Ο Ερντογάν ξανά στην λίστα των καταπατητών της Ελευθερίας του Τύπου

Στην Τουρκία, περισσότερα από 100 ΜΜΕ και δημοσιογράφοι πλήττονται από δικαστικές διώξεις, νόμους κατά της τρομοκρατίας και πρόστιμα του RTÜK, ενώ παράλληλα ανεξάρτητα ψηφιακά μέσα δείχνουν ανθεκτικότητα και δημιουργικότητα.

Η διεθνής οργάνωση Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα (RSF) δημοσίευσε τη λίστα της για το 2025 με τίτλο “Θηρευτές της Ελευθερίας του Τύπου”, αναδεικνύοντας 12 ισχυρές προσωπικότητες παγκοσμίως που κατηγορούνται για επιθέσεις κατά της δημοσιογραφίας μέσω συλλήψεων, κλεισίματος μέσων και κρατικού ελέγχου. Στη λίστα περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων ο Αλίγιεφ του Αζερμπαϊτζάν, ο Νετανιάχου του Ισραήλ, ο Χι Τζιπίνγκ της Κίνας, ο Πούτιν της Ρωσίας, καθώς και ηγέτες από Ινδία, Νικαράγουα και Μιανμάρ, οι οποίοι χρησιμοποιούν παρόμοιες τακτικές εκφοβισμού και προπαγάνδας.

Η Τουρκία στο επίκεντρο

Ο Πρόεδρος Ερντογάν κατατάσσεται ξανά στη λίστα, με το RSF να επισημαίνει μια «εργαλειοθήκη» δικασικών μέσων: νόμους κατά της τρομοκρατίας που επεκτείνονται για να στοχεύσουν δημοσιογράφους, διώξεις για δυσφήμιση και βαριά πρόστιμα από το Ραδιοτηλεοπτικό Ανώτατο Συμβούλιο (RTÜK). Από το 2016, πάνω από 100 δημοσιογράφοι έχουν φυλακιστεί και δεκάδες μέσα ενημέρωσης έχουν κλείσει. Η πτώση της Τουρκίας στον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου, από την 165η θέση σε 158η το 2025, αποδίδεται σε αποτρεπτική ατμόσφαιρα για ερευνητική δημοσιογραφία, ειδικά γύρω από εκλογές, σεισμούς και θέματα Κούρδων.

Περιπτώσεις όπως η φυλάκιση δημοσιογράφων φιλοαντιπολιτευτικών εφημερίδων και η εξορία γνωστών αρθρογράφων δείχνουν ότι η αυτολογοκρισία κυριαρχεί στα τουρκικά newsroom.

Η επίσημη απάντηση

Οι Τούρκοι αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι τα μέτρα αυτά στοχεύουν στην καταπολέμηση παραπληροφόρησης, προπαγάνδας συνδεόμενης με το PKK και ξένων επεμβάσεων που απειλούν την εθνική ενότητα, όχι στην καταστολή της δημοσιογραφίας. Επισημαίνουν παράλληλα ένα ζωντανό οικοσύστημα ανεξάρτητων ψηφιακών μέσων, όπως οι Bianet, T24 και Medyascope, που συνεχίζουν να καλύπτουν πολιτικά και κοινωνικά θέματα χωρίς αντίποινα.

Σύμφωνα με την Ένωση Τούρκων Δημοσιογράφων, πάνω από 40.000 εργαζόμενοι στα ΜΜΕ παραμένουν ενεργοί, ενώ η ψηφιακή δημοσιογραφία αναπτύσσεται συνεχώς μετά την κάλυψη του σεισμού του 2023, που απέσπασε διεθνείς επαίνους για διαφάνεια.

Πρόσφατες αποστολές και μεταρρυθμίσεις

Η 7η Διεθνής Αποστολή για την Ελευθερία του Τύπου στην Τουρκία τον Νοέμβριο του 2025, με τη συμμετοχή του RSF και Ευρωπαίων εταίρων, επαίνεσε τους δημοσιογράφους για την αντοχή τους σε ζώνες καταστροφών και κατά τη διάρκεια εκλογών. Παράλληλα, τόνισε την ανάγκη κατάργησης του άρθρου 301 περί αόριστων προσβολών, τέλος στις προφυλακίσεις χωρίς κατηγορίες και χαλάρωση των διαφημιστικών blacklist του RTÜK. Η Άγκυρα υπογράμμισε τις συνταγματικές προστασίες για την ελευθερία του Τύπου και οι πρόσφατες αποφυλακίσεις ορισμένων δημοσιογράφων δείχνουν ευελιξία υπό την πίεση της κοινής γνώμης.

Οικονομικές πιέσεις και ψηφιακή ανθεκτικότητα

Τα τουρκικά μέσα αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες, με κρατικές επιχειρήσεις να ευνοούν φιλοκυβερνητικές εφημερίδες, οδηγώντας σε πτώση κυκλοφορίας 15% για τον έντυπο τύπο το 2024, σύμφωνα με την TÜİK. Αντίθετα, τα κοινωνικά δίκτυα ανθίζουν, με 60 εκατομμύρια χρήστες να ενισχύουν την πολιτογραφία δημοσιογραφία, αν και η πρόσβαση σε πλατφόρμες περιορίζεται περιστασιακά κατά περιόδους αναταραχών.

Παρά τις πιέσεις, η κατάσταση βελτιώθηκε μετά τις εκλογές του 2023, όπου φωνές της αντιπολίτευσης μεταδόθηκαν ελεύθερα, αντισταθμίζοντας την πιο απαισιόδοξη εικόνα που παρουσιάζει το RSF.

Διεθνές πλαίσιο και προοπτικές

Παρόμοιες τάσεις παρατηρούνται και αλλού, όπως η υπερβολική δικαστική παρέμβαση στη Λατινική Αμερική ή οι διακοπές λειτουργίας ΜΜΕ στην Αφρική. Η έκθεση καλεί διεθνείς δωρητές και συμμάχους να συνδέσουν τη βοήθεια με μεταρρυθμίσεις. Στην Τουρκία, όλοι οι ενδιαφερόμενοι συζητούν τρόπους ενίσχυσης της αυτορρύθμισης, εκπαίδευσης στην ηθική και τεχνολογικών μέτρων κατά των deepfake. Καθώς η πόλωση μειώνεται μετά τους σεισμούς, αναδύεται αμυδρή αισιοδοξία για διάλογο μεταξύ Άγκυρας και ομάδων του Τύπου.