Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τον υποχρεωτικό εμβολιασμό

Σε αντίθεση με ορισμένους τίτλους που έκαναν το γύρο του διαδικτύου, η αλήθεια είναι ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων δεν απεφάνθη υπέρ του υποχρεωτικού εμβολιασμού γενικώς και αορίστως και σίγουρα όχι για τον κορωνοϊό. Η απόφαση μπορεί να επηρεάσει μια τέτοια εξέλιξη, αλλά δεν πρόκειται περί αυτού. Για την ακρίβεια, πρόκειται για μια υπόθεση που ξεκίνησε το 2015 και αφορά πέντε οικογένειες από την Τσεχία, οι οποίες προσέφυγαν στο ΕΔΑΔ επικαλούμενες παραβίαση της ιδιωτικής ζωής (Άρθρο 8 της ΕΣΔΑ).

Για παράδειγμα, στην περίπτωση της οικογένειας Βαβζίτσκα, πρόκειται για δύο παιδιά, σήμερα 31 και 32 ετών αντίστοιχα, που έπρεπε να εμβολιαστούν το 2003 με το εμβόλιο κατά της πολιομυελίτιδας, της ηπατίτιδας Β και του τετάνου, βάσει νόμου, όπως ισχύει σε πολλές, άλλωστε, χώρες. Στην οικογένεια επιβλήθηκε πρόστιμο (110 ευρώ…), υπέρ του οποίου τάχθηκαν και τα εγχώρια δικαστήρια της Τσεχίας.

Οι άλλες οικογένειες είχαν προσφύγει στο ευρωπαϊκό δικαστήριο επειδή τα παιδιά τους, τα οποία δεν είχαν εμβολιαστεί για τις ασθένειες που ορίζει ο νόμος, δεν έγιναν δεκτά ή αποκλείστηκαν από βρεφονηπιακούς σταθμούς. Αυτά συνέβησαν από το 2002 ως το 2010, ώσπου το 2013-2015 κατατέθηκαν οι προσφυγές στο ΕΔΑΔ και δόθηκε ημερομηνία ακρόασης για το 2020.

Το δικαστήριο λοιπόν αποφάσισε, με 16 ψήφους υπέρ και έναν κατά, ότι δεν προκύπτει παραβίαση του Άρθρου 8 της Σύμβασης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων περί του δικαιώματος της ιδιωτικής ζωής. Η απόφαση επισημαίνει ότι το νομικό καθεστώς και τα μέτρα που έλαβε το τσεχικό κράτος για την προστασία της υγείας των παιδιών συνολικά «θα μπορούσαν να θεωρηθούν αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία». Ας δούμε, όμως, ποια μέτρα είναι αυτά και σε ποιο πλαίσιο εντάσσεται η απόφαση του ΕΔΑΔ.

Η ουσία του παιδικού εμβολιασμού

Πρώτα από όλα το δικαστήριο ξεκαθαρίζει ρητά ότι η υπόθεση αυτή αφορά συγκεκριμένα στις πάγιες πρακτικές εμβολιασμών των παιδιών ενάντια σε «ασθένειες καλά γνωστές στην ιατρική επιστήμη», και συγκεκριμένα εννέα παθήσεις για τις οποίες το εμβόλιο είναι υποχρεωτικό «και θεωρείται αποτελεσματικό και ασφαλές από την επιστημονική κοινότητα»: Ο τέτανος, η πολιομυελίτιδα, η ηπατίτιδα, η διφθερίτιδα, η ιλαρά, ο κοκκύτης, η παρωτίτιδα, η ερυθρά και ο πνευμονιόκοκκος (για παιδιά με συγκεκριμένα θέματα υγείας).

Σημειωτέον ότι το δικαστήριο έκρινε πως δεν προκύπτει σημαντική ζημιά για τους ενάγοντες (Άρθρο 35), αλλά απέρριψε την ένσταση της τσεχικής κυβέρνησης σε ό,τι αφορά την εξέταση του αν παραβιάστηκε το Άρθρο 8. Αναγνωρίζει επίσης ότι «ο υποχρεωτικός εμβολιασμός, ως μη εθελοντική ιατρική παρέμβαση, αποτελεί παρέμβαση στο δικαίωμα του σεβασμού της ιδιωτικής ζωής» με το σκεπτικό της παρέμβασης στη σωματική ακεραιότητα (με βάση άλλη υπόθεση του ΕΔΑΔ, Solomakhin v. Ukraine).

Συνεπώς το δικαστήριο εξέτασε «αν αυτή η παρέμβαση έγινε “σύννομα”, στο πλαίσιο ενός ή περισσότερων νόμιμων σκοπών [του Άρθρου 8] και κατά πόσο ήταν “αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία”», όπως επιτάσσουν οι εξαιρέσεις που περιγράφονται ρητά στην παρ. 2 του Άρθρου. Και τελικά έκρινε ότι τα «προσβαλλόμενα μέτρα» των τσεχικών Αρχών, δηλαδή τα πρόστιμα και οι αποκλεισμοί των μη εμβολιασμένων παιδιών από τους νηπιακούς σταθμούς, «μπορούν να θεωρηθούν “αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία”».

Χωρίς αναφορά στην covid-19

Το ΕΔΑΔ επισημαίνει, μεταξύ άλλων, ότι έτσι κι αλλιώς η τσεχική νομοθεσία δεν προβλέπει εξαναγκασμό των γονέων σε συμμόρφωση με τον υποχρεωτικό εμβολιασμό των παιδιών. Τα μέτρα που εφαρμόστηκαν λοιπόν και εναντίον των οποίων διαμαρτυρήθηκαν οι ενάγοντες «είχαν μια λογική σχέση αναλογικότητας με τους νόμιμους στόχους του κράτους, δηλαδή την προστασία ενάντια σε ασθένειες που μπορούν να αποτελέσουν σοβαρό κίνδυνο για την υγεία».

Το ίδιο το δικαστήριο δεν κάνει καμία αναφορά στη νόσο Covid-19, αν και νομικοί κύκλοι θεωρούν ότι μπορεί να ενισχύσει το ενδεχόμενο να προωθηθεί ο υποχρεωτικός εμβολιασμός ένεκα της πανδημίας του κορωνοϊού. Όμως αυτό πρόκειται για μια εντελώς διαφορετική περίπτωση γιατί αφορά σε εντελώς καινούρια εμβόλια, και δεν είναι γνωστό το νομικό καθεστώς που μπορεί να διέπει την υποχρεωτική χρήση τους σε παιδιά ή ενήλικες.

Είναι βέβαιο ότι, σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, θα υπάρξουν προσφυγές στο ΕΔΑΔ εναντίον οποιασδήποτε κυβέρνησης επιχειρήσει να νομοθετήσει υποχρεωτικό εμβολιασμό για Covid-19. Κι εκεί θα εξεταστούν από την αρχή, ο βαθμός παραβίασης του Άρθρου 8, το ζήτημα της ασφάλειας των εμβολίων (στην περίπτωση των Τσέχων το δικαστήριο έκρινε ότι δεν είχε λόγο να αμφισβητήσει το τσεχικό σύστημα Υγείας) και την τήρηση της αναλογικότητας (δηλαδή, ποιες συνέπειες θα έχει όποιος δεν εμβολιάζεται).

Τέλος θα κρίνει και πάλι το “περιθώριο” παρέμβασης που δικαιούται να έχει το εκάστοτε κράτος επικαλούμενο το δημόσιο συμφέρον ή τη δημόσια υγεία. Σίγουρα λοιπόν η απόφαση προσθέτει στη σχετική νομολογία, αλλά απέχει μακράν από το δίνει το “πράσινο φως” στον υποχρεωτικό εμβολιασμό, γενικά και αόριστα, για μια νόσο που ακόμα η ιατρική κοινότητα δεν έχει “κατακτήσει”, γνωσιακά και ερευνητικά.