Το “καθεστώς εξαίρεσης” και η διάχυτη κατάσταση αυθαιρεσίας

pacta sunt servanda, rebus sic stantibus *

Η κατάσταση αυθαιρεσίας είναι μια έκφανση της νεοελληνικής κοινωνίας που θα μπορούσε ιστορικά να δικαιολογηθεί και ως μια μορφή αντίδρασης σε ένα μη ανταποδοτικό και αναποτελεσματικό κράτος. Αυτή η εξήγηση μπορεί με σχετική επάρκεια να καλύπτει την ιστορική διαδρομή μέχρι τη Μεταπολίτευση. Έκτοτε, όμως, σε συνθήκες δημοκρατικές και ευρωπαϊκές πλέον, η αυθαιρεσία έλαβε μια άλλη μορφή, εκείνη του οργανωμένου πελατειακού κράτους.

Στα χρόνια των μνημονίων η “κατάσταση αυθαιρεσίας” απέκτησε θεσμική ισχύ με αποτέλεσμα, σήμερα πλέον, η βία της αυθαιρεσίας να έχει προσλάβει επικίνδυνες κοινωνικές διαστάσεις. Αυθαιρετούν με πρωτοφανή βία εις βάρος των πολιτών-πελατών τους οι τράπεζες, οι εταιρείες τηλεφωνίας, πολλοί άλλοι ιδιωτικοί φορείς (νομικές εταιρείες, call center κ.ά), αλλά και η εφορία, η Δικαιοσύνη, το κράτος… Η αποθράσυνση όλων αυτών εις βάρος των πολιτών οφείλεται σε πολιτικούς και θεσμικούς λόγους.

Κατ’ αρχήν, η αντισυνταγματικότητα πολλών μνημονιακών μέτρων και η νομοθέτηση με Προεδρικά Διατάγματα αποτέλεσαν όχι μόνο ένα “καθεστώς εξαίρεσης”, αλλά λειτούργησαν σαν μεταστατικό καρκίνωμα σε όλο το σώμα του συστήματος. Κι αυτό με την ανοχή, αν όχι την συνδρομή του πολιτικού συστήματος και μιας Δικαιοσύνης αυτονομημένης, αλλά όχι ανεξάρτητης από τα παρασυστήματα άνομων συμφερόντων.

Μέσα σε αυτό το κλίμα εκκολάφθηκε η αυθαιρεσία των ισχυρών εταιρειών και των τραπεζών. Εταιρείες τηλεφωνίας φορτώνουν με ρούτερ και ίντερνετ γέροντες που δεν έχουν κάτσει ποτέ μπροστά σε υπολογιστή, διότι έτσι μπορούν να τους παρέχουν μέσω Διαδικτύου δήθεν φθηνή σταθερή(;) τηλεφωνία. Εταιρείες “ενημέρωσης δανειοληπτών” απαιτούν να ανακοινώσει τα προσωπικά του στοιχεία ο δανειολήπτης, χωρίς να δηλώνουν για ποια τράπεζα εργάζονται και κυρίως, χωρίς ο πελάτης να έχει λάβει γραπτή ειδοποίηση από την τράπεζα πως η τάδε εταιρεία την εκπροσωπεί. Κι αυτά είναι πταίσματα!

Το “καθεστώς εξαίρεσης”

Το κράτος και η Δικαιοσύνη δεν θεωρούν άνεργο, ώστε να πάρει επίδομα ανεργίας, κάποιον που μετά από έξι και πλέον μήνες απλήρωτος καταγγέλλει τον εργοδότη με εξώδικο και με αγωγή ζητά την αποζημίωση της απόλυσής του. Τράπεζες αλλάζουν και ρυθμίζουν κατά το δοκούν δάνεια, τροποποιούν αυθαίρετα και ερήμην του πελάτη τους ασφάλειες δανείων, μειώνουν τον χρόνο ασφάλισης κλπ.

Όλοι αυτοί οι μηχανισμοί βίας, ιδιωτικοί και κρατικοί, κρύβονται πίσω από νέου τύπου πρωτόκολλα, “κώδικες δεοντολογίας”, κατάργηση της άμεσης επικοινωνίας, επαφή μόνο μέσω Διαδικτύου, με ψηφιοποίηση υπηρεσιών δήθεν για την καλύτερη εξυπηρέτηση του πολίτη-πελάτη και με απόσυρση του φορέα σε απόρθητα κάστρα. Το νέο μεγάλο όπλο τους είναι η αποπροσωποποίηση των μηχανισμών τους.

Ο πολίτης-πελάτης είναι υποχρεωμένος να μιλάει με ένα ρομπότ στο τηλέφωνο και φυσικά να μην βρίσκει ποτέ έναν υπεύθυνο με εξουσιοδότηση να λύσει το πρόβλημά του. Η προσφυγή στη Δικαιοσύνη κοστίζει πολύ και επιπροσθέτως είναι αποτρεπτικός ο χρόνος απονομής της. Σε ό,τι αφορά την παρέμβαση των συνηγόρων του Πολίτη, του πελάτη της τράπεζας, της ΕΕΕΤ κ.ο.κ. είναι επιεικώς για γέλια. Το σκάνδαλο Novartis που αποκάλυψε ότι οι φαρμακευτικές εταιρείες νομότυπα υπεξαίρεσαν 23 δισ. ευρώ από τους Έλληνες ασθενείς, ήρθε να καταδείξει το μέγεθος της αυθαιρεσίας των ισχυρών.

Όλα είναι νομότυπα ή οριακά. Όμως, η διάχυση της αυθαιρεσίας, θεσμοθετημένης ή μη, έναντι των ανθρωπίνων και συνταγματικών δικαιωμάτων του πολίτη από τους κρατικούς και ιδιωτικούς φορείς ισχύος θα έχει συνέπειες. Θα οδηγήσει άραγε την κοινωνία σε μια μοιρολατρική υποταγή στην αυθαιρεσία των ισχυρών, η οποία δεν θα υποβαθμίσει απλά κι άλλο την δημοκρατική νομιμότητα, αλλά θα τη μετατρέψει σε μια μεταμοντέρνα δικτατορία; Θα προκαλέσει τυφλές κοινωνικές αντιδράσεις που δεν θα έχουν προηγούμενο;

Υπάρχει και το ενδεχόμενο ενός μίγματος των δύο προηγούμενων εκδοχών, δηλαδή, να εδραιωθεί ένα αυταρχικό καθεστώς που θα βρίσκεται σε ένα ιδιότυπο συνεχή πόλεμο με μεγάλα τμήματα της κοινωνίας. Αυτό είναι ίσως το πιθανότερο, αν δεν συμβαίνει ήδη.

* Η συμφωνία τηρείται εφόσον εξακολουθούν τα πράγματα να είναι ίδια