Guardian για Πλάκα: Η Αθήνα αντιστέκεται καθώς οι επενδυτές εφορμούν στη «γειτονιά των θεών»

Σε ένα νεοκλασικό κτίριο στην Αθήνα, στον παλαιότερο δρόμο μιας από τις αρχαιότερες γειτονιές του δυτικού κόσμου, κάτοικοι συγκεντρώθηκαν την περασμένη εβδομάδα με πολλά ζητήματα στο μυαλό τους, γράφει χαρακτηριστικά ο Guardian. 

Τα θέματα της ημερήσιας διάταξης περιλάμβαναν ηχορύπανση, κυκλοφοριακή συμφόρηση και άλλες σύγχρονες επιβαρύνσεις, αλλά ένα από αυτά προκάλεσε άμεση ανακούφιση: ο δήμαρχος της πόλης, Χάρης Δούκας, αποφάσισε να δημιουργήσει μια ειδική ομάδα για να σώσει την Πλάκα, την αρχαία συνοικία στην καρδιά του ιστορικού κέντρου της πρωτεύουσας.

«Ήταν η είδηση που όλοι θέλαμε να ακούσουμε», λέει η Λυδία Καρρά, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ), στις εγκαταστάσεις της οποίας συχνά συγκεντρώνονται οι κάτοικοι. «Επιτέλους, λαμβάνονται μέτρα.»

Μια μάχη έχει ξεκινήσει στους πρόποδες της Ακρόπολης, καθώς η Ελλάδα προετοιμάζεται για ακόμη μια τουριστική περίοδο-ρεκόρ. Για την Καρρά, που ίδρυσε την ΕΛΛΕΤ πριν από 50 χρόνια με τον εκλιπόντα ελληνοβρετανό σύζυγό της, Κώστα, η μάχη αυτή θυμίζει παλαιότερους αγώνες. Περισσότερο από τέσσερις δεκαετίες μετά τη διάσωση της «γειτονιάς των θεών» από την επέλαση των νυχτερινών κέντρων και των μπαρ, η ανακάλυψή της από κατασκευαστές, άπληστους επενδυτές και παγκόσμιες εταιρείες real estate θέτει ξανά μια υπαρξιακή απειλή.

Αξιοποιώντας τη ραγδαία αύξηση του τουρισμού, ολόκληρα κτίρια έχουν πέσει θύματα της βιομηχανίας των βραχυχρόνιων μισθώσεων τύπου Airbnb. Τα λίγα καταστήματα που έχουν απομείνει, όπως και οι κάτοικοι, βρίσκονται στο χείλος της εξαφάνισης.

«Η Πλάκα υποτίθεται ότι είναι προστατευόμενη, γιατί είναι μοναδική», λέει η Καρρά. «Χάρη σε ειδικούς πολεοδομικούς νόμους που έχουν κατοχυρωθεί με προεδρικά διατάγματα, είχε σωθεί τότε. Σήμερα όμως, οι κάτοικοι φεύγουν, όχι μόνο επειδή οι νόμοι παραβιάζονται αλλά και επειδή το πλήθος, ο θόρυβος, το χάος έχουν κάνει τη ζωή τους αφόρητη.»

Οι επισκέπτες, προσθέτει, δεν θέλουν να βλέπουν «νεκρά σκηνικά» αλλά ζωντανές γειτονιές που αποπνέουν αυθεντικότητα. «Η Πλάκα είναι μια μικρή γειτονιά. Χτίστηκε για να τη ζουν οι κάτοικοι, όχι για αυτό που βλέπουμε σήμερα.»

«Η Αθήνα δεν αντέχει άλλο»

Στο δημαρχιακό του γραφείο, ο Δούκας δεν κρύβει την ανησυχία του. Οι προβλέψεις για τον αριθμό των τουριστών είναι εντυπωσιακές – απόδειξη ότι η Αθήνα δεν αποτελεί πλέον απλώς ενδιάμεσο σταθμό προς τα νησιά. Ωστόσο, τα ρεκόρ αφίξεων συνοδεύονται και από μεγάλους κινδύνους.

Φέτος, αναμένεται να επισκεφθούν την πρωτεύουσα 10 εκατομμύρια τουρίστες – δύο εκατομμύρια περισσότεροι από το 2024. Αν μόνο ένα μικρό ποσοστό εξ αυτών κατευθυνθεί προς την Πλάκα, η πίεση στα στενά δρομάκια της θα γίνει «αφόρητη».

«Από τους 35 εκατομμύρια τουρίστες που θα υποδεχτεί η Ελλάδα, τα 10 εκατομμύρια –σχεδόν όσο ο πληθυσμός της χώρας– θα έρθουν στην Αθήνα», λέει. «Για πρώτη φορά θα είμαστε ο κορυφαίος τουριστικός προορισμός της Ελλάδας, αλλά αυτό δεν είναι βιώσιμο. Η Πλάκα, ειδικά, έχει κορεστεί. Δεν μπορεί να συνεχιστεί έτσι.»

Μια πρόσφατη μελέτη «φέρουσας ικανότητας», που ανέθεσε ο δήμος στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς, συνιστά άμεση δράση, αν η Αθήνα θέλει να αποφύγει να γίνει θύμα της ίδιας της επιτυχίας της.

«Δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο. Πρέπει να δράσουμε, αν δεν θέλουμε να γίνουμε η επόμενη Βαρκελώνη», εξηγεί ο Δούκας, ο οποίος ήταν καθηγητής ενεργειακής πολιτικής πριν η κεντροαριστερή παράταξη του ΠΑΣΟΚ τον προτείνει για τη θέση του δημάρχου.

Οι πολίτες, αναφέρει, θα μπορούν να καταγγέλλουν παραβιάσεις ανώνυμα. «Με βάση τις καταγγελίες, θα χτυπάμε πόρτες. Ήδη το έχουμε κάνει αρκετές φορές με τις βραχυχρόνιες μισθώσεις.»

«Αγώνας για την ψυχή της Πλάκας»

Λίγες γειτονιές στην Ευρώπη κατοικούνται συνεχώς επί τόσους αιώνες όσο η Πλάκα. Χτισμένη στις βόρειες και ανατολικές πλαγιές της Ακρόπολης, με τα αρχοντικά και τα διώροφα σπίτια της να περιβάλλουν την Αγορά και άλλα αρχαιολογικά μνημεία, η περιοχή κατοικείται από τη νεολιθική εποχή. Για τους Έλληνες, η Πλάκα δεν είναι απλώς ένα παράθυρο στον κλασικό κόσμο αλλά ένας άρρηκτος σύνδεσμος με την αρχαιότητα.

«Όταν οι κάτοικοι φεύγουν, οι γειτονιές πεθαίνουν», λέει ο Γιώργος Ζαφειρίου, αρχιτέκτονας και επικεφαλής του συλλόγου κατοίκων της Πλάκας. «Το έχουμε δει ξανά και ξανά.»

Η κατάσταση, σύμφωνα με τον ίδιο, έχει γίνει «απελπιστική» για τη συρρικνούμενη κοινότητα της Πλάκας, που εδώ και καιρό ζει σε μια εύθραυστη συνύπαρξη με τους ιδιοκτήτες εστιατορίων, καφέ και μπαρ. Το καλοκαίρι, η εισροή τουριστών επιβαρύνει υπερβολικά τις παρωχημένες υποδομές της, ειδικά το αποχετευτικό σύστημα. Οι ανησυχίες για τον υπερτουρισμό είναι τόσο μεγάλες, που οι κάτοικοι έχουν ενταχθεί στο Δίκτυο Μεσογειακών Ιστορικών Πόλεων για να ανταλλάξουν εμπειρίες σχετικά με τη διαχείριση της κατάστασης. «Αυτό που βλέπουμε», λέει ο Ζαφειρίου, «είναι ένας αγώνας για την ψυχή της Πλάκας. Αλλά υπάρχει και λόγος για αισιοδοξία.»

Μια αχτίδα ελπίδας είναι μια επικείμενη, πιθανώς ιστορική, απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας σχετικά με τη νομιμότητα της μετατροπής 16 κτιρίων σε μονάδες Airbnb, δεδομένου του προστατευόμενου χαρακτήρα της Πλάκας ως περιοχής κατοικίας.