Το κάπνισμα στην εποχή του κορωνοϊού

Εκτόξευση των αντικαπνιστικών προγραμμάτων και προγραμμάτων απεξάρτησης από το τσιγάρo παρατηρείται σε αρκετές χώρες, εν μέσω και στον απόηχο της πανδημίας. Σύμφωνα με όσα δήλωσε, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος (31/5), ο διευθυντής θεμάτων βελτίωσης υγείας, του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, «βλέπουμε εκατοντάδες χιλιάδες καπνιστές να θέλουν να κόψουν το κάπνισμα κατά τη διάρκεια της κρίσης» του κορωνοϊού.

Ενδεικτικά ήταν τα δεδομένα που έδωσε στη δημοσιότητα του βρετανικού YouGov, σύμφωνα με τα οποία εκτιμάται ότι 300.000 άτομα στο Ηνωμένο Βασίλειο έκοψαν το κάπνισμα κατά την κρίση του κορωνοϊού. Ακόμη μισό εκατομμύριο καταβάλλουν συστηματικές προσπάθειες να το κόψουν και 2,4 εκατομμύρια κατάφεραν να το μειώσουν. Ως επί το πλείστον, αυτές οι προσπάθειες συνδέονται με την αυξημένη ανησυχία που έχει προκαλέσει η πανδημία.

Και όχι άδικα. Ο ΠΟΥ δημοσίευσε, την τελευταία εβδομάδα του Μαΐου, μια σειρά επιστημονικών δεδομένων από 35 κλινικές και άλλες μελέτες που εξετάζουν το συσχετισμό του καπνίσματος και της νόσου Covid-19. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα, «το κάπνισμα συνδέεται με αυξημένη σοβαρότητα της νόσου και των θανάτων στους νοσηλευόμενους ασθενείς με κορωνοϊό». Και παρόλο που δεν εντοπίζεται αυξημένος κίνδυνος σε ό,τι αφορά τη μετάδοση, ο οργανισμός συνιστά –όπως είναι αναμενόμενο– τη διακοπή του καπνίσματος.

Άλλωστε, η υπόθεση δεν αφορά μόνο στον κορωνοϊό. Ο καπνός σκοτώνει περίπου 7 εκατομμύρια ανθρώπους το χρόνο, ενώ στοιχίζει στην παγκόσμια οικονομία περίπου 1,4 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, λόγω της επιβάρυνσης του συστήματος δημόσιας υγείας και της παραγωγικότητας. Μεταξύ των πρακτικών που προτείνει ο οργανισμός, όπως είναι γνωστό, περιλαμβάνεται η απαγόρευση της διαφήμισης καπνού, η απαγόρευση του καπνίσματος σε χώρους συνάθροισης, η χρήση προειδοποιητικών ετικετών στις συσκευασίες τσιγάρων, η φορολογία κ.ά. Οι χώρες που έχουν υλοποιήσει αυτές τις πρακτικές βλέπουν μείωση στην κατανάλωση καπνού ως και 17%.

ΠΟΥ εναντίον καπνοβιομηχανιών

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος, ο ΠΟΥ εστιάζει φέτος σε μια καμπάνια για τα παιδιά. Μάλιστα, κατηγορεί τις καπνοβιομηχανίες ότι με τις τακτικές τους περιορίζουν την προσπάθεια των κοινωνιών να αντιμετωπίσουν τη νόσο του κορωνοϊού, δαπανώντας χρήματα σε προωθητικές ενέργειες με στόχο τις νεαρές ηλικίες.

Στις ενέργειες αυτές περιλαμβάνεται ο διαμοιρασμός δωρεάν μασκών, μάλιστα κατ’ οίκον, με λογότυπα των καπνικών εταιρειών, αλλά και το έντονο λόμπινγκ ώστε να χαρακτηριστικούν τα προϊόντα τους “απαραίτητα”, στο πλαίσιο των μέτρων περιορισμού και του κλεισίματος σχετικών καταστημάτων.

Υπολογίζεται ότι πάνω από 40 εκατομμύρια έφηβοι 13 ως 15 ετών καταναλώνουν καπνό και άλλα παρόμοια προϊόντα, ενώ εννέα στους 10 καπνιστές αρχίζουν το κάπνισμα πριν τα 18. Σε αυτό το κοινό προσπαθεί να στοχεύσει ο ΠΟΥ με μια νέα “εργαλειοθήκη”, που ενθαρρύνει δραστηριότητες στα σχολεία με στόχο την ενημέρωση και την εκπαίδευση για τους κινδύνους του καπνίσματος.

Οι καπνιστές στην Ελλάδα

Σύμφωνα με στοιχεία που έχει συγκεντρώσει η Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία και το Ινστιτούτο Δημόσιας Υγείας του American College Greece, ο επιπολασμός του καπνίσματος στον ενήλικο πληθυσμό φτάνει το 27,5% και βαίνει μειούμενος (Μάιος 2019). Η πτωτική τάση συνάδει με λίγο παλαιότερα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, σύμφωνα με τα οποία, από το 2009 ως το 2014 οι καπνιστές στην Ελλάδα, καθημερινοί και περιστασιακοί, μειώθηκαν συνολικά κατά 14,2%.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η ηλικιακή κατανομή των καπνιστών, με τα μεγαλύτερα ποσοστά καπνιστών να ανήκουν στην κατηγορία των 45-54 ετών, ξεπερνώντας το 34%. Υψηλά είναι τα ποσοστά και στην κατηγορία 35-44 ετών και των 25-34 ετών, με 32% και 27% αντίστοιχα, ενώ τα χαμηλότερα ποσοστά καπνιστών είναι σε αυτήν των 65 και άνω, με μόλις 13%.

Αλλά και οι νέοι 16-24 ετών είναι στην πλειονότητά τους μη καπνιστές, αφού μόνο το 14% καπνίζει περιστασιακά ή καθημερινά. Η πτωτική, πάντως τάση, παρατηρείται, σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, σε σύγκριση με την περίοδο 2009-2014. Άλλωστε, η ετήσια κατανάλωση τσιγάρων μειώθηκε σχεδόν στο μισό, από 35 δισ. τσιγάρα το 2007, σε 17,9 δισ. τσιγάρα το 2016. Σε ό,τι αφορά το είδος που προτιμούν, έρευνα της Κάπα Research δείχνει το κανονικό τσιγάρο πακέτου στο 61,2%, το στριφτό στο 29%, τα θερμαινόμενα στο 9,6% και το ηλεκτρονικό στο 7,1%

Σε κάθε περίπτωση, οι Έλληνες θεωρούν σημαντικό στοιχείο της εθνικής πολιτικής το στόχο για τον περιορισμό του καπνίσματος, ιδίως στις μικρές ηλικίες, και το 65% δηλώνουν ότι σκέπτονται να διακόψουν οριστικά το κάπνισμα. Από την ίδια έρευνα της Κάπα, προκύπτει επίσης ότι το 84% των πολιτών θεωρεί πως το κράτος δεν έχει «κάνει ό,τι πρέπει για να τηρηθεί ο νόμος για την προστασία από το παθητικό κάπνισμα στους χώρους εστίασης».