Βερολίνο και Άγκυρα διαπραγματεύονται ερήμην μας για το μεταναστευτικό

Πέντε χρόνια μετά την υπογραφή της συμφωνίας μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και Τουρκίας για το προσφυγικό-μεταναστευτικό, το Βερολίνο και η Άγκυρα διαπραγματεύονται για μια νέα εκδοχή του συμφώνου, σύμφωνα με πληροφορίες που επικαλείται η Handelsblatt. Όπως γράφει η εφημερίδα, η Ελλάδα, η οποία πλήττεται άμεσα από τη μετανάστευση χιλιάδων ανθρώπων από την Τουρκία στην ΕΕ, έχει «μείνει εκτός της συζήτησης» και αυτό φυσικά δεν αρέσει καθόλου στην ελληνική κυβέρνηση.

Στις διαπραγματεύσεις συμμετέχουν από γερμανικής πλευράς η ομοσπονδιακή Καγκελαρία, το ομοσπονδιακό υπουργείο Εσωτερικών και ο πρωθυπουργός της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας Άρμιν Λάσετ ο οποίος εξελέγη πρόσφατα επικεφαλής του κόμματος των Γερμανών Χριστιανοδημοκρατών (CDU). Από τουρκικής πλευράς μετέχει το γραφείο του αντιπροέδρου της χώρας, του Φουάτ Οκτάι.

«Όλοι ξέρουν ότι δεν υπάρχουν και πολλά χρονικά περιθώρια για να αποφευχθεί το ανθρωπιστικό και πολιτικό χάος που σημειώθηκε το 2016 ή το άνοιγμα των τουρκικών συνόρων που σημειώθηκε πέρσι το χειμώνα» αναφέρεται χαρακτηριστικά στο δημοσίευμα. Οι ειδικοί αναμένουν ότι ο αριθμός των μεταναστευτικών ροών προς την Ευρώπη θα αυξηθεί ξανά λόγω της πανδημίας. Ωστόσο, τα χρήματα από το σύμφωνο για τους πρόσφυγες που δόθηκαν την άνοιξη του 2016 έχουν εξαντληθεί.

Οι μη κυβερνητικές οργανώσεις στην Τουρκία περιμένουν επειγόντως νέα χρηματοδότηση. «Αν δεν λάβουμε νέα χρηματοδότηση σύντομα, είναι αδύνατο να συνεχίσουμε το έργο μας», λέει ο Ιμπραήμ Ντιζμάν, ο οποίος εργάζεται για την οργάνωση προσφύγων “Mälteciler Dernegi” στην Κωνσταντινούπολη. Η Άγκυρα απαιτεί όμως την επέκταση της τελωνειακής ένωσης με την EE, κάτι που δεν βρίσκει σύμφωνη την Αθήνα, γράφει η Handelsblatt.

Η παλιά συμφωνία, για παράδειγμα, προέβλεπε ότι η Ελλάδα θα μπορεί να στέλνει τους παράνομα εισερχόμενους μετανάστες πίσω στην Τουρκία. Σε αντάλλαγμα, η ΕΕ υποσχέθηκε ότι θα αναλαμβάνει Σύρους πρόσφυγες στην Τουρκία και θα υποστήριζε οικονομικά την Τουρκία για προνοιακές παροχές προς τους πρόσφυγες. Έξι δισεκατομμύρια ευρώ προορίζονταν για αυτό, σε μια περίοδο τουλάχιστον τεσσάρων ετών.

Η Τουρκία ήλπιζε και ελπίζει σε μια συμφωνία με την ΕΕ ώστε να καταργηθεί η βίζα για τους Τούρκους πολίτες και παράλληλα να υπάρξει επέκταση της τελωνειακής ένωσης ΕΕ-Τουρκίας, ώστε να συμπεριλαμβάνονται ο άνθρακας, ο χάλυβας και τα γεωργικά προϊόντα. Πράγματα που αναφέρονταν στη “Δήλωση ΕΕ-Τουρκίας” του 2016, αλλά που ποτέ δεν εφαρμόστηκαν. Κατά συνέπεια, σύμφωνα με την Handelsblatt, ο πρόεδρος Ερντογάν είναι απογοητευμένος με την προηγούμενη συμφωνία.

Ενοχλημένη η Ελλάδα

Η Άγκυρα καλεί, μεταξύ άλλων, να υπάρξει ρητή αναφορά για την επέκταση της τελωνειακής ένωσης στο νέο σύμφωνο για τους πρόσφυγες. Η Γερμανία είναι ανοιχτή στην επέκταση της τελωνειακής ένωσης, αλλά προτιμά να μην τη συμπεριλάβει στην μεταναστευτική συμφωνία. Η Αθήνα από την πλευρά της αντιτίθεται σε μια τέτοια προοπτική, ενώ η Γερμανία έχει πολλούς λόγους να αναμιγνύεται. Περίπου 7. 000 εταιρείες με γερμανική συμμετοχή δραστηριοποιούνται στην Τουρκία και παράγουν εκεί για την παγκόσμια αγορά.

«Η κατάσταση ήταν πολύ δύσκολη στο αποκορύφωμα της προσφυγικής κρίσης, αλλά σήμερα δεν υπάρχει λόγος για τη Γερμανία να επανέλθει μόνη της στις διαπραγματεύσεις. Η Γερμανία ίσως κάνει πολλές υποχωρήσεις έναντι της Άγκυρας. Η Ελλάδα δεν θεωρεί ότι υπάρχει λόγος αναθεώρησης της Συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας που έγινε πριν από πέντε χρόνια. Για να μπορέσει κάποιος να μιλήσει για ανανέωση της συμφωνίας και αλλαγές, θα πρέπει προηγουμένως η Τουρκία να εφαρμόσει την ήδη υπάρχουσα συμφωνία», δήλωσε Έλληνας διπλωμάτης στη γερμανική εφημερίδα.

Σε αντίθεση με αυτό που προέβλεπε το σύμφωνο για τους πρόσφυγες, η Τουρκία δεν παίρνει πλέον παράτυπους μετανάστες που έρχονται στα ελληνικά νησιά μέσω του Αιγαίου, όπως επικρίνουν στην Αθήνα. Οι ελληνικές αρχές προσπαθούν επί του παρόντος να επαναπατρίσουν 1.450 απορριφθέντες αιτούντες άσυλο.

Ακριβώς πριν από ένα χρόνο, όμως, η Τουρκία άνοιξε τα σύνορα της για πρόσφυγες που ήθελαν να πάνε στην Ελλάδα. Χιλιάδες άνθρωποι κατευθύνθηκαν προς τα σύνορα μέσα σε λίγες ώρες και επικράτησε πανδαιμόνιο. Εκατοντάδες άνθρωποι πέρασαν τη νύχτα στο κρύο στην ύπαιθρο με ελπίδα. Αλλά αυτό δεν συνέβη. Σχεδόν κανένας δεν κατάφερε να διασχίσει τα σύνορα.

Τι θέλει η Τουρκία και η ΕΕ

Οι υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ θα συναντηθούν στις 25 Μαρτίου. Το θέμα θα μπορούσε στη συνέχεια να συζητηθεί δημόσια για πρώτη φορά στις Βρυξέλλες. Σύμφωνα με την Handelsblatt, η τουρκική κυβέρνηση θέλει να γίνει σύνοδος κορυφής της ΕΕ, με τουρκική συμμετοχή έως τον Ιούλιο. Πολλοί εκτιμούν ότι αυτό μάλλον αποκλείεται, όμως δεν γνωρίζουν και τι διαπραγματεύσεις γίνονται.

Με τη συμφωνία για τους πρόσφυγες, η ΕΕ μπόρεσε να επιτύχει πολλούς στόχους ταυτόχρονα: Οι εγγεγραμμένοι πρόσφυγες στην Τουρκία ζουν μια αρκετά φυσιολογική ζωή έξω από τα στρατόπεδα, μπορούν να δουν γιατρό, να νοικιάσουν ένα διαμέρισμα και να στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο. Εκείνοι που είναι άμισθοι λαμβάνουν κοινωνική βοήθεια από το ταμείο της ΕΕ.

Επιπλέον, η ΕΕ κατάφερε να καθορίσει τους κανόνες για την Τουρκία σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης των μεταναστών στη χώρα της. Αυτό σημαίνει ότι η Τουρκία έχει γίνει εκ των πραγμάτων το πρώτο σημείο επαφής για τους μετανάστες στο δρόμο τους προς την ΕΕ, χωρίς η Τουρκία να είναι μέλος της Ένωσης. Πέρσι το καλοκαίρι η ΕΕ μετέφερε άλλα 500 εκατομμύρια ευρώ για την ανακούφιση των προσφύγων στην Τουρκία. Οι άνθρωποι πρέπει να έχουν κάποια φροντίδα, αλλά η Κομισιόν δεν θέλει η φροντίδα αυτή να παρασχεθεί εντός της ΕΕ.

Κουμάντο στο χρήμα

Ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο σημείο στις συνομιλίες που διεξάγονται ψηφιακά και επί τόπου στην Κωνσταντινούπολη είναι το ζήτημα του πού μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα επόμενα δισεκατομμύρια. Η Άγκυρα επιμένει ότι τα ευρωπαϊκά χρήματα μπορούν να επενδυθούν σε περιοχές στη βόρεια Συρία, για παράδειγμα με την εκεί κατασκευή νοσοκομείων και σχολείων. Ωστόσο, το Βερολίνο δεν θέλει να χρησιμοποιήσει κονδύλια της ΕΕ για έργα στη Συρία.

Επιπλέον, η Τουρκία θέλει να ασκεί μεγαλύτερο έλεγχο στη διαχείριση των κεφαλαίων. Μέχρι στιγμής, η ΕΕ επέμεινε ότι οι διεθνείς οργανισμοί που εδρεύουν στην ΕΕ διανέμουν τους πόρους για συγκεκριμένα έργα στους τοπικούς εταίρους. Αυτός ο κανονισμός έχει από καιρό αμβλυνθεί: το Ομοσπονδιακό Γραφείο Εξωτερικών επιβεβαίωσε το φθινόπωρο του 2019 ότι η Άγκυρα έχει εδώ και πολύ καιρό μεγαλύτερη συμμετοχή στη διαχείριση των κεφαλαίων.

Τέτοια σημεία είναι καυτά θέματα και στο Βερολίνο και στις Βρυξέλλες, όπου το σύμφωνο για τους πρόσφυγες θεωρείται κυρίως ως προπύργιο, για να αποτραπεί η ανεπιθύμητη μετανάστευσης στα κράτη μέλη. Όμως και η Τουρκία βλέπει το θέμα επίσης ως παζάρι. Ωστόσο, για διαπραγματεύσεις για την επέκταση της τελωνειακής ένωσης, η Επιτροπή της ΕΕ χρειάζεται ομόφωνη εντολή από τα 27 κράτη μέλη.

Και εσωτερικές πιέσεις για το μεταναστευτικό

Η μεταναστευτική πίεση στην περιοχή έχει μειωθεί μόνο επιφανειακά. Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Τροφίμων των Ηνωμένων Εθνών (WFP) 12,4 εκατομμύρια Σύριοι, ή σχεδόν το 60% του πληθυσμού, ζουν σε ανασφάλεια και υποφέρουν από πείνα. Ο λόγος είναι η απότομη αύξηση των τιμών των τροφίμων. Και για αυτό άνθρωποι από τη Συρία εξακολουθούν να προσπαθούν να διασχίσουν τα σύνορα με την Τουρκία καθημερινά.

Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, η Τουρκία έχει δεχθεί 3,6 εκατομμύρια πρόσφυγες από τη Συρία. Επιπλέον, υπάρχουν εκεί περισσότεροι από 300.000 επίσημα εγγεγραμμένοι μετανάστες από άλλα έθνη αλλά και άγνωστος αριθμός μη εγγεγραμμένων ατόμων. Οι Τούρκοι εργαζόμενοι παραπονιούνται για ανεπιθύμητο ανταγωνισμό στην αγορά εργασίας.

Οι πρόσφυγες αντιμετωπίζονται όλο και περισσότερο ως βάρος, ειδικά από το αντιπολιτευόμενο Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα, το CHP, το οποίο πρόσφατα κέρδισε τους δήμους σε πολλές μεγάλες πόλεις, που ήλεγχε μέχρι τότε το κυβερνών κόμμα του Ερντογάν. Χιλιάδες άνθρωποι ονειρεύονται να φύγουν απο τους καταυλισμούς και να καταλήξουν στην Ευρώπη, περιμένοντας την επόμενη ευκαιρία, καταλήγει η Handelsblatt.