Νάτσο Σάντσεθ Αμόρ: Η Τουρκία έχει υποχωρήσει πολύ ως προς τα δημοκρατικά πρότυπα

«Πώς μπορεί να περιγράφεται ως “κράτος δικαίου” ένα σύστημα που δεν συμμορφώνεται με τις αποφάσεις του Συνταγματικού Δικαστηρίου;» Ο Αμόρ έκανε δηλώσεις σχετικά με την Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Τουρκία για το 2025.

Αναφερόμενος στο γεγονός ότι η έκθεση υπογραμμίζει τη «σοβαρή αποδυνάμωση της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης» και ερωτηθείς αν, δεδομένων των διώξεων κατά του Εκρέμ Ιμάμογλου, των αυξανόμενων επιχειρήσεων κατά των δήμων της αντιπολίτευσης και των φυλακίσεων δημοσιογράφων, η Ε.Ε. εξακολουθεί να θεωρεί την Τουρκία υποψήφια χώρα με δημοκρατικές εκλογές, απάντησε: «Δυστυχώς, από την τελευταία έκθεση της Επιτροπής και του Κοινοβουλίου, η κατάσταση έχει επιδεινωθεί ακόμη περισσότερο ως προς τα δημοκρατικά πρότυπα. Η δημοκρατική οπισθοδρόμηση έχει βαθύνει. Δεν υπάρχει καμία πρόοδος σε τομείς που σχετίζονται με τη διαδικασία ένταξης. Το μόνο θετικό σημείο που ξεχωρίζει η νέα έκθεση της Επιτροπής είναι ένα είδος έγκρισης των οικονομικών πολιτικών του κ. Σιμσέκ (υπουργού Οικονομικών και Οικονομίας Μεχμέτ Σιμσέκ).

Η Επιτροπή θεωρεί ότι υπήρξαν κάποιες μεταρρυθμίσεις και πρόοδος.
Αλλά η Επιτροπή εξετάζει τις σχέσεις σε όλα τα επίπεδα. Το Κοινοβούλιο είναι πιο πολιτικό όργανο· η γλώσσα και η προσέγγισή μας είναι διαφορετικές. Στην έκθεσή μου δηλώνω ρητά ότι υπάρχει σοβαρή δημοκρατική οπισθοδρόμηση στην Τουρκία.

Πέρυσι, η Επιτροπή είπε “Δεν υπάρχει πρόοδος”, ενώ εμείς είπαμε “Η κατάσταση επιδεινώνεται”. Δυστυχώς, είχαμε δίκιο. Με την υπόθεση Ιμάμογλου, τις πιέσεις στους δημάρχους, τη συνεχή παρενόχληση του κόμματος DEM, τη στοχοποίηση δημοσιογράφων και τις πιέσεις στον επιχειρηματικό κόσμο, η κατάσταση χειροτέρεψε ακόμη περισσότερο. Πλέον, είναι αδύνατον να μιλάμε για ενταξιακή πορεία. Υπάρχουν τομείς συνεργασίας, αλλά η διαδικασία ένταξης είναι πλήρως παγωμένη – περισσότερο από ποτέ. Γιατί η Τουρκία έχει υποχωρήσει σε επίπεδο δημοκρατικών προτύπων που δεν έχει ξαναδεί στην ιστορία της».

Το Συνταγματικό Δικαστήριο έχει χάσει το κύρος του

Αναφερόμενος στο ότι η έκθεση της Επιτροπής, όπως και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, τονίζει τη μη εφαρμογή αποφάσεων του Συνταγματικού Δικαστηρίου, μεταξύ αυτών για τον Οσμάν Καβαλά και τον Σελαχαττίν Ντεμιρτάς, ο Αμόρ δήλωσε: «Στην προηγούμενη έκθεση ζητήσαμε την επιβολή κυρώσεων στον Εισαγγελέα της Κωνσταντινούπολης, γιατί ενεργεί με σαφή πολιτική ατζέντα, εξυπηρετώντας τα συμφέροντα της κυβέρνησης και χρησιμοποιώντας τη δικαιοσύνη ως εργαλείο. Οι χθεσινές συλλήψεις έξι δημοσιογράφων είναι άλλο ένα παράδειγμα.

Η σύγκρουση μεταξύ του Συνταγματικού Δικαστηρίου και των κατώτερων δικαστηρίων είναι απίστευτη. Σκεφτείτε: ένα δικαστήριο αρνείται ανοιχτά να εφαρμόσει απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου. Το παράδειγμα δόθηκε πριν χρόνια, όταν η κυβέρνηση επέλεξε να μην εφαρμόζει αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ). Όταν το κράτος δεν αναγνωρίζει τις αποφάσεις του ΕΔΑΔ, οι εγχώριοι δικαστές αρχίζουν να πράττουν το ίδιο.

Το Συνταγματικό Δικαστήριο έχει χάσει το κύρος του, γιατί το κράτος δεν πειθαρχεί ούτε τιμωρεί τους δικαστές και εισαγγελείς που παραβιάζουν τις αποφάσεις του. Αυτό ενθαρρύνει τους δικαστές να αγνοούν προκλητικά τα ανώτερα δικαστήρια. Υπό αυτές τις συνθήκες, είναι αδύνατον να πει κανείς ότι η Τουρκία είναι “κράτος δικαίου”.»

Η συνήθης αντίδραση της Άγκυρας

Σχολιάζοντας τη δήλωση του τουρκικού ΥΠΕΞ ότι η έκθεση της Επιτροπής είναι «μεροληπτική και αβάσιμη», ο Αμόρ είπε: «Αυτή είναι η συνηθισμένη αντίδραση. Μπορώ να προβλέψω τι θα πουν πριν καν δημοσιευτεί η έκθεση. Κάθε χρόνο λένε το ίδιο». «Όλοι συμφωνούν για την κατάσταση της δημοκρατίας στην Τουρκία». «Η εικόνα αυτή αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας. Μπορείτε να αρνηθείτε την αλήθεια ή να κλείσετε τα μάτια, αλλά όλοι –οι θεσμοί της Ε.Ε., οι ΜΚΟ, το Συμβούλιο της Ευρώπης, οι διεθνείς οργανισμοί– βλέπουν το ίδιο πράγμα. Για τη δημοκρατία στην Τουρκία, υπάρχει πλήρης ομοφωνία.

Τώρα, η τουρκική κυβέρνηση πρέπει να αποφασίσει: Θέλει πραγματικά να πλησιάσει την Ευρωπαϊκή Ένωση ή ενδιαφέρεται μόνο για μια σχέση ασφάλειας; Κάποιες δηλώσεις αξιωματούχων λένε “Έχουμε τα δικά μας κριτήρια της Άγκυρας”, αλλά αυτά είναι απλώς “ωραία λόγια”. Δεν υπάρχει πραγματική πολιτική βούληση. Η Τουρκία αποφάσισε με δημοψήφισμα τη μετάβαση στο προεδρικό σύστημα – ήταν κυριαρχικό της δικαίωμα. Αλλά τώρα ζει τις συνέπειες. Εμείς απλώς παρατηρούμε και μεταφέρουμε στο ευρωπαϊκό κοινό τι συμβαίνει.»

“Στρατηγικός εταίρος” και “υποψήφια χώρα”

Σε ερώτηση σχετικά με το αν η Ε.Ε. θεωρεί πλέον την Τουρκία «υποψήφια χώρα» ή «στρατηγικό εταίρο», ενώ οι εμπορικές σχέσεις βρίσκονται σε ιστορικά υψηλά επίπεδα αλλά οι πολιτικές συνομιλίες παραμένουν παγωμένες και η σύγκλιση στην εξωτερική πολιτική έχει πέσει στο 10%, ο Αμόρ απάντησε:

«Ναι, πολλοί Ευρωπαίοι ηγέτες λένε στις επισκέψεις τους στην Άγκυρα ότι “η Τουρκία είναι πολύ σημαντικός εταίρος”. Αυτή η φράση όμως σημαίνει το εξής: “Δεν θεωρείστε πλέον υποψήφια χώρα”. Όσο περισσότερο λέγεται “σημαντικός εταίρος”, τόσο λιγότερο σημαίνει “υποψήφια χώρα”.

Η Τουρκία είναι πράγματι σημαντικός γείτονας – συνεργαζόμαστε στο εμπόριο, την ασφάλεια, τη μετανάστευση. Αλλά η ενταξιακή διαδικασία αφορά τα δημοκρατικά πρότυπα.

Υπό αυτές τις συνθήκες, είναι αδύνατον να επανεκκινήσουν οι διαπραγματεύσεις.

Πώς μπορεί να παρουσιαστεί ως “κράτος δικαίου” ένα σύστημα που αγνοεί τις αποφάσεις του Συνταγματικού Δικαστηρίου; Οι πιέσεις στους δημοσιογράφους, η ανάληψη μέσων ενημέρωσης από κρατικούς επιτρόπους – το παράδειγμα του TELE1 είναι ξεκάθαρο. Αυτό το μοντέλο θυμίζει τη ρωσική κοινωνική δομή.»

«Πάντα υπάρχει χώρος για πολιτικό διάλογο – αλλά άλλο η ασφάλεια, άλλο η ένταξη»

Απαντώντας σε ερώτηση για το αν, παρά τη σοβαρή οπισθοδρόμηση στην ελευθερία του λόγου, τα δικαιώματα των γυναικών και των ΛΟΑΤΚΙ+, υπάρχει ακόμη χώρος για πολιτικό διάλογο, ο Αμόρ δήλωσε:

«Υπάρχει πάντα χώρος για πολιτικό διάλογο. Ο διάλογος σε υψηλό επίπεδο συνεχίζεται. Υποστηρίζω τη συνέχισή του – για παράδειγμα, η τελωνειακή ένωση μπορεί να επικαιροποιηθεί, η απελευθέρωση των θεωρήσεων μπορεί να προχωρήσει, η συνεργασία στη διαχείριση της μετανάστευσης μπορεί να ενισχυθεί. Μπορούμε επίσης να συνεργαστούμε για την ανασυγκρότηση της Γάζας.

Αλλά όλα αυτά δεν σχετίζονται με τη διαδικασία ένταξης· είναι σχέσεις «γειτονίας» και «εταιρικής συνεργασίας».

Ας το ξεκαθαρίσουμε: τα ζητήματα ασφάλειας δεν πρέπει να συγχέονται με τη διαδικασία ένταξης. Η Ε.Ε. είναι “λέσχη δημοκρατιών”. Τα βασικά κριτήρια ένταξης δεν είναι τα drones, τα όπλα ή η στρατιωτική ισχύς· είναι απλά πράγματα: ανεξάρτητη δικαιοσύνη, ελεύθερος Τύπος, σεβασμός στα θεμελιώδη δικαιώματα.

Όσα “πακέτα μεταρρυθμίσεων στη δικαιοσύνη” κι αν ετοιμάζετε, αν τα δικαστήρια δικάζουν 13-14χρονα κορίτσια για “τρομοκρατία”, δεν χρειάζεται άλλο στοιχείο. Αυτή η εικόνα αποδεικνύει πόσο κακή είναι η κατάσταση του δικαστικού συστήματος και του κράτους δικαίου στην Τουρκία.»