Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος εγκλήματος

“Αυτή είναι η Ελλάδα” είναι η φράση από τα τότε πρωθυπουργικά χείλη που στοίχειωσε την τραγωδία με το πολύνεκρο ναυάγιο του “Εξπρές Σάμινα”. Και όμως το 2000 δεν μοιάζει καθόλου μακρινό στην χώρα μας, 23 χρόνια μετά. Την πολύνεκρη τραγωδία στα Τέμπη θα στοιχειώνει για πάντα η φράση “πάμε και όπου βγει”, παρόλο που η φράση αυτή προφανώς και δεν ειπώθηκε από τον πρωθυπουργό, αλλά από έναν μηχανοδηγό στον ασύρματο, σύμφωνα με αυτόπτη μάρτυρα-επιβάτη του μοιραίου συρμού.

Η αρχική εικόνα που είχαμε για την τραγωδία είναι πως υπήρξε εκτροχιασμός τρένου στα Τέμπη. Μέχρι που λίγο μετά, όλοι συνειδητοποιήσαμε πως είχαμε την σύγκρουση δύο τραίνων, που κινούνταν επί 12 λεπτά στην ίδια γραμμή, προς την αντίθετη κατεύθυνση! Ναι, όλα αυτά στην εποχή του GPS, στην εποχή όπου μπορούμε να δούμε από την οθόνη του κινητού μας που βρίσκεται ο ντελιβεράς της Wolt, μάθαμε πως δεν λειτουργούν εδώ και χρόνια τα ηλεκτρονικά συστήματα ελέγχου κυκλοφορίας και πως τα τρένα… πάνε στα τυφλά!

Και “ξαφνικά” συνειδητοποιούμε πως έχουμε ένα ξεπερασμένο σιδηροδρομικό δίκτυο που έχει μείνει στην εποχή του Τρικούπη, μιας και οι περισσότερες ενέργειες γίνονται… χειροκίνητα! Δηλαδή, στην χώρα “πρωτοπόρο” στην “Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση”, στην χώρα που “έκανε τεράστια βήματα στο ψηφιακό κράτος” (σε τέτοιο βαθμό που διαβάζαμε πως είμαστε έτοιμοι να εξάγουμε τεχνογνωσία στην.. Ιαπωνία) οι ζωές εκατοντάδων επιβατών φτάνουν να εξαρτούνται από έναν σταθμάρχη, που είχε μόλις μία ολιγόμηνη εκπαίδευση (διαβάζουμε, δε, πως πρόκειται για αχθοφόρο, μάλιστα πρώην μετακλητό υπάλληλο).

Και τα ηλεκτρονικά συστήματα ελέγχου κυκλοφορίας υπάρχουν ακριβώς για αυτό: Για να αποτρέπουν το ανθρώπινο λάθος, στο οποίο “κυρίως” απέδωσε την ευθύνη για την τραγωδία ο πρωθυπουργός, μία δήλωση που θυμίζει κακόγουστο “remake” της “ατομικής ευθύνης”, που ακούγαμε την περίοδο της πανδημίας. Και δεν οφείλεται “κυρίως σε ανθρώπινο λάθος” γιατί το “καμπανάκι” είχε χτυπήσει προ πολλού για το σιδηροδρομικό δίκτυο της χώρας (λες και έχουμε και κάνα μεγάλο, δυο γραμμές όλες και όλες).

Τα “καμπανάκια” που αγνοήθηκαν… 

Και να ήταν μόνο ένα “καμπανάκι”… Τον γύρο των μέσων ενημέρωσης έκαναν οι επιστολές-φωτιά συνδικαλιστών που προειδοποιούσαν για πιθανό δυστύχημα από τα προβλήματα που είχε το σιδηροδρομικό δίκτυο, με τις συνεχείς διακοπές και καθυστερήσεις των δρομολογίων λόγω βλαβών και την χαοτική διαχείριση της Hellenic Train. Οι επιστολές είχαν σταλεί προς τον ΟΣΕ, την Hellenic Train και προς το αρμόδιο υπουργείο Μεταφορών, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου πως «δεν θα περιμένουμε το δυστύχημα που έρχεται…».

Και άντε να πεις οι συνδικαλιστές κάνουν το “παιχνίδι” τους. Όμως είχε προηγηθεί και η παραίτηση του προέδρου της Επιτροπής ETCS (πρόκειται για το ηλεκτρονικό σύστημα που επεμβαίνει στα φρένα αν κάτι πάει λάθος, που ουδέποτε λειτούργησε) Χρήστου Κατσιούλη.Την παραίτηση του, συνόδευσε μία επιστολή-κόλαφο: «Με την υλοποίηση του ETCS θα επιτρέπεται η κυκλοφορία των τρένων με κυκλοφορία 200 Km/hz, χωρίς να υπάρχει στο δίκτυο καμία ένδειξη της κατάστασης της γραμμής, ακόμα και θραύσης της, με ότι και αν αυτό συναπάγεται για την ασφάλεια της κυκλοφορίας των τραίνων» έγραφε τότε.

Σύμφωνα με τον ίδιο «αν λειτουργούσε το σύστημα σηματοδότησης – τα φανάρια με απλά λόγια – και το ETCS δεν θα ζούσαμε αυτή την τραγωδία. Τα συστήματα αυτά έχουν αγοραστεί και τοποθετηθεί από το 2000 και για διάφορους λόγους δεν λειτουργούν». Μοιάζει αδιανόητο, ηλεκτρονικά συστήματα το οποία έχει αγοράσει η χώρα για την ασφάλεια του επιβατικού κοινού, από το 2000, απλώς να μην… λειτουργούν ποτέ και οι ευθύνες εδώ είναι διαχρονικές.

Και προσθέτει ο κ. Κατσιούλης: «Έχω ενημερώσει τους πάντες από το 2014. Υπάρχουν επιστολές μου σε όλους τους υπεύθυνους. Ακόμα και αν δεχθούμε ότι σταθμάρχης έκανε λάθος αν υπήρχαν τα ηλεκτρονικά συστήματα ελέγχου δεν θα είχαμε φτάσει σε αυτό το σημείο. Γι’ αυτό υπάρχουν αυτές οι τεχνολογίες για να αποτρέπουμε τα ανθρώπινα λάθη», μία δήλωση ουσιαστικά, απάντηση, στον πρωθυπουργό, έστω και αν το διάγγελμα Μητσοτάκη ακολούθησε μετέπειτα. Δηλαδή, αν ο όποιος σταθμάρχης πάθει μία καρδιακή προσβολή, λιποθυμήσει κτλ, τα τραίνα πάνε στον “αυτόματο πιλότο”!

“Πάμε και όπου βγει”…

Όμως “καμπανάκι” είχε χτυπήσει και από την Κομισιόν. Μόλις στα μέσα του περασμένου Φεβρουαρίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να παραπέμψει την Ελλάδα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επειδή «δεν εκπλήρωσε τις υποχρεώσεις που υπέχει δυνάμει της οδηγίας για τη δημιουργία ενιαίου ευρωπαϊκού σιδηροδρομικού χώρου… Η σύναψη και δημοσίευση της εν λόγω συμφωνίας είναι ιδιαίτερα σημαντική για τη διαφάνεια των επικείμενων έργων στο δίκτυο σιδηροδρομικής υποδομής…

Παρά τις ανταλλαγές επιστολών μεταξύ της Επιτροπής και της Ελλάδας, οι εθνικές αρχές εξακολουθούν να μην έχουν υπογράψει και δημοσιεύσει τη συμβατική συμφωνία με τον ΟΣΕ… Δεδομένου ότι η Ελλάδα εξακολουθεί να παραβιάζει την οδηγία, η Επιτροπή αποφάσισε τώρα να παραπέμψει την υπόθεση στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης» διαβάζαμε τότε και λίγες μέρες μετά, ο παραιτηθείς υπουργός Μεταφορών δήλωνε με στόμφο πως «δεν παίζουμε με την ασφάλεια των πολιτών στα τρένα»!

Σε ότι αφορά την εταιρεία Hellenic Train, που αγόρασε την ΤΡΑΙΝΟΣΕ, μέχρι πρότινος διαφήμιζε πως «με σύγχρονες και προηγμένες υποδομές, η Hellenic Train εγγυάται ασφαλείς και γρήγορες διαδρομές». Μετά την παραίτηση του καθηγητή Φίλιππου Τσαλίδη, τον Σεπτέμβριο του 2021, το Διοικητικό της Συμβούλιο έμεινε αμιγώς ιταλικό. Γιατί είχε παραιτηθεί ο κ. Τσαλίδης; Στο ρεπορτάζ της εποχής διαβάζουμε πως παραιτήθηκε για «καθυστερήσεις σε έργα υποδομής, αλλά και με το πρόβλημα που ανέκυψε με τις πιστοποιήσεις των ανακατασκευασμένων τραίνων ETR 470».

Πρόκειται για τα ελβετικά τρένα που προμηθεύτηκε η ιταλική εταιρεία που αγόρασε την ΤΡΑΙΝΟΣΕ, για τα οποία ο ελβετικός Τύπος έγραφε πως αποτελούσαν «τον μεγαλύτερο πονοκέφαλο των ελβετικών σιδηροδρόμων», ευχόμενος μάλιστα «καλή τύχη» στην χώρα μας! Είναι αλήθεια πως, εν μέσω εθνικούς πένθους είναι ίσως πρόωρη η συζήτηση ευθυνών, αλλά αυτή αναπόφευκτα θα έρθει μετά. Σίγουρα δεν αρκεί μία παραίτηση ενός υπουργού που αποδείχτηκε πως “απλώς προέδρευε”, ούτε και η ευθύνη μπορεί να αποδοθεί “κυρίως σε ένα ανθρώπινο λάθος”…