Το ουράνιο παιχνίδι με ζωγράφο τον άνεμο…

Τις κουβαλάμε στις παιδικές αναμνήσεις μας και συνεχίζουμε να απολαμβάνουμε τις πιο εντυπωσιακές δημιουργίες της φύσης, όποτε σμίγουν οι αρχές της Φυσικής με την καλλιτεχνική δημιουργία σε συνθήκες Χειμώνα. Σε συνθήκες επέλασης ψυχρών και υγρών μαζών, που μετατρέπουν τα μόρια του νερού σε ποικιλόμορφες νιφάδες χιονιού εύθραυστες και εικαστικά στυλιζαρισμένες, σε βαθμό που να αποτελούν υπόδειγμα τέχνης, βγαλμένο απ’ το ”χέρι” του μεγάλου ζωγράφου της φύσης: του ανέμου…

Σε βαθμό που να μοιάζουν με σπασμένα κελύφη αυγών, βιτρό, οικόσημα παλιών αυτοκρατόρων, δαντέλες αριστοτεχνικές, σταυρούς εξάπλευρους, κουνουπίδια, διασταυρωμένα σπαθιά και χίλια μύρια χιονένια σχέδια νιφάδων, σαν αυτές που βλέπουμε ζωντανές στη φύση και σαν εκείνες που αναπτύσσει τεχνικά σε βελόνες στο εργαστήριό του ο δρ Κένεθ Λίμπρεχτ του πανεπιστημίου της Καλιφόρνια (βλ. Libbrecht Kenneth: ”Χιονονιφάδα”).

«Όταν ένα άτομο οξυγόνου ενώνεται με δύο άτομα υδρογόνου υπό γωνία 104 μοιρών, δημιουργεί εξάγωνα σχήματα, τα οποία είναι ουσιαστικά συμπυκνώσεις κρυστάλλων. Συμπυκνώσεις οι οποίες -ανάλογα με την υπάρχουσα θερμοκρασία, την υγρασία και αστάθμητους άλλους παράγοντες της ατμόσφαιρας- καταλήγουν στις νιφάδες που βλέπουμε να αιωρούνται από τα ψηλότερα στα χαμηλότερα στρώματα μέχρι να καταλήξουν στη γη», φτάνει στα αυτιά μου η φωνή νεαρής Φυσικού του σχολείου μας, που έχει σαν Ευαγγέλιο τα λόγια του Αμερικανού πανεπιστημιακού.

Η ζωή μίας νιφάδας

Η εικόνα της, τη στιγμή που σχηματοποιούσε στον πίνακα του Γραφείου Καθηγητών τη ζωή μιας νιφάδας, ζωντανεύει μπροστά στα μάτια μου. Το αποτέλεσμα, ασφαλώς, δεν συγκρινόταν με το φυσικό. Το ουράνιο παιχνίδι, που μεταλλάσσεται σε τέχνη με ζωγράφο τον άνεμο, δεν απεικονίζεται παρά μόνο ως κακέκτυπο του αληθινού. Όταν χίλια μόρια νερού στοιβάζονται παθιασμένα σε μια νιφάδα χιονιού, πώς να συλλάβει κανείς το σχήμα εκατομμυρίων μικρών δομών που μοιάζουν με έργα τέχνης; Κίονες, σφαίρες, δενδρίτες, βελόνες, πολυέλαιοι, αστέρια και μύριες τόσες πολυμορφικές ανάσες χιονιού κολλάνε σε ό,τι βρίσκουν μπροστά τους. Μεταμορφώνονται σε στολίδια μετατρέποντας σε χριστουγεννιάτικα δέντρα και τα πιο ταπεινά της χειμωνιάτικης γης.

Παίρνω προσεκτικά από το ράφι του γραφείου μου τη χειμωνιάτικη γυάλινη σφαίρα που με κάνει να αισθάνομαι παιδί. Το βλέμμα μου χάνεται μέσα σ’ αυτήν και φτάνει στο παράθυρο του παιδικού δωματίου μου, όπου έχουν κολλήσει νιφάδες στα τζάμια, ίδιες με μικρά άστρα. Τέτοιο καιρό, θυμάμαι, έριχνε χιόνι στη Μακεδονία, κρύο και υγρό, που διαπερνούσε τα ρούχα και έφτανε μέχρι το κόκκαλο. Στους δρόμους ο ορίζοντας άσπριζε και οι νιφάδες στοιβάζονταν απ’ τον αέρα εδώ κι εκεί σαν μπουγάδα. Τριζοβολούσαν κάτω απ’ τα πόδια μας σαν στρωμένο χαλίκι και σηκώνονταν τούφες τούφες σε κάθε μας περπατησιά…

«Αν δεις δύο πανομοιότυπες νιφάδες χιονιού, σε ξεγελούν. Σου φαίνονται ίδιες, ενώ διαφέρουν», λέει στη σχετική θεωρία του ο Κένεθ Λίμπρεχτ εξηγώντας τη λογική του:
«[…] Για κάθε πεντακόσια άτομα οξυγόνου με μάζα 16 g/mol, υπάρχει ένα άτομο με μάζα 18 g/mol στη σύνθεση των μορίων χιονιού. Η δομή των δεσμών ενός μορίου με ένα τέτοιο άτομο συνεπάγεται αμέτρητες επιλογές σύνδεσης στο εσωτερικό του κρυσταλλικού πλέγματος» (ενν. στο εσωτερικό της γεωμετρικής διάταξης των ατόμων ή άλλων σωματιδίων που ενυπάρχουν στη νιφάδα και συγκροτούν κρυσταλλικά σχήματα).

Το πρόσωπο του ανέμου 

Η μορφολογία μιας νιφάδας, φυσικά, επαληθεύεται μόνο σε μικροσκοπικό επίπεδο και, ως εκ τούτου, σε μας αυτό που μένει είναι να απολαμβάνουμε κάθε φορά το βραχύβιο ”πέταγμά” της το οποίο μας μένει αξέχαστο. Αξέχαστο και νοσταλγικό, σαν να βιώνουμε στον τρέχοντα χρόνο το μπατσάκι στο μάγουλο από μια ξεχασμένη, χιονένια ριπή του ανέμου, που έπεσε πάνω μας παρασυρμένη περονιάζοντας το κορμί μας.

Σαν να ξυπνούν μέσα μας οι αισθήσεις που κουβαλάμε από παιδιά: η μυρωδιά του χιονιού στα ρουθούνια μας. το τσούξιμο στο μάγουλο απ’ το ξώφαλτσο χτύπημα μιας χιονένιας μπάλας και η συγκίνηση που κουβαλάει η εικόνα ανάμνησης των νιφάδων που πετούν απαλά κι ύστερα γίνονται σβούρα στον ουρανό, πριν να πέσουν. Σαν να ξυπνούν μέσα μας οι αισθήσεις απ’ το ονειρικό ταξίδι στα χρόνια της αθωότητας, φορτωμένο από νιφάδες αγνότητας, σαν και εκείνες που μας έκαναν να ξεχυνόμαστε με παιδιάστικη ορμή στις πλαγιές του βουνού, για να καλαντίσουμε στις βλάχικες ρούγες κάτω από πυκνή χιονόπτωση.

Γλιστρούσαμε στις πλαγιές του βουνού, θυμάμαι, αφού παίρναμε πρώτα σβάρνα τους κεντρικούς μαχαλάδες του χωριού χωρίς να λογαριάζουμε τις κουρτίνες χιονιού που ύψωνε ο βαρδάρης στα μάτια μας σαν κλαδιά παγωμένων δέντρων. Των δέντρων που κουβαλάνε στα όνειρά μου ακόμα χιλιάδες νιφάδες κολλημένες πάνω τους. Και μαζί μ’ αυτές τα ξεχασμένα πουλάκια του χιονιά, φουσκωμένα απ’ το κρύο σαν μπάλες, που τιτιβίζουν λυπημένα γιατί δεν τα θυμάται κανείς.

«Κρύο βαρύ, χειμώνας όξω,
τρέμουν οι φωτιές στα τζάκια,
τώρα ποιος τα συλλογιέται
τα καημένα τα πουλάκια!

Τα πουλάκια είναι στα δέντρα,
τα πουλάκια είναι στα δάση,
τα πουλάκια θα τα πάρει
ο βοριάς που θα περάσει» […]*

---

*Απόσπασμα του ποιήματος ”Τα καημένα τα πουλάκια” του ευαίσθητου, ερωτικού και αιχμηρού ποιητή του μεσοπολέμου Ναπολέοντα Λαπαθιώτη.