Ανάπαυση των ηρώων του 1940… Κοιμητήριο εκεί που έχτισε ο Χότζα

Ένα βήμα πριν το άνοιγμα του αυτοσχέδιου νεκροταφείου της Πρεμέτης όπου είχαν ταφεί πρόχειρα 1.600 πεσόντες Έλληνες, βρίσκονται οι ελληνικές και αλβανικές αρχές με σκοπό να αποτίσουν φόρο τιμής στους ήρωες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Τα αρμόδια κλιμάκια έχουν ένα δύσκολο έργο να επιτελέσουν καθότι το καθεστώς Χότζα, προχώρησε στο χτίσιμο αθλητικών εγκαταστάσεων επί των τάφων.

«Έχουμε εντοπίσει 52 σημεία όπου βρίσκονται οι σοροί. Δεν θα μεταφερθούν στην Ελλάδα, αλλά θα ενταφιαστούν σε στρατιωτικά κοιμητήρια στην Κλεισούρα και στις Βουλιαράτες» εξηγεί στο Sputnik, ο πρόεδρος της Ένωση Τέκνων, Συγγενών και Φίλων Πεσόντων 1940 – 1941 και πρώην υπουργός, Γιώργος Σούρλας. Η επέκταση του κοιμητηρίου στην Κλεισούρα, για να υποδεχθεί τους Έλληνες ήρωες έχει ολοκληρωθεί.

Πρόκειται για μια προσπάθεια που ξεκίνησε ο ίδιος, το 2005 μετά τη συγκέντρωση στοιχείων από προσωπικές μαρτυρίες καθώς από οδοιπορικά και επισκέψεις στη Βόρεια Ήπειρο. Τότε είχε δεχθεί τηλέφωνο από κάποιον Βορειοηπειρώτη, που τον ενημέρωσε ότι καθώς όργωνε, έβλεπε να σπάζουν οστά και κρανία. «Είναι αγωνιστές από την Ελλάδα, εσείς που είστε;» τον ρώτησε. «Οι Έλληνες πεσόντες στα πεδία των μαχών της Βορείου Ηπείρου, που είναι άταφοι ή προσωρινά θαμμένοι στο σύνολο τους, ανέρχονται στους 7.976» εξηγεί ο πρώην υπουργός.

Όταν διαπίστωσε αυτήν την ιστορική εκκρεμότητα, θεώρησε ότι έπρεπε να ξεκινήσει μια μεγάλη προσπάθεια για την αποκατάσταση της. «Ήταν ένας δύσκολος αγώνας καθότι έπρεπε να ενημερωθούν και να ευαισθητοποιηθούν οι Έλληνες, όχι μόνο οι συγγενείς, αλλά και οι υπόλοιποι πατριώτες» επισημαίνει.

Μετά από προσπάθεια ετών συγκροτήθηκε διακρατική επιτροπή Ελλάδας – Αλβανίας και τα επιτελεία των δύο χωρών ξεκίνησαν να πραγματοποιούν αναζήτηση των οστών και εκταφή τους. Τα οστά βρίσκονταν σε προσωρινούς και πολλές φορές αυτοσχέδιους ομαδικούς τάφους. «Από το 2018 και έπειτα, βρήκαμε περίπου 700 πεσόντες. Η δύσκολη προσπάθεια συνεχίζεται καθότι πρέπει να γίνουν όλα σε συνεργασία με την Αλβανία. Παράλληλα αναζητούμε και τους συγγενείς για ταυτοποίηση».

Για την υλοποίηση της διαδικασίας ταυτοποίησης των εντοπιζόμενων οστών, έχει ήδη δημιουργηθεί βάση δεδομένων δειγμάτων αίματος των απογόνων των πεσόντων, από το τμήμα Μοριακής Βιολογίας του 401 Γενικού Στρατιωτικού Νοσοκομείου Αθηνών. «Η διαδικασία προχωρά αλλά απέχει πολύ από την ολοκλήρωση. Ανοίξαμε έναν τάφο στην Κόνιτσα όπου γνωρίζουμε τα επώνυμα των πεσόντων». Όπως αναφέρει, όταν κάποιος περπατά στα χώματα της Βορείου Ηπείρου αισθάνεται υπερηφάνεια και ενοχές:

«Υπερηφάνεια επειδή οι αγωνιστές έδειξαν ηρωισμό, δόξασαν την Ελλάδα και άλλαξαν την ιστορία και ενοχές επειδή αφέθηκαν εγκαταλελειμμένοι. Φέτος συμπληρώνονται 80 χρόνια από τότε που τα οστά των πεσόντων διασκορπίστηκαν στα βουνά και τα λαγκάδια».