Το σχολείο πρέπει να δημιουργεί δημιουργούς – Κριτική στο εκπαιδευτικό νομοσχέδιο

Με την ολοκλήρωση της δημόσιας διαβούλευσης το εκπαιδευτικό νομοσχέδιο θα μπει σε τροχιά ψήφισης. Ένα ακόμη νομοσχέδιο προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά –όπως συμβαίνει στη ζωή– απαράβατη συνθήκη επιτυχίας του είναι οι άνθρωποι που θα το εφαρμόσουν. Η νέα γενιά είναι το κεφάλαιο της Ελλάδας και πρέπει να της παρέχουμε όλα τα αναγκαία εφόδια για την επιτυχή της ένταξη στην παραγωγική διαδικασία.

Ο ακαδημαϊκός Mitchel Resnick του MIT Media Lab έγραψε: «Μου αρέσει να σκέφτομαι το παιχνίδι πέραν της δραστηριότητας, ως στάση ζωής, τρόπο αλληλεπίδρασης με τον κόσμο. Όταν τα παιδιά μαθαίνουν παίζοντας, πειραματίζονται συνεχώς, δοκιμάζουν νέα πράγματα, αναλαμβάνουν ρίσκα, δοκιμάζουν τα όρια τους και μαθαίνουν επί της διαδικασίας». Δηλαδή η πρόκληση στην εκπαίδευση είναι να δημιουργεί δημιουργούς!

Το υπό εν λόγω νομοσχέδιο κινείται σε γενικές γραμμές στη σωστή κατεύθυνση. Για πρώτη φορά εισάγει ότι η σχολική μονάδα μπορεί να λειτουργήσει αυτόνομα και μάλιστα να υποστηρίζεται από θεσμικό όργανο. Δίνεται η δυνατότητα να στηριχθεί στην τοπική κοινωνία και μάλιστα στους απόφοιτους, δίνοντας την εικόνα της διαχρονικότητας, πλην όμως η αυτονομία απαιτεί και στοιχειώδη οικονομική αυτάρκεια.

Ωστόσο, όπως θα δείξουμε, το νομοσχέδιο αδυνατεί να προωθήσει το σύγχρονο σχολείο. Το μοντέλο της σχολικής μονάδας σπάνια έχει αναφορά σε αυτό που ονομάζουμε εκπαιδευτικό υλικό. Αυτό είναι τριών ειδών:

• Εξοπλισμός που καλύπτει τα αναγκαία υλικά για τη διεξαγωγή εργαστηρίων.
• Εκπαιδευτικό υλικό που αποτελεί το εφόδιο του εκπαιδευτικού για την ποιοτική αναβάθμιση της διδασκαλίας.
• Εκπαιδευτικό υλικό διεξαγωγής δράσεων για την απόκτηση δεξιοτήτων.

Διεθνείς μελέτες έχουν δείξει ότι σημαντικοί αρνητικοί παράγοντες είναι το άγχος των εκπαιδευτικών και η έλλειψη εμπιστοσύνης. Αμφότεροι εμποδίζουν τη μάθηση. Οι μισοί και πλέον μαθητές εκνευρίζονται στη διάρκεια δοκιμασίας νέων πραγμάτων, ενώ άλλοι τόσοι αποφεύγουν να δοκιμάσουν δεύτερη φορά πράγματα στα οποία έχουν αποτύχει. Οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες που βασίζονται στην κατασκευή και στην υλοποίηση projects είναι ένα κρίσιμο εργαλείο για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στο σχολείο. Είναι κρίσιμη η απόκτηση δεξιοτήτων και αυτοπεποίθησης γνώσης από κάθε μαθητή.

Οικονομική ενίσχυση

Κάθε σχολική μονάδα πρέπει να έχει οικονομική ενίσχυση από την Πολιτεία. Το ποσό μπορεί να αυξάνεται από το συμβούλιο στήριξης του σχολείου με την κινητοποίηση και της τοπικής κοινωνίας. Η σχολική επιτροπή μπορεί να ασχοληθεί με τη φροντίδα και τη λειτουργία της κάθε σχολικής μονάδας. Τα σχολεία δεν μπορούν να κατατάσσονται στην κατηγορία υψηλού ΦΠΑ 24%. Εάν για άλλους λόγους δεν μπορεί να υπάρξει απαλλαγή από ΦΠΑ, τα σχολεία πρέπει να ενταχθούν στη χαμηλή κατηγορία.

Επίσης σημαντικό είναι η τόνωση της εσωτερικής αγοράς. Μόνο από τη μείωση του ΦΠΑ χιλιάδες ευρώ θα μπορούσαν να αποτελέσουν φιλί ζωής σε μια αγορά που χειμάζει! Εάν υποθέσουμε ότι η συνολική δαπάνη –μέσω των σχολικών επιτροπών που διαχειρίζονται οι Δήμοι– ανέρχεται στα 30.000.000 ευρώ μόνο από την μείωση του ΦΠΑ από το 24% στο 6% θα προκύψει ένα κεφάλαιο 5.000.000 ευρώ.

Μία άλλη παρέμβαση αφορά την απόκτηση δεξιοτήτων. Ας λάβουμε υπόψη κάποιες συγκεκριμένες παραδοχές, τις οποίες αντλούμε από το World Economic Forum:

• Παγκοσμίως, οι πρώτες δέκα θέσεις εργασίας (επαγγέλματα) σε ζήτηση το 2010, δεν υπήρχαν το 2004.
• To 65% των μαθητών που φοιτούν σήμερα στα σχολεία θα καταλήξει να κάνει εργασίες που δεν υπάρχουν σήμερα.
• Οι μαθητές πρέπει να προετοιμαστούν για θέσεις εργασίας που δεν έχουν δημιουργηθεί, για τεχνολογίες που δεν έχουν επινοηθεί, για την επίλυση προβλημάτων που δεν έχουν προβλεφθεί.

Βιωματικά εργαστήρια

Σκοπός του εκπαιδευτικού συστήματος πρέπει να είναι οι μαθητές να αποκτήσουν δεξιότητες και να οικοδομήσουν αυτοπεποίθηση μέσω της γνώσης. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο ακαδημαϊκός Mitchel Resnick (μαθητής του αείμνηστου Seymour Papert): «Η επιτυχία στο μέλλον –για άτομα, εταιρείες, κοινότητες, έθνη στο σύνολό τους– θα βασίζεται στην ικανότητα να σκέφτονται και να ενεργούν δημιουργικά». Το σημερινό σχολείο με τη δομή του αναλυτικού προγράμματος σπουδών αδυνατεί να ανταποκριθεί σ’ αυτή την αποστολή. Οι λόγοι είναι αφενός η σύντομη λειτουργία του (πέντε ώρες), αφετέρου η διάρκεια της κάθε διδακτικής ώρας, μόλις 40 λεπτά.

Οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες που βασίζονται στην κατασκευή και στην υλοποίηση projects είναι ένα κρίσιμο εργαλείο για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στο σχολείο. Η μάθηση, που στηρίζεται στη μέθοδο project (Project Based Learning). Το 90% και πλέον των μαθητών κατανοούν βιωματικά μέσω πρακτικών δραστηριοτήτων (hands on activities). Το βεβαιώνουν οι ίδιοι ότι έτσι κατακτούν γνώση.

Η πλειονότητα των εκπαιδευτικών θεωρούν, επίσης, ότι μέσω της πειραματικής διαδικασίας, οι μαθητές αποκτούν αυτοπεποίθηση και μαθαίνουν περισσότερα πράγματα. Σημαντική είναι και η υποστήριξη των γονιών προς τα παιδιά τους σ’ αυτή τη διαδικασία. Σκοπός, λοιπόν, είναι η σχολική μονάδα να εφαρμόσει όλες τις καλές πρακτικές, αφού ενταχθούν στη διαδικασία όλοι οι καθηγητές.

Η ένταξη των μαθητών

Σημαντικό ζήτημα είναι η ομαλή ένταξη των μαθητών από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο. Η παρέμβαση αφορά τις Φυσικές Επιστήμες. Η διδασκαλία τους γίνεται στην Ε’ & ΣΤ’ τάξη Δημοτικού. Υπάρχει παντελής έλλειψη μαθήματος για την Τεχνολογία, το οποίο θα πρέπει να είναι ενταγμένο στις Φυσικές Επιστήμες. Το κεφάλαιο των Απλών και Ηλεκτρικών Μηχανών είναι μέρος των απαραίτητων δεξιοτήτων που πρέπει να αποκτήσει ο κάθε μαθητής και αποτελεί τη βάση της εκπαιδευτικής ρομποτικής. Θα πρέπει να είναι υποχρεωτική η εφαρμογή του βιβλίου Φυσικών Επιστημών του Δημοτικού σχολείου. Πειραματική κατανόηση της ύλης και ομαδική εργασία είναι δύο από τους στόχους του βιβλίου, για τους οποίους θα πρέπει να αξιολογούνται οι εκπαιδευτικοί για το εάν το εφαρμόζουν.

Σε ό,τι αφορά το μάθημα της Πληροφορικής και της Τεχνολογίας, υπάρχει ανάγκη να ενσωματωθεί στο αναλυτικό πρόγραμμα του Δημοτικού το κεφάλαιο των Απλών Μηχανών, το οποίο και θέτουμε στην διάθεση της εκπαιδευτικής κοινότητας, όπως επίσης και την επιμόρφωση των δασκάλων που θα διδάξουν αυτά τα γνωστικά αντικείμενα. Με αυτό ως δεδομένο, θα δοθεί η δυνατότητα στους μαθητές να ενταχθούν ομαλά στο Γυμνάσιο σε ό,τι αφορά το μάθημα της Τεχνολογίας και της Φυσικής.

Η αξιολόγηση των μαθητών του Γυμνασίου στις φυσικές επιστήμες πρέπει να γίνεται όχι μόνο από την ολοκλήρωση της ύλης, αλλά και από τη διεξαγωγή υποχρεωτικών εργαστηριακών ασκήσεων κατά ομάδες. Είναι κρίσιμο τα παιδιά να αποκτήσουν έτσι εργαστηριακή εμπειρία και βιωματική κατανόηση των Φυσικών Επιστημών.

Αξιολόγηση και καθηγητών

Το Γυμνάσιο είναι η χρονική περίοδος των μαθητών που πιστοποιούν τη γνώση τους στα θετικά μαθήματα. Αξιολόγηση στις Φυσικές Επιστήμες, χωρίς την υποχρεωτική διεξαγωγή εργαστηριακών ασκήσεων, όμως, δεν νοείται. Η επικαιροποίηση των εργαστηριακών ασκήσεων στη σημερινή εποχή σημαίνει εξοικείωση με αισθητήρες, μικροελεγκτές κλπ.

Η υλοποίηση projects σε ομαδική εργασία και η αξιολόγηση τους με σκοπό την απόκτηση αυτοπεποίθησης μέσω της γνώσης είναι απαραίτητη. Η απόσταση που χωρίζει την αγορά από τον χώρο της εκπαίδευσης είναι τεράστια. Πρέπει να καλυφθεί. Σύμμαχος των σχολείων στην προσπάθεια σύγκλισης είναι οι καλές πρακτικές της κοινωνίας. Υπάρχουν φορείς που επιθυμούν να θέσουν στην υπηρεσία της εκπαιδευτικής κοινότητας αναλυτικό πρόγραμμα για τον εκσυγχρονισμό των πειραμάτων Φυσικών Επιστημών, αλλά και για την ένταξη της εκπαιδευτικής ρομποτικής και της Τεχνολογίας (π.χ. το πανευρωπαϊκό εκπαιδευτικό πρόγραμμα Junior Engineering Academy).

Το τελευταίο σημείο αφορά στην αξιολόγηση των εκπαιδευτικών. Ως μέλη της εκπαιδευτικής κοινότητας (πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας) όλων των ειδικοτήτων έχουν υποχρέωση να παρακολουθούν τις εξελίξεις. Να ενσωματώνουν τη νέα γνώση με σκοπό να τη διοχετεύουν στους μαθητές. Κύριο καθήκον της Πολιτείας, όπως γίνεται και σε προηγμένες χώρες, είναι η συνεχής επιμόρφωση των εκπαιδευτικών.

Στο πλαίσιο της ανάπτυξης της εκπαιδευτικής ρομποτικής στην πατρίδα μας, ο φορέας που διοργανώνει τους διαγωνισμούς έχει τα τελευταία χρόνια καταρτίσει εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων στην εκπαιδευτική ρομποτική και θα συνεχίσει να το πράττει. Σαφέστατα, η αξιολόγηση θα πρέπει να υπάρχει, αλλά θα πρέπει και να ανοίξει το πεδίο αξιολόγησης. Αδυνατούμε να κατανοήσουμε ότι εκπαιδευτικός, ο οποίος ως μέλος ομάδας εκπαιδευτικής ρομποτικής αναδεικνύεται Ολυμπιονίκης, δεν αξιολογείται γι’ αυτό το επίτευγμα! Αυτό θα έπρεπε να είναι κεντρικό στοιχείο στην υπηρεσιακή αξιολόγησή του.