Το σκάνδαλο του σκανδάλου Novartis και η σιωπή των γιατρών

Το σκάνδαλο Novartis είναι ένα καθαρά ιατρικό -διεθνώς- θέμα που εστιάζεται στην υπερβολική και κατευθυνόμενη συνταγογράφηση γιατρών κάτω από την επιθετική χειραγώγηση μιας φαρμακευτικής εταιρίας. Προσχηματική, υπερβολική και ακραία πολωτική επίκλησή του ως επιτομή της προμνημονιακής διαφθοράς και η αναγωγή του στο μέγιστο σκάνδαλο της μεταπολίτευσης για εξόντωση βασικών πολιτικών αντιπάλων καθίσταται προφανής από δυο λόγους:

Την πλήρη αγνόηση των πολιτικών υπόλογων της κρίσιμης περιόδου της έκρηξης της δαπάνης (2004-09 ) και κυρίως την εκκωφαντική απουσία και σιωπή του βασικού υπεύθυνου, του χώρου των γιατρών. Η χώρα έχει καλούς γιατρούς, αλλά ασκείται κακή Ιατρική. Ο λόγος είναι ένας συνδυασμός πίεσης από την επέλαση του βιοτεχνολογικού συμπλέγματος της τελευταίας εικοσαετίας (νέα ακριβά φάρμακα, μηχανήματα υψηλής τεχνολογίας) που οδήγησε σε αδράνεια και μερική υποταγή του ιατρικού σώματος.

Σημαντικά συνέβαλλε η θεσμική υστέρηση των δημοσίων φορέων, οι διαχρονικές στρεβλώσεις του κράτους, αλλά και η καταναλωτική και νοσοκεντρική κουλτούρα των πολιτών που αναπτύχθηκε σταδιακά τις τελευταίες δεκαετίες. Αυτό έχει περιγραφεί συχνά με την έκρηξη της φαρμακευτικής δαπάνης, αλλά και τον πρωταθλητισμό στις αξονικές και τις καισαρικές κλπ. την ανέμελη περίοδο 2004-09.

Μέτρα εξορθολογισμού

Την περίοδο 2010-12 αυτή η δαπάνη έπεσε στο μισό, όχι από κάποιον μνημονιακό αυτοματισμό αλλά με δέσμη συγκεκριμένων μέτρων, όπως η επαναφορά της λίστας (Σεπτέμβριος 2011), η είσπραξη -επιτέλους- επιστροφών και αλλεπάλληλων επιτυχημένων νέων τιμολογήσεων (τέσσερις σε έντεκα μήνες), παρά το εμπόλεμο της περιόδου και χωρίς αύξηση συμμετοχής.

Διαφεύγει όμως, συνήθως ότι ταυτόχρονα ασκήθηκαν και συγκεκριμένες μεταρρυθμιστικές πολιτικές με στόχο όχι μόνο την μείωση των δημοσιονομικών υπερβολών, αλλά και την αλλαγή της συμπεριφοράς των παροχών και των πολιτών. Και όλα αυτά, με αντιπάλους το σύνολο σχεδόν της αντιπολίτευσης, αλλά και των θεσμικών φορέων της Υγείας: συνεχείς καταλήψεις, πίεση απ τις φαρμακοβιομηχανίες για ελλείψεις σοβαρών φαρμάκων, αγανακτισμένους συλλόγους ασθενών.

Η δημιουργία του ΕΟΠΥΥ ένωσε τον δημόσιο πρωτοβάθμιο χώρο (Ασφαλιστικά Ταμεία – ΕΣΥ) ενοποιώντας το ιατρικό σώμα. Ενισχύθηκε ουσιαστικά ο ρόλος όλων των γιατρών με την απόφαση για εθνική συνταγογράφηση που έσπαγε ένα κατατεμαχισμό (ΙΚΑ, ΕΣΥ, ιδιώτες) και καταργούσε τα στεγανά διαφθοράς Την ιδία εποχή μεταφέρθηκε η πιστοποίηση των ιατρείων στους Ιατρικούς Συλλόγους για θεσμική τους ενίσχυση και αυτονομία και απεξάρτηση από την Πολιτεία, ώστε να αναλάβουν οι ίδιοι τις ευθύνες τους.

Εγκρίθηκαν από το ΚΕΣΥ -με μεγάλη δυσκολία- τα πρώτα 120 θεραπευτικά πρωτόκολλα, ο οδικός χάρτης για την τεκμηριωμένη και σωστή φαρμακευτική αγωγή. Παράλληλα, ετοιμαζόταν η ηλεκτρονική συνταγογράφηση, ενώ η εισαγωγή των ΚΕΝ και του ICD 10 δημιουργούσε μια νέα συνολική γλωσσά της ιατρικής κοινότητας. Η νέα Δημόσια Υγεία, τέλος, με την προσπάθεια για την πρόληψη σε εθνικό επίπεδο, ανέπτυξε πολιτικές ενίσχυσης των πολιτών (κάπνισμα, παχυσαρκία, στοματική υγεία, πρόληψη καρκίνου και διαχείριση χρόνιων νόσων, άσκηση, διατροφή).

Ευθύνες και παραπομπή πολιτικών αντιπάλων

Η τωρινή θύελλα για το σκάνδαλο Novartis εστιάζει προς το παρόν στην παραπομπή βασικών πολιτικών αντιπάλων της κυβέρνησης και συνεργατών τους την περίοδο 2010-14. Πουθενά δεν αναφέρεται η παράλυση και οι ευθύνες (κατάργηση λίστας, υπερτιμολογήσεις, έλλειψη μέτρων κλπ) της μεγάλης υπερβολής της περιόδου 2004-09. Αλλά ακόμα χειρότερο, δεν ενοχλεί κανέναν ότι η μεταρρυθμιστική προσπάθεια του χώρου της Υγείας και η θεσμική θωράκιση του ρόλου των γιατρών, που είναι η μόνη πραγματική διέξοδος από την δυνατότητα δημιουργίας τέτοιων σκανδάλων, έχει ατονήσει σταδιακά μετά το 2012.

Η υπερσυνταγογράφηση εξακοντίστηκε (72 εκατ. συνταγές ετήσια τώρα, έναντι 58 το 2012) τα θεραπευτικά πρωτόκολλα ακόμα δεν συνδέθηκαν με την ηλεκτρονική συνταγογράφηση, οι πρώτες διαπραγματεύσεις του ΕΟΠΥΥ μόλις ξεκίνησαν (ηπατίτιδα), τα νοσοκομεία υποχρηματοδοτούνται, τα ΤΟΜΥ δεν μπορούν να στελεχωθούν. Ακόμα, οι πολιτικές πρόληψης εγκαταλείφθηκαν σχεδόν τελείως , οι γιατροί αδρανούν η μεταναστεύουν, οι πολίτες αγανακτούν για κακές υπηρεσίες και υψηλές συμμέτοχες.

Κανένας δεν διαφωνεί για την απόλυτη δικαστική διερεύνηση και απόδοση ευθυνών σε κάθε εμπλεκόμενο σε όλα τα επίπεδα για το σκάνδαλο Novartis. Αυτό, όμως, που θα είναι πραγματικό σκάνδαλο θα είναι να εξαντληθεί το όλο θέμα σε μια ακόμα άγρια πόλωση πολίτικης αντιπαράθεσης και να μείνουν ανέπαφες οι θεσμικές και ουσιαστικές υστερήσεις που παράγουν συνεχώς αυτές τις συμπεριφορές. Ο οικονομισμός αυτής της περιόδου και το γενικό πνεύμα της εποχής αποτιμά τα πάντα με απίστευτα ατεκμηρίωτα νούμερα και γενικόλογες κατηγορίες διαφθοράς και διαπλοκής που εκσφενδονίζονται προς πάσα κατεύθυνση.

Μήπως η ταλαιπωρία όλων των πολιτών από κακές, και συχνά υποβολιμαίες, ιατρικές πρακτικές και η εμμονή στο νοσοκεντρισμό είναι πολύ πιο ακριβά και απ την μεγαλύτερη σπάταλη; Μήπως η τωρινή αδράνεια αναπαράγει το 2004-09 ακόμα και χωρίς οικονομικά σκάνδαλα και σε χαμηλότερη -μνημονική- και στρεβλή κλίμακα παροχής υπηρεσιών υγείας; Αυτό φοβάμαι θα είναι το μεγάλο διαρκές σκάνδαλο για το μέλλον της Δημόσιας Υγείας μαζί με την αφόρητη σιωπή των γιατρών.