, η νέα πραγματικότητα της κοινωνικής αποστασιοποίησης με το σύνθημα “#Μένουμε Σπίτι”, καλεί την κατοικία να μετατραπεί σε μία εν μέρει “φιλική φυλακή”. Ερευνητές υποστηρίζουν ότι η κατοικία είναι συμβολική της μήτρας (Smith 2017), δηλαδή αποτελεί ένα οικείο και ασφαλές περιβάλλον. Επιπρόσθετα οι κατοικίες μας, ασχέτως εμβαδού ή τυπολογίας, καλούνται να αναλάβουν σύγχρονους ρόλους, πλην των παραδοσιακών.

Πράγματι, η προστασία από τα στοιχεία της φύσης (στέγη) και η βιολογική συντήρηση (τροφή και πρόβλεψη για τις βιολογικές ανάγκες), πάντοτε θα αποτελούν βασικά προαπαιτούμενα, όμως δεν καλύπτουν τις ψυχολογικές ανάγκες του ανθρώπου, με αποτέλεσμα, λόγω της καραντίνας, να αναμένεται έξαρση ψυχολογικών διαταραχών και ρεκόρ αυτοκτονιών.

“Πανδημικός” αρχιτεκτονικός σχεδιασμός

Το ευμετάβλητο του εσωτερικού χώρου προς αλλαγή παραστάσεων, η ενίσχυση της δημιουργικότητας, οι εκτενέστεροι αποθηκευτικοί χώροι για τα είδη πρώτης ανάγκης, η πρόβλεψη της τηλεργασίας, η συνειδητή παρουσία της τέχνης (καλές τέχνες, διακόσμηση) και του πολιτισμού (βιβλία, μουσική), αλλά και η επικοινωνία (δίκτυα), πρέπει να ενσωματωθούν έντεχνα στη νέα κατοικία.

Ο εξώστης, βασικό στοιχείο της μεσογειακής αρχιτεκτονικής, αναβαθμίζεται περαιτέρω, ως ψυχολογική επέκταση της κατοικίας και επικοινωνίας με τον περιβάλλοντα χώρο, προβλέποντας παράλληλα την απαιτούμενη ηλιοθεραπεία, τη μαγειρική και τη σωματική άσκηση. Αναφορικά με το τελευταίο, η όποια κατοικία πρέπει να διασφαλίζει πλέον και τις δυνατότητες άσκησης, προκειμένου να μην επηρεαστεί δυσμενώς η υγεία μας.

Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσα από τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, σε συνάρτηση με έξυπνους αποθηκευτικούς χώρους και ειδικά έπιπλα, που θα “μεγεθύνουν” το χώρο και θα αποκρύπτουν τα όργανα γυμναστικής, αλλά και με την επαναφορά του αστικού παταριού. Τέλος, τα κατάλληλα φυτά εσωτερικού και εξωτερικού χώρου, απαλύνουν τη σκληράδα του μπετόν και καθιστούν το χώρο πιο ελκυστικό.

Συμπερασματικά, πέραν της ποιητικής μορφοπλαστικής που αποτελεί αδιαμφισβήτητα το αρχιτεκτονικό αντικείμενο και λαμβάνοντας υπόψη ότι στο προβλεπόμενο μέλλον οι αστικές κατοικίες στις μητροπόλεις θα είναι πολύ μικρότερων εμβαδών, η “πανδημική κατοικία” ή “κατοικία κοινωνικής αποστασιοποίησης”, καλείται να εξελιχθεί σε χώρο παρατεταμένης αλλά ευχάριστης απομόνωσης και περισυλλογής. Ενθυμούμενοι παράλληλα ότι αυτή αποτελεί ψυχολογική προέκταση του εαυτού μας, της μνήμης και των ονείρων μας, ιδέα που φαντάζει ως πρόκληση για όσους αρχιτέκτονες αντιμετώπιζαν την κατοικία διαφορετικά.