Έκθεση Κομισιόν 2025: Επίμονες ανησυχίες για τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου στην Τουρκία.

Στην Έκθεση αναφέρεται ότι οι σοβαρές ανησυχίες της ΕΕ σχετικά με τη συνεχή επιδείνωση των δημοκρατικών προτύπων, του κράτους δικαίου, της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης και του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων δεν έχουν αρθεί.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε το 2025 Πακέτο Διεύρυνσης, το οποίο περιλαμβάνει τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων και την Τουρκία, καθώς και τις σχετικές ετήσιες εκθέσεις. Η Έκθεση για την Τουρκία του 2025 περιλαμβάνει, όπως και οι προηγούμενες, διαπιστώσεις για την υποχώρηση της δημοκρατίας, των θεμελιωδών δικαιωμάτων και της δικαιοσύνης, καθώς και συστάσεις προς την Άγκυρα.

Στο εισαγωγικό τμήμα των 114 σελίδων αναφέρεται ότι οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις παραμένουν παγωμένες από το 2018, σημειώνοντας: «Οι σοβαρές ανησυχίες της ΕΕ σχετικά με την επιδείνωση των δημοκρατικών προτύπων, του κράτους δικαίου, της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης και του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων δεν έχουν αρθεί. Από τις αρχές του 2025, οι συλλήψεις και οι διώξεις εκλεγμένων αξιωματούχων, αντιπολιτευόμενων πολιτικών, ακτιβιστών, εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών, επιχειρηματιών και δημοσιογράφων έχουν εντείνει τα ερωτήματα σχετικά με τη δέσμευση της Τουρκίας στη δημοκρατική της παράδοση και έχουν βαθύνει τις ανησυχίες για την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης».

«Η Τουρκία ακολουθεί ολοένα και πιο ενεργή και πολυεπίπεδη εξωτερική πολιτική»

Στην έκθεση αναφέρεται ότι η Τουρκία φιλοξενεί 2,7 εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες υπό καθεστώς προσωρινής προστασίας και ότι η ΕΕ έχει διαθέσει πακέτο ύψους 12,5 δισ. ευρώ για τη στήριξή τους. Από οικονομική άποψη, η Τουρκία παρέμεινε το 2024 πέμπτος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της ΕΕ, με τον όγκο εμπορίου να ξεπερνά τα 210 δισ. ευρώ, καταγράφοντας ιστορικό ρεκόρ.

Η Τουρκία, επισημαίνεται, ακολουθεί ολοένα και πιο ενεργή και πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική, ενώ οι γεωπολιτικές προκλήσεις —ιδίως στη Συρία, την Ουκρανία, τη Γάζα και τον Νότιο Καύκασο— υπογραμμίζουν τον στρατηγικό ρόλο της στην περιοχή. Αναφέρεται ότι από το 2023 οι σχέσεις Τουρκίας–Ελλάδας έχουν βελτιωθεί, η Άγκυρα δεν προχώρησε σε μη εξουσιοδοτημένες γεωτρήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, ούτε σε πτήσεις πάνω από ελληνικά νησιά. Παράλληλα, σημειώνεται ότι η Τουρκία συνεχίζει να αρνείται την αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας και εξακολουθεί να υποστηρίζει λύση δύο κρατών, κατά παράβαση των ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.

«Η δημόσια διοίκηση είναι εξαιρετικά πολιτικοποιημένη»

Στο τμήμα των βασικών ευρημάτων, η Επιτροπή υπογραμμίζει ότι η υπέρμετρη δικαστική πίεση στους αντιπολιτευόμενους πολιτικούς παρεμποδίζει τον πολιτικό ανταγωνισμό και αποδυναμώνει τις θεμελιώδεις δημοκρατικές αρχές.
Η Τουρκία, αναφέρεται, δεν έχει εφαρμόσει τις συστάσεις του ODIHR (Γραφείου Δημοκρατικών Θεσμών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΑΣΕ) και της Επιτροπής της Βενετίας σχετικά με τις εκλογικές διαδικασίες.

Σύμφωνα με το κείμενο: «Εκτός των εκλογών, δεν υπάρχουν αποτελεσματικοί μηχανισμοί ελέγχου και ισορροπιών που να καθιστούν υπόλογη την κυβέρνηση. Οι περισσότερες ρυθμιστικές αρχές παραμένουν άμεσα συνδεδεμένες με την Προεδρία, ενώ η δημόσια διοίκηση είναι εξαιρετικά πολιτικοποιημένη. Η δίωξη και καθαίρεση εκλεγμένων δημάρχων της αντιπολίτευσης, καθώς και ο διορισμός επιτρόπων στη θέση τους, έχουν περαιτέρω αποδυναμώσει τη δημοκρατία σε τοπικό επίπεδο».

«Η εμπιστοσύνη του κοινού στη δικαιοσύνη βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο στην ιστορία»

Η Επιτροπή διαπιστώνει περαιτέρω επιδείνωση στον τομέα της Δικαιοσύνης. «Η δικαιοσύνη εξακολουθεί να βρίσκεται υπό τον έλεγχο της εκτελεστικής εξουσίας, γεγονός που υπονομεύει την ανεξαρτησία της και επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα των αποφάσεών της. Οι δικαστικές αρχές λειτούργησαν επιλεκτικά, στοχεύοντας κυρίως εκπροσώπους της αντιπολίτευσης και εκλεγμένους αξιωματούχους, ενώ απέφυγαν ανάλογες ενέργειες κατά μελών της κυβερνητικής συμμαχίας. Αυτό αύξησε τις αμφιβολίες για την αμεροληψία της δικαιοσύνης και οδήγησε την εμπιστοσύνη του κοινού στο χαμηλότερο επίπεδο της ιστορίας της».

Η Επιτροπή ζητά ενίσχυση της ανεξαρτησίας και αμεροληψίας της δικαιοσύνης, σεβασμό στις αποφάσεις του Συνταγματικού Δικαστηρίου, συμμόρφωση με τη νομολογία του ΕΔΑΔ και ενίσχυση της διάκρισης των εξουσιών.
«Δεν δημιουργήθηκε πλαίσιο για την πρόληψη της διαφθοράς»

Καμία πρόοδος δεν σημειώθηκε στην καταπολέμηση της διαφθοράς

«Η Τουρκία δεν έχει θεσπίσει κανένα πλαίσιο πρόληψης ή ελέγχου της διαφθοράς, ούτε ίδρυσε ειδικό θεσμικό όργανο, σύμφωνα με τις συστάσεις του GRECO και τις συμβάσεις του ΟΗΕ».

«Για πρώτη φορά, πρόεδρος εν ενεργεία κόμματος δικάστηκε για δημόσια δήλωση»

Η έκθεση επισημαίνει ότι η γενική κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχει επιδεινωθεί.
Παρότι η εθνική νομοθεσία παρέχει εγγυήσεις, πολλές διατάξεις και πρακτικές δεν συνάδουν με την ΕΣΔΑ και τη νομολογία του ΕΔΑΔ. «Κατά την περίοδο αναφοράς, εντάθηκαν οι διώξεις δημοσιογράφων, συγγραφέων, δικηγόρων, ακαδημαϊκών, υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και άλλων επικριτικών φωνών, με κατηγορίες για “στήριξη τρομοκρατίας”. Για πρώτη φορά μετά από χρόνια, εν ενεργεία πρόεδρος πολιτικού κόμματος δικάστηκε για δημόσια ομιλία. Οι δίκες κατά αντιπολιτευόμενων πολιτικών συνεχίστηκαν και εναντίον ενός κόμματος της αντιπολίτευσης ξεκίνησε εισαγγελική έρευνα».

Η Επιτροπή ζητεί εναρμόνιση της αντιτρομοκρατικής νομοθεσίας με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, προστασία των δικαιωμάτων των γυναικών και της ισότητας των φύλων, αντιμετώπιση των διακρίσεων, και άμεση εφαρμογή των αποφάσεων του ΕΔΑΔ, συμπεριλαμβανομένης της υπόθεσης Οσμάν Καβάλα.

«Ο νόμος για την κυβερνοασφάλεια προκάλεσε σοβαρές ανησυχίες»

Η Επιτροπή τονίζει περαιτέρω επιδείνωση στην ελευθερία της έκφρασης. «Η εφαρμογή της νομοθεσίας περί εθνικής ασφάλειας και αντιτρομοκρατίας παραβιάζει την ΕΣΔΑ και περιορίζει την ελευθερία της έκφρασης. Οι ρυθμιστικές αρχές των ΜΜΕ λειτουργούν μεροληπτικά κατά των ανεξάρτητων και αντιπολιτευόμενων μέσων. Ο νόμος περί “παραπληροφόρησης” του 2022 και ο νέος νόμος για την κυβερνοασφάλεια, λόγω ασαφών διατάξεων και έλλειψης ανεξάρτητου ελέγχου, ενισχύουν τον περιορισμό των θεμελιωδών ελευθεριών».

«Η Τουρκία δείχνει πιο ανοιχτή σε διάλογο με την Ε.Ε. για περιφερειακά θέματα»

Αν και ελάχιστη πρόοδος σημειώθηκε στην ευθυγράμμιση με την κοινή εξωτερική πολιτική της Ε.Ε., η Άγκυρα εμφανίστηκε πιο δεκτική σε διάλογο για περιφερειακά ζητήματα. Η έκθεση υπενθυμίζει τη διαμεσολαβητική προσπάθεια της Τουρκίας ανάμεσα στη Ρωσία και την Ουκρανία, αλλά τονίζει ότι η χώρα δεν συμμορφώθηκε με τις κυρώσεις της Ε.Ε. κατά της Ρωσίας, παρότι έλαβε μέτρα για να αποτρέψει την παράκαμψή τους μέσω τουρκικού εδάφους.

«Η επιρροή της Τουρκίας στη Συρία αυξήθηκε σημαντικά»

Η Επιτροπή αναφέρει ότι μετά την πτώση του καθεστώτος Άσαντ τον Δεκέμβριο του 2024, η Τουρκία ενίσχυσε σημαντικά την επιρροή της στη Συρία, συμμετέχοντας ενεργά στη μεταβατική διαδικασία και υποστηρίζοντας την άρση των κυρώσεων κατά της χώρας.

«Το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) αντιμετωπίζει αυξανόμενο αριθμό διώξεων»

Η έκθεση σημειώνει ότι το προεδρικό σύστημα συγκεντρώνει υπερβολική εξουσία στα χέρια του Προέδρου, περιορίζοντας τον ρόλο της Εθνοσυνέλευσης. «Η εκτελεστική εξουσία δεν υπόκειται σε επαρκή κοινοβουλευτικό έλεγχο. Οι βουλευτές μπορούν να απευθύνουν μόνο γραπτές ερωτήσεις στον Αντιπρόεδρο και τους Υπουργούς, όχι στον ίδιο τον Πρόεδρο. Οι προεδρικά διατάγματα έχουν σημαντικό αντίκτυπο στη δημόσια πολιτική αλλά παραμένουν εκτός κοινοβουλευτικού ελέγχου».

Επισημαίνεται ότι ο αριθμός των διώξεων κατά δημάρχων και μελών του CHP αυξάνεται, ενώ αρκετοί τέθηκαν υπό κράτηση ή αντικαταστάθηκαν από επιτρόπους. «Παρά τις δεσμευτικές αποφάσεις του ΕΔΑΔ για άμεση απελευθέρωση, ορισμένοι πρώην βουλευτές του HDP, συμπεριλαμβανομένων δύο πρώην συμπροέδρων, παραμένουν κρατούμενοι. Η απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου για την απελευθέρωση καταδικασμένου βουλευτή στην υπόθεση Gezi δεν έχει εφαρμοστεί ακόμη. Η δίκη για το κλείσιμο του HDP, με αίτημα πολιτικής απαγόρευσης για 451 μέλη, συνεχίζεται. Το DEM Parti εξακολουθεί να βρίσκεται υπό αυξανόμενη πίεση».

«Η κυβέρνηση έχει δικαίωμα και ευθύνη να καταπολεμήσει την τρομοκρατία, αλλά με σεβασμό στο κράτος δικαίου»
Η Επιτροπή αναγνωρίζει το δικαίωμα της Άγκυρας να διεξάγει αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις, αλλά τονίζει ότι αυτές πρέπει να γίνονται με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα.

«Εξακολουθούν να αναφέρονται παραβιάσεις από τις δυνάμεις ασφαλείας, ενώ τα εγκλήματα μίσους κατά των Κούρδων συνεχίζονται. Η ευρεία ερμηνεία του όρου “τρομοκρατία” έχει οδηγήσει σε ποινικές διώξεις κατά δημοσιογράφων, ακτιβιστών και υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων».

«Υπό την εποπτεία της Επιτροπής Υπουργών βρίσκονται 205 υποθέσεις κατά της Τουρκίας»

Το 2025, το ΕΔΑΔ εξέδωσε 69 αποφάσεις κατά της Τουρκίας, κυρίως για παραβιάσεις του δικαιώματος σε δίκαιη δίκη, της ελευθερίας και ασφάλειας, του ιδιωτικού βίου και της ελευθερίας της έκφρασης.
Επί του παρόντος, 205 υποθέσεις κατά της Τουρκίας βρίσκονται υπό την εποπτεία της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης (έναντι 185 πέρυσι).

«Το πρόβλημα νομικής προσωπικότητας των μη μουσουλμανικών και αλεβιτικών κοινοτήτων παραμένει άλυτο»

Η έκθεση σημειώνει ότι η Τουρκία παρέχει ανεπαρκείς νομικές εγγυήσεις για την ελευθερία θρησκείας και συνείδησης. «Η σύσταση της Επιτροπής της Βενετίας να επιτραπεί στον Οικουμενικό Πατριάρχη να χρησιμοποιεί τον τίτλο “Οικουμενικός” δεν εφαρμόστηκε. Η έλλειψη νομικής προσωπικότητας για τις μη μουσουλμανικές και αλεβιτικές κοινότητες παραμένει άλυτο ζήτημα, ιδίως λόγω της απουσίας νομικού καθεστώτος για τους χώρους λατρείας τους».

«Η Τουρκία πρέπει να ευθυγραμμίσει την πολιτική θεωρήσεων (visa) με αυτήν της ΕΕ»

Τέλος, η Επιτροπή τονίζει ότι η εθνική πολιτική θεωρήσεων της Τουρκίας δεν ευθυγραμμίζεται με την ευρωπαϊκή, κυρίως ως προς τις χώρες των οποίων οι πολίτες χρειάζονται βίζα για είσοδο στην Ε.Ε. «Η Τουρκία δεν έχει σημειώσει πρόοδο στην εκπλήρωση των έξι εκκρεμών κριτηρίων του οδικού χάρτη για την απελευθέρωση θεωρήσεων. Οι Τούρκοι πολίτες εξακολουθούν να υπόκεινται σε βίζα».
Ωστόσο, στις 15 Ιουλίου 2025, η Κομισιόν ενέκρινε τον λεγόμενο “κανόνα cascade”, με στόχο να διευκολύνει τη διαδικασία χορήγησης θεωρήσεων Schengen στους Τούρκους πολίτες.