Το γαλλικό μοντέλο διαχείρισης της πανδημίας σε αμφισβήτηση

Η διαχείριση κρίσης αποτελεί ένα βασικό εργαλείο βοήθειας για προετοιμασία και αντιμετώπιση εκτάκτων καταστάσεων που θέτουν, ή ενδεχομένως θα θέσουν σε κίνδυνο το άτομο και την κοινωνία. Και φυσικά προϋποθέτει ένα έτοιμο στρατηγικό και επιχειρησιακό σχέδιο δράσης.

Η διαχείριση σε περίοδο κρίσης διαφέρει από τη διαχείριση σε περίοδο κανονικότητας, κυρίως στο ότι οι κανόνες και οι μέθοδοι που νομιμοποιούνται στις συνθήκες κρίσης είναι υπερβατικές σε σχέση με τους κανόνες και τις μεθόδους που συνηθίζεται να εφαρμόζονται στις συνθήκες ρουτίνας. Έκτακτη πραγματικότητα, λοιπόν, επιβάλλει έκτακτα μέτρα και το ζητούμενο είναι η άμεση αποτελεσματικότητα τους.

Η αποτελεσματική διαχείριση μιας κρίσης εξαρτάται επίσης και από την εφαρμογή κάποιων παγίων σταθερών, όπως προετοιμασία, ετοιμότητα, πρόληψη, διάγνωση, συνεργασία, συντονισμός και σύμπνοια. Δηλαδή, χωρίς τις παραπάνω παραμέτρους-προϋποθέσεις, η διαχείριση της κρίσης δεν έχει ελπίδες επιτυχίας, καταντάει ένα απόλυτο φιάσκο.

Ερχόμενη τώρα στο θέμα της πανδημίας του κορονοϊού, είναι δεδομένο ότι ένα σύστημα υγείας, όσο τέλειο και να είναι σε περίοδο κανονικότητας, δεν αρκεί από μόνο του για να διασφαλιστεί μια αποτελεσματική διαχείριση υγειονομικής κρίσης. Και η Γαλλία, ενώ φημίζεται ότι διαθέτει ένα καλό σύστημα υγείας και πρόνοιας, αποδείχθηκε πως ούτε προετοιμασμένη (όσον αφορά τις υποδομές) ήταν για να αντιμετωπίσει αυτή την κρίση, αλλά ούτε και οι συγκρούσεις που ακολούθησαν τιμούν την χώρα και τους ηγέτες της. Πολύ περισσότερο ότι οι δύσκολες στιγμές απαιτούν ακόμη περισσότερη συλλογικότητα, σύμπνοια και συνεργασία.

Η εισήγηση του Ντιντιέ Ραούλ

Ας ξεκινήσουμε με την προετοιμασία επιχειρησιακού σχεδίου. Εδώ και 20 χρόνια, ο Γάλλος καθηγητής Ντιντιέ Ραούλ (Didier Raoult) έκρουε τον κώδωνα κινδύνου για την ανάγκη δημιουργίας υποδομών αντιμετώπισης μελλοντικών επιδημικών φαινομένων. Μάλιστα, το 2000 είχε υποβάλλει μια εμπεριστατωμένη έκθεση στον τότε υπουργό υγείας της Γαλλίας, προτείνοντας την ίδρυση επτά κέντρων-πόλων διάγνωσης, έρευνας και ίασης μολυσματικών ασθενειών σε ολόκληρη τη Γαλλία. Διότι, όπως υποστήριζε, η χώρα είναι απροετοίμαστη να αντιμετωπίσει ένα πανδημικό ενδεχόμενο μορφής βιολογικού πολέμου.

Σημειωτέον, ο καθηγητής Ραούλτ είναι παγκόσμιας αναφοράς επιδημιολόγος, μικροβιολόγος και λοιμωξιολόγος, συνδυάζοντας ταυτόχρονα και την δεξιότητα του επιστήμονα ερευνητή και την δεξιότητα του μάχιμου γιατρού. Η πρότασή του εκείνη ήταν προφητική; Όχι, απλά ήταν ένα σοβαρό στρατηγικό σχέδιο προετοιμασίας, στα πλαίσια μιας αποτελεσματικής διαχείρισης κρίσης σε εθνικό επίπεδο.

Ποια ήταν, όμως, η κατάληξή της; Από τα προτεινόμενα επτά κέντρα, μόνον ένα ιδρύθηκε, το Ινστιτούτο Μολυσματικών και Τροπικών Ασθενειών στο Νοσοκομείο της Μασσαλίας, το οποίο οργάνωσε και διευθύνει μέχρι σήμερα ο ίδιος ο προτείνων καθηγητής επιδημιολόγος, πλαισιωμένος από μια σημαντική ομάδα συνεργατών του γιατρών και ερευνητών στο συγκεκριμένο τομέα.

Συγκρούσεις συμφερόντων, προσώπων και μεθόδων

Ας έλθουμε τώρα στις συγκρούσεις και στον τρόπο που εκφράστηκαν. Συγκρούσεις συμφερόντων; Συγκρούσεις προσώπων; Συγκρούσεις αντιλήψεων και μεθόδων; Πάντως, συγκρούσεις που ξεπερνούν την γελοιότητα και που εστιάστηκαν περιέργως στο πρόσωπο του καθηγητή Ραούλ, όταν ο ίδιος ανακοίνωσε στα μέσα Μαρτίου τα πρώτα θετικά αποτελέσματα θεραπείας ασθενών κορονοϊού στο Νοσοκομείο της Μασσαλίας κατόπιν συνδυαστικής χορήγησης υδροξυχλωροκίνης και αζυθρομυκίνης.

Πάραυτα, μια σουρεαλιστική αλλά και επικίνδυνα νοσηρή εικόνα άρχισε να ξεδιπλώνεται από τα συστημικά ΜΜΕ του στυλ: “Ο καθηγητής Ραούλ, ιδιοφυΐα ή τσαρλατάνος;”. Η απάντηση, βέβαια, ήταν καταπέλτης: πλήθος γιατρών και ερευνητών, αλλά και πολλές πολιτικές προσωπικότητες, μεταξύ των οποίων και αυτοί που ιάθηκαν από το πρωτόκολλο Ραούλ, εξέφρασαν την απόλυτη αποστροφή τους σε τέτοιους προπηλακισμούς και προσπάθειες αποδόμησης του καθηγητή και των διεθνώς αναγνωρισμένων εργασιών του.

Παράλληλα, τα κοινωνικά δίκτυα άναψαν. Η Γαλλία ξανάζησε τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο καθηγητής Ραούλ θεωρείται πλέον ο Ντε Γκωλ της πανδημίας, που τόλμησε να τα βάλει με τους μεθοδιστές συμβούλους της κυβέρνησης Μακρόν. Η δε Μασσαλία του 2020 είναι πλέον το Λονδίνο του 1940. Επίσης, και πάλι στο πρόσωπο του καθηγητή Ραούλ, η Γαλλία ξαναζεί το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων. Το κίνημα αυτό ξέσπασε πριν ένα χρόνο, βγάζοντας στην επιφάνεια τις βαθιές παθογένειες και διχοτομήσεις της γαλλικής κοινωνίας μεταξύ μιας παριζιάνικης κατεστημένης ελίτ και των μικρομεσαίων στρωμάτων της περιφερειακής Γαλλίας.

Έξαρση παθών

Με θλίψη διαπιστώνω ότι αυτό το παθολογικό σκηνικό συγκρούσεων μόνο διαχείριση κρίσης δεν θυμίζει. Η έξαρση της πανδημίας στη Γαλλία συμβαδίζει με έξαρση παθών, όταν σε αυτές τις δύσκολες στιγμές, θα έπρεπε να κυβερνούν η ψυχραιμία και ο ορθολογισμός. Παρόλα αυτά, γεννιούνται κάποια εύλογα ερωτήματα στον πολίτη. Χωρίς να θέλω να υπεισέλθω στον τομέα της Ιατρικής που δεν άπτεται, άλλωστε, της ειδικότητας μου, εν τούτοις, διερωτώμαι τόσο σε πραγματικό επίπεδο διαχείρισης κρίσης, όσο και σε επιστημολογικό μεθοδολογικό επίπεδο.

Γιατί το εμπειρικό πρωτόκολλο θεραπείας ασθενών, όπως αυτό του καθηγητή Ραούλ, προσέκρουσε σε τόσο περίεργες αρνητικές αντιδράσεις, όταν μάλιστα αυτό που προέχει σε περίοδο κρίσης δεν είναι η προσήλωση σε κανονιστικές μεθόδους, αλλά η θεραπεία όσο το δυνατόν περισσοτέρων ασθενών με ήδη υπάρχοντα δοκιμασμένα και φθηνά φάρμακα; Εφόσον τα φάρμακα αυτά καταγράφουν μια ικανοποιητική αποτελεσματικότητα ίασης, γιατί να μην διευρύνεται η υπό έλεγχο χρησιμοποίηση τους και πέραν των νοσοκομειακών δομών περίθαλψης;

Εν πάση περιπτώσει και πολύ περισσότερο σε έκτακτες περιπτώσεις πανδημικής κρίσης, η ηθική της Ιατρικής επιβάλλει την ίαση ασθενών με όποια διαθέσιμα μέσα υπάρχουν. Θα ήταν ιατρικά ανήθικο να θυσιάζονται ανθρώπινες ζωές στον βωμό φορμαλιστικών κανόνων, αναμένοντας να αξιολογηθούν τα θεραπευτικά πρωτόκολλα, ή περιμένοντας να βρεθεί το φάρμακο-εμβόλιο θαύμα. Είναι σαν να πρέπει να απολυμανθούν επειγόντως οι πληγές των στρατιωτών στον πόλεμο, αλλά ο κανόνας απαγορεύει την χρήση οινοπνεύματος, γιατί έχει παρέλθει η ημερομηνία λήξης του!

Πολλά λοιπόν τα ερωτήματα. Ίδωμεν τι μέλλει γενέσθαι. Πάντως, ένα είναι το αξίωμα, αδιαφιλονίκητο και αδιαπραγμάτευτο, διαχρονικό και αμετάκλητο: η ηθική της Ιατρικής και της επιστήμης κρυσταλλοποιείται στον όρκο του Ιπποκράτη, του σώζειν και θεραπεύειν ζωές. Η επιστήμη δεν είναι η αλήθεια, είναι μια μέθοδος για να φτάσουμε στην αλήθεια.