Υπάρχει γιατρειά για τις ελλείψεις φαρμάκων;

Συνεχίζεται το μεγάλο πρόβλημα της έλλειψης βασικών φαρμάκων στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες, παρότι η απαγόρευση στις φαρμακαποθήκες να κάνουν παράλληλες εξαγωγές, το μείωσε στα… μόλις 200 φάρμακα (είναι πάντως όλα ζωτικά). Εν τω μεταξύ η κυβέρνηση διαψεύδει, δηλώνοντας ότι ελλείψεις φαρμάκων δεν υπάρχουν. Να αναφέρουμε ότι η απαγόρευση εξαγωγών τέθηκε σε εφαρμογή, όταν η έλλειψη είχε ήδη αρχίσει και, κατά συνέπεια, απέφερε μερικό αποτέλεσμα.

Επίσης, ο χειμώνας δεν μπήκε ακόμη και αναμένεται να αυξηθεί η ζήτηση και, κατά συνέπεια, οι ελλείψεις. Πέρσι το χειμώνα έλειπαν πάνω από 400 σκευάσματα και ο κόσμος έκανε σαφάρι από γειτονιά σε γειτονιά ή και από πόλη σε πόλη μέσω γνωστών, ενώ πολλοί ζητούσαν φάρμακα από φίλους στο εξωτερικό. Εν τω μεταξύ, ήδη λείπουν πολλά αντιβιοτικά, και μάλιστα παιδικά. Επίσης λείπουν και φάρμακα για τους διαβητικούς, σκευάσματα που δεν έχουν καν γενόσημα.

Οι φαρμακαποθήκες γκρινιάζουν και ζητούν να τους επιτραπεί ξανά η εξαγωγή, με άμεση αντίδραση του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου που τις κατηγορεί για παραπληροφόρηση. Μεταξύ άλλων οι φαρμακαποθηκάριοι υποστηρίζουν ότι… υπάρχουν ένα σωρό γενόσημα και κάνουν καμπάνια υπέρ αυτών.

Να αναφέρουμε παρεμπιπτόντως, ότι το γενόσημο έχει μεν την ίδια δραστική ουσία με το πρωτότυπο, αλλά κατά κανόνα έχει διαφορετικά έκδοχα, κάτι που επηρεάζει σε κάποιες περιπτώσεις τον μεταβολισμό και άρα την αποτελεσματικότητα του σκευάσματος. Ομως ακόμη κι αν τα περισσότερα γενόσημα είναι εξίσου αποτελεσματικά με τα πρωτότυπα, ή κάποια από αυτά ίσως και πιο αποτελεσματικά, από τα ράφια των φαρμακείων λείπουν σκευάσματα για τα οποία δεν υπάρχουν γενόσημα.

Αλίμονο, εξάλλου, αν μια χώρα επιτρέπει την επανεξαγωγή με το σκεφτικό των φαρμακαποθηκαρίων. Αφού υπάρχουν τα γενόσημα, για ποιο λόγο οι φαρμακαποθήκες εισάγουν τα “ίδια” φάρμακα που είναι πιο ακριβά; Αν είναι υπέρ των γενοσήμων, όπως αναφέρουν, τότε ο μόνος λόγος που εισάγουν τα “επώνυμα” είναι για να προχωρήσουν σε άμεση εξαγωγή.

Και ο λόγος είναι απλός: υπάρχει σκεύασμα για τη χολή και το ήπαρ, που ο Έλληνας ασθενής το αγοράζει 15 ευρώ και ο Γερμανός 80! Οι φαρμακαποθήκες το εισάγουν μεν στη χώρα μας, αλλά αντί να το κρατήσουν για τους Έλληνες ασθενείς (αφού δεν υπάρχει γενόσημο), το επανεξάγουν αμέσως ώστε να βγάλουν κέρδος. Αυτές είναι οι περίφημες “παράλληλες εξαγωγές”.

Το μαρτύριο της σταγόνας

Όμως, παράλληλα αντιδρούν και οι μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες διεθνώς και κηρύττουν τον δικό τους πόλεμο στις αποθήκες. “Νευριάζουν” επειδή οι ελληνικές φαρμακαποθήκες πουλάνε σχεδόν “τζάμπα” το φάρμακο στη Γερμανία ή στην Ελβετία, ενώ θα μπορούσαν να τους το πουλάνε απ’ ευθείας οι ίδιοι οι φαρμακοβιομήχανοι σε υψηλότερη τιμή. Για εκείνους, οι φαρμακαποθήκες καρπώνονται το κέρδος τους, τους κλέβουν πελάτες και “χαλάνε την πιάτσα” με χαμηλότερες τιμές –την πιάτσα της Ελβετίας και της Γερμανίας, όχι της Ελλάδας βέβαια, διότι στη δική μας χώρα το φάρμακο είναι τύποις φθηνό.

Θα αναλύσουμε παρακάτω αυτό το “τύποις”, γιατί στην ουσία δεν είναι. Όμως επειδή είναι φθηνά ως απόλυτη τιμή, οι Γερμανοί προτιμούν να το αγοράζουν από τις ελληνικές ή πολωνικές φαρμακαποθήκες παρά απ’ ευθείας από τους βιομήχανους. Οπότε οι φαρμακοβιομηχανίες κάνουν άλλο κόλπο που όμως έχει αντίκτυπο στον Έλληνα ασθενή: κλείνουν τη στρόφιγγα. Αρχίζουν δηλαδή να μην πουλάνε στις ελληνικές φαρμακαποθήκες όσα φάρμακα αυτές ζητούν, ώστε να τις εκβιάσουν να σταματήσουν τις παράλληλες εξαγωγές σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη.

Και έχουμε ως αποτέλεσμα έναν φαύλο κύκλο όπου όλοι θέλουν να βγάλουν κέρδος εις βάρος του ασθενούς. Καθώς οι βιομήχανοι δίνουν φάρμακα στις αποθήκες με το σταγονόμετρο, αρχίζουν οι ελλείψεις. Οπότε, αν και η ρίζα του προβλήματος δεν θα αντιμετωπισθεί μόνον με τον έλεγχο των αποθηκών, εντούτοις η πίεση προς αυτές από την πολιτεία, θα φέρει τον Έλληνα ασθενή σε κάπως καλύτερη μοίρα.

Το κέρδος

Στις φαρμακοβιομηχανίες εν τω μεταξύ, δεν έφτανε που ο βιομήχανος ήθελε να βγάλει κέρδος με το επιχείρημα “της έρευνας” και του “έχω επιχείρηση και όχι φιλανθρωπικό σωματείο”, έχουμε και το πρόβλημα ότι έχουν μπει στο παιχνίδι –ως μέτοχοι πλέον των φαρμακοβιομηχανιών– σκληρά αμερικανικά και ευρωπαϊκά funds που πιέζουν για μεγαλύτερη κερδοφορία. Το ότι φταίει η Ινδία που π.χ. κρατάει την παρακεταμόλη για τον εαυτό της από πέρσι λόγω Covid είναι “αστεία” δικαιολογία, διότι η πανδημία αποτελεί επισήμως σχεδόν παρελθόν και οι ελλείψεις στη Ελλάδα καταγράφονται εδώ και πέντε χρόνια, με αποκορύφωμα τα τελευταία τρία, δηλαδή προτού αρχίσει να εξαπλώνεται ο κορονοϊός.

Εξάλλου λείπουν φάρμακα που παρασκευάζονται στην Ευρώπη. Η δε έλλειψη πρώτων υλών (απαραίτητων για το σκεύασμα), οφείλεται σε κακούς χειρισμούς της ΕΕ και της Κομισιόν. Οι Ευρωπαίοι αποδέχτηκαν το φάρμακο ως εμπόρευμα, οπότε, όπως και οι Αμερικανοί, επέτρεψαν στους φαρμακοβιομήχανους και στα funds να κερδοφορούν, παράγοντας το προϊόν και παίρνοντας πρώτες ύλες από φτηνές χώρες. Αυτό τώρα γύρισε μπούμερανγκ και στην Κομισιόν “τρέχουν και δεν φτάνουν” (ή έτσι τουλάχιστον λένε).

Η κατάσταση εκτραχύνεται, επειδή τα περισσότερα δυτικά κράτη δεν θέλουν να ελέγξουν την αγορά, καθώς κάτι τέτοιο θα απαιτούσε βαθιές τομές σε πανευρωπαϊκό εν προκειμένω επίπεδο. Η ΕΕ δεν είναι μόνον δυσκίνητη στην προσπάθειά της να ξαναρχίσει παραγωγή στο έδαφός της, αλλά είναι και απρόθυμη, άλλοτε με τη δικαιολογία ότι έτσι θα ακριβύνει το φάρμακο και άλλοτε λέγοντας την αλήθεια, ότι δεν θέλει να πάρει την υγεία από τα χέρια των ιδιωτών λόγω της “φιλελεύθερης” νοοτροπίας της και του κοινωνικού κράτους που έχει εξοβελιστεί εις το πυρ το εξώτερο.

Στην ουσία όλα ξεκίνησαν από το γεγονός ότι κυρίως τα δυτικά κράτη παραιτήθηκαν από την φαρμακευτική έρευνα και άφησαν το πεδίο του φαρμάκου στον ιδιωτικό τομέα, με όλα όσα αυτό συνεπάγεται. Παρά δε την “φτήνια” του φαρμάκου στην Ελλάδα, αυτό είναι πολύ ακριβό τόσο ιδιωτικά για την τσέπη μας, όσο και για τα ταμεία και το κράτος, που κυριολεκτικά γίνεται αφαίμαξη από τους κυρίαρχους του παιχνιδιού: τις φαρμακοβιομηχανίες.

Είναι όντως φτηνό το φάρμακο;

Η χώρα μας σε απόλυτους αριθμούς έχει σχετικά φθηνό φάρμακο, όμως είναι η δεύτερη ακριβότερη όταν λαμβάνεται υπ’ όψη το κατά κεφαλή εισόδημα. Σε απόλυτους αριθμούς, μεταξύ 20 ευρωπαϊκών κρατών, πιο φθηνή στο φάρμακο φαίνεται η Πολωνία, δεύτερη σε φτήνια η Σουηδία, τρίτη η Σλοβακία και τέταρτη η Ελλάδα. Όταν μπαίνει στην εξίσωση το κατά κεφαλή εισόδημα, πιο φτηνή χώρα αναδεικνύεται η Νορβηγία και δεύτερη η πρώην χρεοκοπημένη Ιρλανδία, ενώ τον πίνακα αυτό η Ελλάδα πλέον μετακομίζει στα ύψη. Πιο ακριβή για το εισόδημα των πολιτών της είναι η Τσεχία, με δεύτερη ακριβότερη την Ελλάδα και τρίτη την Ουγγαρία.

Εδώ πρέπει να προστεθεί και το κόστος στα ασφαλιστικά ταμεία, που ουσιαστικά τα πληρώνει ο Έλληνας φορολογούμενος σε τελική ανάλυση. Δηλαδή όταν μια χώρα παρέχει ασφαλιστική κάλυψη στους πολίτες της, τα ταμεία της τελικά ξεζουμίζονται από τις υψηλές τιμές πολλών σκευασμάτων, ανεξαρτήτως αν ο πολίτης έχει χαμηλή συμμετοχή και το φάρμακο μοιάζει φτηνό για τον ίδιο. Σε πολλά φάρμακα η συμμετοχή είναι ιδιαίτερα υπολογίσιμη για τον πολίτη, όμως η ακρίβεια στα φάρμακα μετριέται και με το πόσο στοιχίζουν στο κράτος.

Γόρδιος δεσμός

Το ίδιο πρόβλημα αντιμετωπίζουν σε διαφορετική κλίμακα η κάθε μία, πολλές ευρωπαϊκές χώρες, λόγω της παραγωγής σε τρίτες χώρες. Όμως η δική μας έχει και το αγκάθι των επανεξαγωγών. Οι επανεξαγωγές έμειναν σχεδόν απόλυτα ανεξέλεγκτες επί υπουργίας Βασίλη Κικίλια και Θανάση Πλεύρη. Ο Μιχάλης Χρυσοχοϊδης υποσχέθηκε να βελτιώσει την κατάσταση, αλλά έχουν παρέλθει τέσσερεθις μήνες από τότε που το έταξε και οι ελλείψεις στα φάρμακα συνεχίζονται. Το πιο ανησυχητικό είναι ότι εκείνο που σκέφτονται στο υπουργείο να κάνουν, αποτελεί μάλλον διαπίστωση του προβλήματος παρά λύση.

Συγκεκριμένα ετοιμάζουν μια πλατφόρμα όπου ο ασθενής θα βλέπει αν λείπει το φάρμακό του ή πού μπορεί να το βρει. Όμως οι ασθενείς ξέρουν ούτως ή άλλως από το φαρμακοποιό τους ή από το νοσοκομείο ότι λείπει το σκεύασμα που χρειάζονται. Και το “θα βλέπει πού υπάρχει” είναι πολύ σχετικό ως διευκόλυνση. Δηλαδή κάποιος στη Ρόδο θα δει ότι το φάρμακό του υπάρχει σε κάποιο ράφι στον Πειραιά και θα ζητήσει από κοντοχωριανό του που ζει στην Αθήνα να πεταχτεί να το αγοράσει και να του το στείλει με κούριερ;

Τί λέει ο ΕΟΦ

Ο ΕΟΦ (όπου ο πρόεδρος του υπέβαλε παραίτηση, με δημοσιεύματα να θέλουν δυσαρεστημένη την ηγεσία του υπουργείου Υγείας για τις ελλείψεις φαρμάκων) εκτιμά ότι αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε έλλειψη περίπου 250 φάρμακα από τα ράφια των φαρμακείων. Θεωρητικά έχει συσταθεί από ετών μια επιτροπή αρμόδια για τις ελλείψεις τα φάρμακα, όμως δεν φαίνεται στην πράξη να εφαρμόζεται ο έλεγχος στην αγορά ώστε να έχουμε ομαλή διακίνηση. Αν δηλαδή λειτουργούσε το υπάρχον πλαίσιο, οι ελλείψεις θα ήταν εντυπωσιακά λιγότερες.

Θεωρητικά το υπουργείο Υγείας ζήτησε από τον ΕΟΦ να… ζητήσει από τις φαρμακαποθήκες να δηλώνουν τα αποθέματα φαρμάκων στις αποθήκες τους. Αυτό σε συνδυασμό με την πλατφόρμα ελλείψεων θα οδηγεί σε ανανεώσεις των απαγορεύσεων στις εξαγωγές. Θεωρητικά και πάλι, εδώ και χρόνια επιβάλλεται να μην γίνεται εξαγωγή όταν δεν έχει διασφαλισθεί η επάρκεια για τους ασθενείς της χώρας. Όμως κάθε χρόνο τα ίδια. Οι φαρμακαποθήκες έχουν το άλλοθι ότι δεν μπορούν να γνωρίζουν ποιες είναι επακριβώς οι ανάγκες της χώρας.

Οπότε παρεμβαίνει εκ των υστέρων το υπουργείο Υγείας –επί Πλεύρη είχε παρέμβει μόλις δύο φορές– και απαγορεύει προσωρινά τις επανεξαγωγές συγκεκριμένων σκευασμάτων που βρίσκονται σε έλλειψη. Το θέμα βεβαίως είναι η παρέμβαση να γίνεται προτού αρχίσει η έλλειψη και ξεκινήσει η αναζήτηση από φαρμακείο σε φαρμακείο. Και το πρόβλημα δεν περιορίζεται στην Αττική με τα αμέτρητα φαρμακεία, αλλά ταλανίζει ασθενείς και σε περιοχές που έχουν ελάχιστα φαρμακεία.

Αυτή η πλατφόρμα ουσιαστικά αποτελεί απλή και εκ των υστέρων διαπίστωση και επισημοποίηση του υπάρχοντος προβλήματος –δεν το λύνει. Σύμφωνα με το υπουργείο Υγείας, μετά τα μέσα Νοεμβρίου θα μπορεί κάποιος να βλέπει στο κινητό του αν το φάρμακό του βρίσκεται σε έλλειψη, αλλά και πού είναι πιθανό να υπάρχει ακόμα. Το μόνο πρακτικά χρήσιμο, που δεν λύνει το πρόβλημα ουσίας, αλλά περιορίζει την ταλαιπωρία της επανασυνταγογράφησης, είναι ότι με την πλατφόρμα όταν ο γιατρός γράφει στον ασθενή ένα φάρμακο, θα βλέπει αμέσως αν αυτό υπάρχει ή όχι στα φαρμακεία.

Αυτό όντως θα γλιτώσει τους ασθενείς από την ταλαιπωρία να τρέχουν με το παραπεμπτικό στο φαρμακείο για να αγοράσουν το φάρμακό τους, εκεί να διαπιστώνουν ότι το συγκεκριμένο σκεύασμα είναι σε έλλειψη, και να ξανατρέχουν πίσω στο γιατρό για να τους γράψει κάποιο άλλο παρόμοιο φάρμακο. Ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος (ΠΦΣ) έχει επανειλημμένως προτείνει λύσεις, αλλά χρόνια τώρα σπανίως εισακούγεται.

Τι έχουν προτείνει οι φαρμακοποιοί

Ο ΠΦΣ επιμένει στην απαγόρευση  για την αντιμετώπιση των ελλείψεων, οι οποίες είναι οι εξής εξαγωγών σε διαπιστωμένα ελλειπτικών φαρμάκων, όχι για ένα διάστημα τριών μηνών αλλά για πέραν των 6 μηνών. Σύμφωνα με τον Πανελλήνιο Φαρμακευτικό Σύλλογο, οι φαρμακαποθήκες στην πρώτη περίπτωση τα κρατούν δύο-τρεις μήνες στις αποθήκες τους χωρίς να τα διαθέτουν στην ελληνική αγορά και μετά τα εξάγουν μαζικά. Επίσης ζητεί να απαγορευθούν οι πωλήσεις μεταξύ των φαρμακαποθηκών πέραν από ένα λογικό ποσοστό. Όπως αναφέρει ο ΠΦΣ υπάρχουν φαρμακαποθήκες που το 70-80% του τζίρου τους προέρχεται από πωλήσεις σε άλλες φαρμακαποθήκες.

Η πρότασή για εφαρμογή real-time (άμεσης, τρέχουσας) ενημέρωσης για το τι εξαγωγές πραγματοποιεί κάθε φαρμακαποθήκη, ώστε να γνωρίζουν όλοι, η πολιτεία, η φαρμακευτική εταιρία και οι φαρμακοποιοί, τι εξάγει η κάθε φαρμακαποθήκη, φαίνεται πώς μάλλον γίνεται αποδεκτό. Ζητεί επίσης έλεγχο των φαρμακαποθηκών ως προς τους κωδικούς που διαθέτουν, συνολικά. Υπάρχουν φαρμακαποθήκες που έχουν π.χ. 1.000 κωδικούς, όταν τα φαρμακεία σήμερα διαθέτουν πάνω από 6000 κωδικούς.

Σύμφωνα με τον Πανελλήνιο Φαρμακευτικό Σύλλογο, αυτές οι αποθήκες δεν είναι αποθήκες που προμηθεύουν φαρμακεία αλλά φαρμακαποθήκες παράλληλων εξαγωγών. Για τις διεθνείς διαστάσεις, το ρόλο των πρώτων υλών, των “φτηνών εργατικών χεριών”, των μονοπωλίων, την έλλειψη πανεπιστημιακών ερευνών, την είσοδο των funds και το lobbying των εταιρειών στο φάρμακο, αλλά και την διαιώνιση της πατέντας, θα αναφερθούμε στο επόμενο άρθρο της έρευνας.