Χούλιγκαν, εγκληματικότητα και νεανική βία… – Σε έξαρση ο διάχυτος κοινωνικός πόλεμος

Στη συνέχεια επεσήμανα: «Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι αυξάνονται οι πιθανότητες ενός κραχ, το οποίο θα πλήξει αυτά που οι άνθρωποι θεωρούν σταθερές στη ζωή τους: την εργασία, τη σύνταξη, την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη κτλ. Η βαθμιαία αποσταθεροποίηση του κοινωνικού ιστού συντελείται σ’ ένα περιβάλλον που έχει διαφοροποιηθεί ποιοτικά σε σύγκριση με το παρελθόν» (Καθημερινή 12-3-2009).

Θυμήθηκα αυτό το άρθρο, με αφορμή τον θανάσιμο τραυματισμό ενός 20χρονου νέου στην Χαλκίδα σε οπαδική συμπλοκή, μία πόλη που δεν είναι καθόλου συνηθισμένη σε τέτοια επεισόδια. Οκτώ έχουν συλληφθεί για την συμπλοκή μέχρι στιγμής, ένας μάλιστα εξ αυτών πήγε στον τόπο του εγκλήματος να αλλοιώσει τα στοιχεία! Νωπές είναι οι μνήμες κι από τον τραγικό χαμό του αστυνομικού Γιώργου Λυγγερίδη από ναυτική φωτοβολίδα που εκτόξευσε εναντίον του χούλιγκαν, σε αγώνα βόλεϊ, όπως βεβαίως και η φρικτή δολοφονία του 19χρονου Άλκη Καμπανού στην Θεσσαλονίκη. Να σημειωθεί πως μεταξύ των συλληφθέντων για την αιματηρή συμπλοκή στην Χαλκίδα είναι ένας 19χρονος, που είχε προσαχθεί το 2023 για τα επεισόδια κατά τα οποία είχε χάσει την ζωή του ο Λυγγερίδης – η δίκη για την δολοφονία του ξεκινά την προσεχή Τετάρτη με 142 κατηγορουμένους.

Ο χουλιγκανισμός είναι μία μορφή του διάχυτου κοινωνικού πολέμου, ο οποίος προϋπήρξε της οικονομικής κρίσης, αλλά η εκδήλωσή της τον ενέτεινε. Άλλη μορφή του διάχυτου κοινωνικού πολέμου είναι η εγκληματικότητα, η οποία δημιουργεί κλίμα ανασφάλειας στους πολίτες. Οι χούλιγκαν εμφανίζονται ως οπαδοί ανταγωνιστικών ομάδων, οι οποίοι εξ αυτού τρέφουν αντιπαλότητα και συγκρούονται μεταξύ τους. Αυτό, όμως, είναι το πρώτο επίπεδο. Για τους χούλιγκαν, το σύμβολο μιας ομάδας είναι η σημαία τους και η διεξαγωγή ενός αγώνα είναι η αφορμή.

Η σύγκρουση, όπως και η πρόκληση επεισοδίων, είναι αυτοσκοπός και όχι αποτέλεσμα ενός γεγονότος. Επειδή στη συντριπτική πλειονότητά τους οι χούλιγκαν προέρχονται από λαϊκά στρώματα και νιώθουν ότι δεν έχουν στον ήλιο μοίρα, η σύγκρουση και τα επεισόδια είναι ένας τρόπος να υπάρξουν κοινωνικά. Όσο δε για τους επαγγελματίες αρχηγούς τους, είναι ένας τρόπος να επιβεβαιώσουν τον ρόλο τους και συχνά να αντλήσουν πρακτικά οφέλη.

Ευθύνες για τους χούλιγκαν 

Οι ιδιοκτήτες των μεγάλων ΠΑΕ έχουν τεράστια ευθύνη, γιατί διαχρονικά εξέθρεψαν το φαινόμενο. Του προσέφεραν ταυτότητα και την κάλυψη των συνδέσμων. Υπέκυψαν στον πειρασμό να αποκτήσουν ιδιωτικό στρατό. Ο στρατός αυτός, όμως, γρήγορα ξέφυγε από τον έλεγχο. Ακόμα και όταν δήλωνε πίστη στον πρόεδρο, δεν ήταν εξάρτημά του. Ανέπτυξε και δικές του αυτόνομες δραστηριότητες. Οι περισσότεροι σύνδεσμοι δεν έγιναν μόνο κέντρα στρεβλής κοινωνικοποίησης ενός λιμνάζοντος λούμπεν νεανικού δυναμικού που έχει ανάγκη από υπαρξιακή διέξοδο. Έγιναν, παραλλήλως, και κέντρα παράνομων δραστηριοτήτων (διακίνησης ναρκωτικών, στρατολόγησης μπράβων κτλ.), καθώς και θερμοκήπια μικρονονών και συμμοριών, που προσπαθούν να βρουν τη δική τους θέση στον χώρο του υποκόσμου.

Η Πολιτεία έλαβε τα πρώτα μέτρα κατά των συνδέσμων, μετά την φρικτή δολοφονία του Άλκη Καμπανού. Αρκετοί από την ομάδα που είχε επιτεθεί απρόκλητα σε έναν 19χρονο που καθόταν ανύποπτος με την παρέα του, επειδή είχαν την υποψία πως ήταν οπαδός αντίπαλης ομάδας, ανήκαν σε οπαδικό σύνδεσμο γνωστής ομάδας της Βορείου Ελλάδος. Όπως αποδείχθηκε τα μέτρα δεν απέδωσαν. Στην πραγματικότητα, ακόμα και αν η Πολιτεία καταφέρει να διώξει πλήρως τους χούλιγκαν από τα γήπεδα, το πρόβλημα δεν θα λυθεί, καθώς ο χουλιγκανισμός έχει μετατοπιστεί εκτός των αγωνιστικών χώρων.

Είναι χαρακτηριστικό πως ακόμα και μετά την δολοφονία του Άλκη Καμπανού, ακολούθησαν απρόκλητες επιθέσεις κατά ανυποψίαστων ανθρώπων που φορούσαν το “λάθος” κασκόλ ή μπλούζα και από καθαρή τύχη δεν έχουμε θρηνήσει περισσότερα θύματα. Μάλιστα, δεν έλειψαν επεισόδια ούτε κατά την εκδίκαση της υπόθεσης στο Εφετείο πριν μερικές ημέρες. Παρά το γεγονός ότι δικαζόταν η δολοφονία ενός αθώου νέου, χούλιγκανς δεν δίστασαν να συγκρουστούν έξω από το Δικαστικό Μέγαρο Θεσσαλονίκης.

Η διάχυτη εγκληματικότητα

Όπως προανέφερα, άλλη εκδήλωση του διάχυτου κοινωνικού πολέμου είναι η εγκληματικότητα. Οι διαρρήξεις και οι ληστείες αντιπροσωπεύουν μια απτή και συγκεκριμένη απειλή για τους απλούς πολίτες. Την ίδια στιγμή, το αστυνομικό δελτίο απασχολούν και συνεχείς δολοφονίες ποινικών που αποδίδονται σε ξεκαθάρισμα λογαριασμών από ανταγωνιστικές μαφίες-συμμορίες, όπως και εγκληματικά περιστατικά σε “άβατα” που ευδοκιμούν στην ελληνική επικράτεια, με τελευταίο παράδειγμα το αιματηρό ξεκλήρισμα στα Βορίζια στην Κρήτη.

Προφανώς, η εγκληματικότητα δεν είναι παιδί της οικονομικής κρίσης. Προϋπήρχε, αλλά η όξυνση των κάθε λογής κρίσεων αποδεδειγμένα την τροφοδοτεί, επειδή αποσταθεροποιεί και διαβρώνει τον κοινωνικό ιστό σε ένα περιβάλλον που έχει διαφοροποιηθεί ποιοτικά σε σύγκριση με το όχι μακρινό παρελθόν. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη απόδειξη από την εγκληματικότητα των ανηλίκων που τελευταία έχει λάβει τρομακτικές διαστάσεις και περιλαμβάνει από άγριους ξυλοδαρμούς και μαχαιρώματα, μέχρι διακίνηση ναρκωτικών μεταξύ μαθητών.

Η περιστασιακή απασχόληση ενός αριθμού νέων τους υποχρεώνει να φυτοζωούν. Πολλοί, μάλιστα, έχουν βολευθεί με αυτή την κατάσταση. Η κρίση, άλλωστε, εξωθεί κάποια από αυτά τα άτομα που βρίσκονται στο περιθώριο να διολισθήσουν στο έγκλημα, δημιουργώντας ένα εφιαλτικό τοπίο. Αυτό ισχύει περισσότερο για τους μετανάστες, αλλά δεν περιορίζεται σ’ αυτούς. Η διαφορά οφείλεται σε κοινωνικούς και όχι σε φυλετικούς λόγους. Οι άνεργοι Έλληνες έχουν κατά κανόνα κάποιο κλαδί να κρατηθούν και ταυτοχρόνως ο οικογενειακός και κοινωνικός τους περίγυρος λειτουργεί εν μέρει ανασταλτικά. Τίποτα από τα δύο δεν ισχύει για τους μετανάστες, ειδικά για τους παράνομους, που έχουν μεγαλύτερο πρόβλημα επιβίωσης, έστω και στο περιθώριο.

Η συσσώρευση μεταναστών, οι οποίοι δεν βρίσκουν εργασία και όποτε βρίσκουν είναι προφανώς μαύρη και κακοπληρωμένη, λειτουργεί σαν θερμοκήπιο για την ανομία και την ασυδοσία. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει με μία μερίδα των Ρομά, που έχει για τα καλά διολισθήσει στην εγκληματικότητα: Σύμφωνα με εκθέσεις της ΕΛΑΣ, ένα μεγάλο ποσοστό των Ελλήνων που εμπλέκονται σε διαρρήξεις, κλοπές και άλλες εγκληματικές πράξεις, είναι Ρομά. Έχουμε, λοιπόν, την προσθήκη νέων διαστάσεων σε ένα ήδη εκρηκτικό μείγμα, με τις κοινωνικές ισορροπίες να έχουν υπονομευθεί καίρια.

Αντιπαράθεση ιδεολογημάτων

Το τραγικό σ’ αυτή την υπόθεση είναι ότι η δημόσια συζήτηση για την εγκληματικότητα έχει εκφυλιστεί σε αντιπαράθεση ιδεολογημάτων – μία αντιπαράθεση που δεν περιορίζεται στην χώρα μας, καθώς σε Βρετανία-Γερμανία, κτλ έχει λάβει εκρηκτικές διαστάσεις. Για παράδειγμα, όσο αυθαίρετος, ανόητος και μισαλλόδοξος είναι ο ισχυρισμός ότι για την εγκληματικότητα υπεύθυνοι είναι μόνο οι μετανάστες ή οι Ρομά, άλλο τόσο αυθαίρετο, ανόητο και συμπλεγματικό είναι να τους αθωώνεις εκ των προτέρων για να αποδείξεις ότι δεν είσαι ξενόφοβος και ρατσιστής!

Το ανησυχητικό είναι ότι οι ένοπλες ληστείες έχουν προ πολλού πάψει να είναι σπάνιο φαινόμενο. Και ακόμα πιο ανησυχητικό είναι πως οι κακοποιοί συνήθως φέρουν πυροβόλα όπλα, τα οποία και χρησιμοποιούν με ευκολία. Ορισμένοι εξ αυτών σκοτώνουν ή ξυλοκοπούν άγρια τα θύματά τους, ακόμα και για λίγα ευρώ. Η τάση μιας κατηγορίας δημοσιολόγων να αρνούνται την πραγματικότητα φέρνει το ακριβώς αντίθετο από το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα.

Όσο το αίσθημα ανασφάλειας των πολιτών εντείνεται, ο κίνδυνος τυφλών αντιδράσεων που θα προσλαμβάνουν ακόμα και ακραίες μορφές (όπως συνέβη με την παλαιότερη άνδρωση της Χρυσής Αυγής) είναι πολύ πιθανός. Ο μόνος τρόπος για να αναχαιτίσεις την εξάπλωση της ξενοφοβίας και του ρατσισμού είναι να αναγνωρίσεις το πρόβλημα και να προσπαθήσεις να το αντιμετωπίσεις με συντεταγμένο και αποτελεσματικό τρόπο. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με τον χουλιγκανισμό. Εάν δεν χτυπήσεις το κακό στη ρίζα, αυτό θα ανακυκλώνεται. Αυτό, ωστόσο, δεν είναι ζήτημα της αστυνομίας. Είναι πρωτίστως ζήτημα του πολιτικού συστήματος.