Το πανεπιστήμιο του μέλλοντός μας

Το σύγχρονο πανεπιστήμιο πρέπει να είναι ένα πανεπιστήμιο-δίκτυο. Ένα ίδρυμα πολυτασικό, πολυεδρικό, πολυγλωσσικό, πολυερευνητικό. Με οριζόντια γνωστικά αντικείμενα, με διατμηματικά μεταπτυχιακά, με πρακτική άσκηση στις παραγωγικές δραστηριότητες, με summer schools. Με διεθνείς αντένες και συνεργασίες, με διοργάνωση κοινών προγραμμάτων σπουδών και έρευνας μεταξύ ιδρυμάτων υψηλής στάθμης διαφορετικών χωρών, με διεθνοποιημένη, ψηφιακή δυνατότητα πραγματοποίησης σπουδών από απόσταση, υβριδικών διαλέξεων και συναντήσεων με αλληλεπίδραση σε πραγματικό χρόνο.

Σκέφτομαι, με βάση εφαρμοσμένες ιδέες και σε άλλες χώρες: τη συνεργασία ΑΕΙ με ερευνητικά κέντρα και μονάδες παραγωγής, στη λογική της Technopolis, δηλαδή ενός συνδυασμού high technology, industrial complex, residential space. Σκέφτομαι, ακόμα, την εστιασμένη, εξειδικευμένη μετεκπαίδευση με εξαμηνιαία, μονοετή ή/και διετή προγράμματα σε συνεργασία και συναποφασισμένους στόχους με τις μεγάλες, πανελλαδικές επαγγελματικές και εργασιακές ενώσεις.

Για τους νέους μεγάλους επιστημονικούς τομείς η πολύχρονη επαγγελματική και πολιτική εμπειρία μου αποδίδει βαρύνουσα σημασία στους παρακάτω:

Πρώτον: Για την εθνική μας υπόσταση και το εθνικό μας εκτόπισμα, γεωπολιτικές και γεωστρατηγικές σπουδές, σπουδές Ελληνισμού και Οικουμενικότητας, όπου ιδιαίτερη θέση μπορούν να έχουν η Θεωρία της Ηγεσίας και η Στρατηγική Διπλωματία, τα Αμυντικά Δόγματα και οι  στρατηγικές παγκόσμιων και περιφερειακών ισορροπιών, οι συμμαχίες και τα δίκτυα (άτυπα, τυπικά, πολιτισμικά, σφαιρών επιρροής).

Δεύτερον: Μεσογειακή αγροτοδιατροφική παραγωγή, αειφόρος ανάπτυξη και βιώσιμη περιβαλλοντική διαχείρηση, με έμφαση στην πράσινη καινοτομία, στα ελληνικά μεσογειακά αγροτικά προϊόντα σπουδαίας και υψηλής διατροφικής αξίας, στον τουρισμό όλων των τύπων με έμφαση στα ελληνικά προϊόντα, την ελληνική φύση και ιστορία, αναδεικνύοντας πολύπλευρα έναν νέο μοντέλο διατροφής, διαβίωσης, αναψυχής και ζωής.

Τρίτον: Επιστήμες των Δεδομένων, της Πληροφορίας και της Ψηφιακής Επικοινωνίας, όπου η βιοτεχνολογία, τα γονίδια και γονιδιακά προϊόντα, η ψηφιακή οικονομία, η τεχνητή νοημοσύνη, η ρομποτική, το διαδίκτυο αντικειμένων, η αυτοεκπαίδευση μηχανών, τα κοινωνικά δίκτυα μπορούν να αποτελέσουν προνομιακά, δυναμικά πεδία, όπου η ελληνική ιδιοφυία και το ταλέντο μπορούν να διαπρέψουν. Το βεβαιώνουν οι επιτυχίες και η αναγνώριση των Ελλήνων επιστημόνων σ’ όλες τις αναπτυγμένες χώρες σ’ αυτούς τους τομείς, αλλά και τα αξιοζήλευτα ερευνητικά επιτεύγματα εδώ στη Χώρα μας.

Και για να δείξω ανάγλυφα τη σχέση αυτών των επιστημών με τα θέματα εθνικής κυριαρχίας και ισχύος, θα δώσω μόνο ένα–δύο ρεαλιστικά, εφαρμόσιμα παραδείγματα. Σκεφθείτε τη σημασία της εγκατάστασης σε κάποιο νησί του Αιγαίου ή στη Θράκη ενός Data Center, με δεδομένο ότι σε όλη τη γεωγραφική περιοχή νότια και νοτιοανατολικά της Κοπεγχάγης, δηλαδή για την Κεντρική, Νότια, Ανατολική Ευρώπη και όλη τη Μεσόγειο δεν υπάρχει τέτοια κρίσιμη δομή-οργανισμός για το σύνολο των ψηφιακών επικοινωνιών και τηρούμενων δεδομένων σε αυτό τον τεράστιο χώρο. Σκεφθείτε ακόμα την εγκατάσταση ενός κλάδου-τμήματος της Google σε κάποιο νησί απέναντι από την Τουρκία, ή την παραγωγική λειτουργία ενός τμήματος του ηλεκτρικού αυτοκίνητου της Tesla ή της Genaral Motors στην Ελλάδα.

Τέταρτον: Ενέργεια, με έμφαση στους υδρογονάνθρακες, προετοιμάζοντας το ελληνικό δυναμικό για τα εθνικά κοιτάσματα και δίκτυα αγωγών φυσικού αερίου και ενεργειακών υλών με επίκεντρο την Ελλάδα στο ζωτικό χώρο της Ευρώπης και της Μεσογείου. Εξίσου, οι ανανεώσιμες πηγές, το υδρογόνο, οι συσσωρευτές και τα υβριδικά συστήματα στις μεταφορές και στην παραγωγική και κοινωνική ζωή. Στον κρίσιμο αυτό τομέα της ενέργειας, η Ελλάδα, σε συνδυασμό με την ψηφιακή τεχνολογία, μπορεί να γίνει κυριολεκτικά πρωταθλητής στην Ευρώπη.

Πέμπτον: Τομή στις Κοινωνικές Επιστήμες, με μετακίνηση και επικέντρωση στα μεγάλα ζητήματα, μακράς πνοής και καθοριστικών επιπτώσεων: δημογραφικό, μεταναστευτικό, πληθυσμιακές & συναφείς οικονομικές εξελίξεις και την αντίστοιχη οργάνωση Σχολών και εξειδικευμένων Ινστιτούτων.

Το ελληνικό πανεπιστήμιο μπορεί

Υπογραμμίζω ότι το νέο ελληνικό πανεπιστήμιο στους τομείς αυτούς μπορεί να κερδίσει χρόνο και έδαφος, κόβοντας δρόμο. Δηλαδή, να κινηθεί κατευθείαν στα καινοτόμα πεδία, στις αιχμές των σύγχρονων αυτών επιστημονικών-τεχνικών τομέων, χωρίς τους χρονοβόρους ρυθμούς ωρίμανσης, δίχως τα βάρη του παρελθόντος. Με αποφασιστικότητα, με ανάληψη ρίσκου, έχοντας πνεύμα ανοιχτό, νεύρο ανταγωνιστικό, οργάνωση σφιχτή.

Μιλώντας για επιστημονικά πεδία προτεραιότητας τεχνολογικής φύσεως δεν υποτιμώ, ούτε παραγνωρίζω τις ανθρωπιστικές σπουδές. Αντίθετα, οι ανθρωπιστικές σπουδές, αποκαλύπτοντας την υποκειμενική πλευρά της ανθρώπινης ύπαρξης, τον άνθρωπο ως ενεργό υποκείμενο, ως φορέα συνείδησης, αποτελούν  το προνομιακό πεδίο αναστοχασμού των σκοπών, του ρόλου και των δυνατοτήτων του ανθρώπου και της θεσμισμένης κοινωνίας του.

Ιδιαίτερα η φιλοσοφία, μεταξύ  των ανθρωπιστικών επιστημών, μπορεί σ’ ένα τεχνο-επιστημονικό περιβάλλον να λειτουργήσει καταλυτικά, αποκαλύπτοντας πλευρές και στοιχεία της ανθρώπινης φύσης και διαμόρφωσης, καθώς και της κοινωνίας των δρώντων ανθρώπων. Κατ’ αυτόν τον τρόπο να συντελέσει σε μια αναγκαία όσο και πολύτιμη  διεργασία συνειδητοποίησης και χειραφέτησης.

Παρά το βαρύ κλίμα και τις επιπτώσεις της τελευταίας οκταετίας της κρίσης, έχουμε τις δυνάμεις και τη συνείδηση για μια νέα αρχή. Μια νέα αρχή και στο πανεπιστήμιο. Αρκεί να κινητοποιήσουμε παντού, με συνέπεια και με διάρκεια τα θετικά, δημιουργικά μας στοιχεία ως έθνος και κοινωνία, με σχέδιο, ενότητα και προσπάθεια. Ή, όπως θα έλεγε κι ο ποιητής:

”… Η ιστορία των αλλαγών δεν είναι μουσείο.
Ούτε οι ιδέες τάφος υγρός ή μεγαλοπρεπές μαυσωλείο.
Μέσα σου
Και βαθειά μέσα στο κύτταρο του Χρόνου
Πάλλεται ένας κόσμος νέος!“.