Η ενεργειακή μάχη Αιγύπτου – Τουρκίας

Η Αμερικανική Γεωλογική Έρευνα εκτιμά ότι υπάρχουν 122 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα αποθεμάτων φυσικού αερίου στη λεκάνη Λεβιάθαν της Μεσογείου και οι χώρες της περιοχής επιδιώκουν να αποκτήσουν αυτό που θεωρούν ότι δικαιούνται.

Ο ανταγωνισμός για τις πηγές φυσικού αερίου επεκτάθηκε στα μέσα Φεβρουαρίου όταν η Αιγυπτος ανακοίνωσε συμφωνία με την Chevron και την ExxonMobil με έδρα τις ΗΠΑ, τη Total της Γαλλίας, και τη Royal Dutch Shell της Βρετανίας, για να διερευνήσει το αέριο από τη βορειοδυτική ακτή της κοντά στη Λιβύη. Το Κάιρο αναμένει ότι η διερευνητική διάτρηση θα ξεκινήσει στις αρχές του επόμενου έτους.

Εντάσεις Αιγύπτου – Τουρκίας

Η συμφωνία ενέτεινε τις εντάσεις με την Τουρκία, η οποία τον Νοέμβριο υπέγραψε αμφιλεγόμενα ναυτικά και στρατιωτικά μνημόνια συμφωνίας με την αναγνωρισμένη από την ΟΗΕ κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA) της Λιβύης στην Τρίπολη.

Ο Ibrahim Zahran, εμπειρογνώμονας πετρελαίου και πρώην πρόεδρος της εταιρείας Khalda Petroleum Co., είπε στην Al-Monitor ότι η Αίγυπτος έχει σημαντικές ποσότητες φυσικού αερίου και πετρελαίου, αλλά για να επωφεληθεί πλήρως από αυτές, πρέπει να ξεπεράσει προβλήματα κακοδιαχείρισης πόρων. Η χώρα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις ξένες εταιρείες για να αποσπάσει το μερίδιο του λέοντος από το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο της και, ελλείψει ζήτησης για κοινωνική ευθύνη, η Zahran πιστεύει ότι τα οφέλη πηγαίνουν περισσότερο προς τις εταιρίες παρά στην Αίγυπτο. Ο Zahran είπε επίσης ότι ο ενεργειακός πλούτος της Αιγύπτου υπόκειται σε όλες τις μορφές διαφθοράς ή κακής αντίληψης πρακτικών.

Η Τουρκία αποτελεί σημαντικό σημείο διέλευσης για τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου που προορίζονται για την Ευρώπη από τη Ρωσία και τις χώρες της Κασπίας Θάλασσας, αλλά δεν διαθέτει δικά της αποθέματα πετρελαίου, ανέφερε ο Zahran. Η Τουρκία πρέπει να εισάγει περίπου το 75% των ενεργειακών της αναγκών, κυρίως από τη Ρωσία, το Ιράκ και το Ιράν.

Πλασματικό ενεργειακό ισοζύγιο

Εν τω μεταξύ, το 2019 η Αίγυπτος ανακοίνωσε ότι είχε γίνει αυτοδύναμη στο φυσικό αέριο και εξήγαγε πλεόνασμα ηλεκτρικής ενέργειας. Το ισοζύγιο του πετρελαϊκού εμπορίου πέτυχε πλεόνασμα 9 εκατομμυρίων δολαρίων κατά τη διάρκεια του 2018-19. Οι αριθμοί αυτοί περιλαμβάνουν το μερίδιο των εισοδημάτων των ξένων εταίρων, πράγμα που σημαίνει ότι το πραγματικό εμπορικό ισοζύγιο πετρελαίου της Αιγύπτου είναι ελλειμματικό.

Σύμφωνα με τον Zahran, η Τουρκία θα ήθελε να επιτύχει αυτάρκεια στην ενέργεια λόγω της βιομηχανικής παραγωγής της, καθιστώντας το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου κορυφαία προτεραιότητα για την Άγκυρα. Αφενός, η επιθυμία αυτή αντικατοπτρίζει τις οικονομικές ανάγκες της Άγκυρας, αλλά από την άλλη, η Τουρκία συνδέει την πρόσβαση στα μεσογειακά πεδία με τη διατήρηση του περιφερειακού της καθεστώτος και της πεποίθησης ότι έχει δικαίωμα στον πλούτο της περιοχής. Η Τουρκία καταδίκασε τις συμφωνίες που συνήψε η Αίγυπτος με τις πέντε ξένες πετρελαϊκές εταιρείες το Φεβρουάριο, κατηγορώντας το Κάιρο ότι θέτει την Τουρκία σε άμεσο ανταγωνισμό με ξένους φορείς που επιδιώκουν να ενισχύσουν το ρόλο τους στην ζωτικής σημασίας περιοχή φυσικού αερίου.

Προηγουμένως, η Αίγυπτος απέκλεισε την Τουρκία από μια σειρά συναντήσεων που συγκάλεσε το 2018 και οδήγησε στην ίδρυση, τον Ιανουάριο του 2019, του Φόρουμ για το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου – που αποτελείται από την Ελλάδα, την Κύπρο, την Ιορδανία, την Ιταλία, το Ισραήλ και την Παλαιστινιακή Αρχή  – μια συμμαχία χωρών παραγωγής φυσικού αερίου για συνεργασία στην ενεργειακή εκμετάλλευση στην λεκάνη της ανατολικής Μεσογείου. Ένας άλλος από τους στόχους της είναι η σύναψη εταιρικής σχέσης με την Ευρωπαϊκή Ένωση στον ενεργειακό τομέα. Σύμφωνα με τον Αιγύπτιο υπουργό Πετρελαίου Tarek el-Mulla, το φόρουμ θα ενισχύσει τη θέση της Αιγύπτου ως περιφερειακό κόμβο. Ο αποκλεισμός της Τουρκίας από το φόρουμ μπορεί να συνέβαλε στην ώθηση της Άγκυρας να κινηθεί για να ενισχύσει τη στάση της στην περιοχή.

Τα άκυρα μνημόνια

Η Τουρκία εδραίωσε τις σχέσεις της με την GNA το Δεκέμβριο του περασμένου έτους, επεκτείνοντας την στρατιωτική της στήριξη μετά την υπογραφή μνημονίου συμφωνίας τον προηγούμενο μήνα σχετικά με τη συνεργασία για την ασφάλεια μαζί με μια συμφωνία οριοθέτησης θαλάσσιων μεταφορών. Η Αίγυπτος, η Κύπρος και η Ελλάδα απέρριψαν την ισχύ των συμφωνιών, διότι ανασυντάσσουν τα θαλάσσια σύνορα και θα επιτρέψουν στην Τουρκία να ασκήσει ενεργειακούς πόρους σε περιοχές της Μεσογείου που αναγνωρίζονται ως ΑΟΖ της Κύπρου και της Ελλάδας. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Τουρκία δεν έχει υπογράψει τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών του 1982 για το Δίκαιο της Θάλασσας.

Ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας σημείωσε ότι η ναυτική συμφωνία είναι γεωγραφικά παράλογη, καθώς αγνοεί την παρουσία της Κρήτης ανάμεσα στις ακτές της Τουρκίας και της Λιβύης και παραβιάζει σαφώς το διεθνές δίκαιο. Η Αιγύπτιος καταγγέλλει επίσης τις συμφωνίες, με το Υπουργείο Εξωτερικών να τους αποκαλεί “άκυρες”. Πρόσθεσε ότι οι συμβάσεις παραβιάζουν τη Συμφωνία Skhirat, η οποία καθιέρωσε το GNA και απαγορεύει στην κυβέρνηση να υπογράψει διεθνείς συμφωνίες χωρίς την έγκριση του Κοινοβουλίου.

Το ενεργειακό έλλειμα ωθεί την Τουρκία

Ο Wael Rabih, σύμβουλος στο Κέντρο Στρατηγικών Μελετών της Στρατιωτικής Ακαδημίας Nasser, δήλωσε στην Al-Monitor ότι η στάση της Άγκυρας είναι νομικά αδύναμη. Η Τουρκία και η συμπεριφορά της παραβιάζουν τα συμφέροντα της Αιγύπτου.

Ο Hussein Suleiman, οικονομικός ερευνητής στο Κέντρο Al-Ahram και αρχισυντάκτης του περιοδικού “Τουρκία Σήμερα”, δήλωσε τηλεφωνικά στην Al-Monitor ότι η στάση της Τουρκίας πηγάζει από το χρόνιο ενεργειακό της έλλειμμα. Η συνέχιση της εισαγωγής του 75% της ενέργειας της είναι πολύ δαπανηρή δεδομένης της επιδείνωσης της οικονομίας της, επομένως επιδιώκει να αξιοποιήσει τις τοπικές πηγές ενέργειας.

Ο κ. Ayman Abdul Wahab, αναπληρωτής διευθυντής του Κέντρου Πολιτικών και Στρατηγικών Μελετών του Al-Ahram, δήλωσε ότι η Αίγυπτος αντιτίθεται στην στρατηγική της Τουρκίας, επειδή το Κάιρο προτίθεται να καταστεί περιφερειακός ενεργειακός κόμβος για το εμπόριο φυσικού αερίου και τις εξαγωγές, εκμεταλλευόμενοι τα αποθέματα της Ανατολικής Μεσογείου. Σύμφωνα με τον Abdul Wahab, η Αίγυπτος επικεντρώνεται στο θέμα του φυσικού αερίου, δεδομένου ότι σχεδιάζει να κατασκευάσει ηλεκτρικά δίκτυα για την παροχή γειτονικών χωρών στην Αφρική, την Ασία και την Ευρώπη και να δημιουργήσει νέες βιομηχανίες με βάση την ενέργεια στον Κόλπο του Σουέζ.