Το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση δεν αποτελεί άλλοθι…

Το Παγκόσμιο Σύμφωνο του ΟΗΕ για την Ασφαλή, Ομαλή και Τακτική Μετανάστευση, μετά από δυο χρόνια επεξεργασίας, και παρά τις έντονες αντιδράσεις και τις ηχηρές απουσίες, εγκρίθηκε επισήμως από την Διακυβερνητική Διάσκεψη στο Μαρακές. Η υιοθέτηση του Συμφώνου για την Μετανάστευση αποτελεί αναμφίβολα θετικό βήμα με υψηλή συμβολική αξία. Μολονότι νομικά μη δεσμευτικό, συνιστά ηχηρή πολιτική απάντηση στο διαρκώς αυξανόμενο κύμα, όχι απλώς του νεοσυντηρητισμού, αλλά και της ακροδεξιάς, η οποία επιδιώκει την αξιακή παλινόρθωσή της.

Επίσης, για πρώτη φορά κράτη-μέλη του ΟΗΕ επιδιώκουν από κοινού και συντονισμένα να διαχειριστούν τις μεταναστευτικές ροές σε παγκόσμιο και περιφερειακό επίπεδο. Ωστόσο, το ίδιο το Σύμφωνο δεν μπορεί να αποτελέσει συγχωροχάρτι και άλλοθι:

Πρώτον, για τα εκατομμύρια εκτοπισμένων, προσφύγων και ανιθαγενών, για τους χιλιάδες των προσφύγων και μεταναστών που χάθηκαν στην θάλασσα, για τα χιλιάδες θύματα εμπορίας ανθρώπων. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ, 68.500.000 άνθρωποι, ένας αριθμός άνευ προηγουμένου, έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τις εστίες τους. Στον αριθμό αυτό περιλαμβάνονται περίπου 25.400.000 πρόσφυγες και ανάμεσά τους πάνω από τα μισά είναι παιδιά.

Επίσης, 10.000.000 ανιθαγενείς που έχουν στερηθεί τη δυνατότητα να έχουν ιθαγένεια και πρόσβαση σε βασικά δικαιώματα όπως η εκπαίδευση, η ιατρική φροντίδα, η εργασία και η ελευθερία μετακίνησης. Την ίδια στιγμή, οι άνθρωποι των οποίων τα ίχνη χάθηκαν για πάντα σε ξηρά και θάλασσα ανέρχονται σε τουλάχιστον 56.800, σύμφωνα με την τελευταία έρευνα που πραγματοποίησε το ειδησεογραφικό πρακτορείο Associated Press υπό τον τίτλο «Οι Αγνοούμενοι».

Δεύτερον, για την μεταναστευτική πολιτική σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο που παραμένει αποκλειστικά προσηλωμένη στην αποτροπή και ανάσχεση των ροών. Ειδικά για την Ευρώπη, από το 2000 και μέχρι σήμερα η πολιτική της ΕΕ παραμένει σταθερά και αποφασιστικά προσηλωμένη στα ζητήματα ασφάλειας και νομιμότητας της εισόδου και παραμονής προσώπων από τρίτες χώρες.

Στον πυρήνα της ευρωπαϊκής πολιτικής βρίσκεται η πολιτική συμφωνία που οι συντηρητικές κυβερνήσεις του Συμβουλίου συνήψαν το 2008, το γνωστό σε όλους Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο (European Pact on Immigration and Asylum). Πυρηνικό στοιχείο του Συμφώνου είναι η αποτελεσματική διαχείριση του εξωτερικού ευρωπαϊκού συνόρου, μέσα από μια στρατηγική συνολικής αποτροπής και ανάσχεσης των ροών.

Τρίτον, για την απόφαση της ΕΕ να μεταφέρει το βάρος της διαχείρισης των ροών αρχικά στις χώρες πρώτης γραμμής του Μεσογειακού Νότου (Δουβλίνο) και στην συνέχεια σε τρίτες χώρες εκτός της ευρωπαϊκής επικράτειας (Ευρωτουρκική Συμφωνία). Συγκεκριμένα, μπροστά στην κατάρρευση του ευρωπαϊκού εξωτερικού συνόρου η ΕΕ δεν έθεσε σε εφαρμογή το σχέδιο έκτακτης ανάγκης που η ίδια (η ΕΕ) είχε προβλέψει στην Οδηγία 2001/55/ΕΚ «για τις ελάχιστες προδιαγραφές παροχής προσωρινής προστασίας σε περιπτώσεις μαζικής εισροής εκτοπισθέντων και μέτρα για τη δίκαιη κατανομή των βαρών μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά την υποδοχή και την αντιμετώπιση των συνεπειών της υποδοχής αυτών των ατόμων». Όπως ακριβώς είχε πράξει (η ΕΕ) για την προστασία χιλιάδων προσφύγων από την πρώην Γιουγκοσλαβία που αναζητούσαν ασφαλή καταφύγια στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Αντίθετα, επέλεξε να μεταφέρει το «πρόβλημα» ακόμα πιο μακριά.

Τέταρτον, για τα κράτη-μέλη της ΕΕ που δεν αναλαμβάνουν τις ευθύνες που τους αναλογούν (μετεγκατάσταση-επανεγκατάσταση), αλλά και για τα κράτη που σφραγίζουν σύνορα και υψώνουν φράκτες ασφαλείας, από την μία έως την άλλη άκρη του Ατλαντικού.

Πέμπτον, εν τέλει, για το ίδιο το (καπιταλιστικό/ιμπεριαλιστικό) σύστημα που γεννά την ακραία φτώχεια, τις ανισότητες και τους πολέμους, απότοκος των οποίων είναι οι μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές.

Εν ολίγοις, η υιοθέτηση του Συμφώνου αποτελεί θετικό γεγονός, το οποίο δυνητικά μπορεί να προκαλέσει θετικές αλυσιδωτές αντιδράσεις. Μια τέτοια είναι η πρόταση του Ευρωκοινοβουλίου για ανθρωπιστική βίζα. Συγκεκριμένα, το Ευρωκοινοβούλιο ζήτησε στις 12/12/2018 από την Κομισιόν να καταθέσει έως τις 31/3/2019, νομοθετική πρόταση για τη θέσπιση ευρωπαϊκής θεώρησης για ανθρωπιστικούς λόγους, η οποία θα επιτρέπει την πρόσβαση σε ευρωπαϊκό έδαφος (αποκλειστικά στο κράτος-μέλος που εκδίδει τη θεώρηση εισόδου) με μοναδικό σκοπό την υποβολή αίτησης διεθνούς προστασίας.

Η Ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου ενέκρινε την εν λόγω πρόταση με 429 υπέρ, 194 κατά και 41 αποχές. Είναι, ωστόσο, πολύ νωρίς, ακόμα για ασφαλή συμπεράσματα. Ο χρόνος, και κυρίως η αναμέτρηση του Συμφώνου με την σκληρή πραγματικότητα θα δείξει εάν θα εξαντλήσει την δυναμική του απλώς και μόνο σε προτροπές και ευχολόγια.