Οι τελευταίες ώρες του Άσαντ στη Συρία

Ώρες προτού απογειωθεί για τη Μόσχα, ο Άσαντ διαβεβαίωνε μια συνάντηση περίπου 30 ηγετών του στρατού και της ασφάλειας στο υπουργείο Άμυνας το Σάββατο πως η ρωσική στρατιωτική υποστήριξη ήταν καθ΄όδον και κάλεσε τις χερσαίες δυνάμεις να αντισταθούν, σύμφωνα με έναν διοικητή που ήταν παρών και ζήτησε ανωνυμία προκειμένου να μιλήσει για το μπρίφινγκ.

Ο Άσαντ είπε στον διευθυντή του προεδρικού του γραφείου το Σάββατο όταν τελείωσε τη δουλειά, ότι πήγαινε στο σπίτι, αλλά αντ΄αυτού κατευθύνθηκε στο αεροδρόμιο, σύμφωνα με έναν συνεργάτη στον στενό κύκλο του. Για να γίνει πιο πειστικός, κάλεσε μάλιστα φεύγοντας την σύμβουλο επικοινωνίας του, την Μπουτάινα Σααμπάν, να έρθει σε λίγο στο σπίτι του για να του γράψει μια ομιλία, είπε ο συνεργάτης του Άσαντ. Εκείνη πήγε όντως στο σπίτι του, μόνο και μόνο για να ανακαλύψει ότι κανείς δεν ήταν εκεί.

«Ο Άσαντ δεν συσπείρωσε καν τους στρατιώτες του ή τους ανθρώπους του. Άφησε τους υποστηρικτές του στην μοίρα τους», δήλωσε ο Ναντίμ Χούρι, εκτελεστικός διευθυντής του περιφερειακού κέντρου σκέψης Arab Reform Intitiative. Το Reuters δεν μπόρεσε να επικοινωνήσει με τον Άσαντ στη Μόσχα, όπου του δόθηκε πολιτικό άσυλο. Οι συνεντεύξεις με 14 ανθρώπους που γνωρίζουν για τις τελευταίες ημέρες και ώρες του στην εξουσία σχηματίζουν την εικόνα ενός ηγέτη που ψάχνει για εξωτερική βοήθεια προκειμένου να παρατείνει την 24ετή διακυβέρνησή του προτού φύγει τις πρώτες ώρες της Κυριακής.

Οι περισσότερες από τις πηγές του Reuters περιλαμβάνουν συνεργάτες στον στενό κύκλο του τέως προέδρου, διπλωμάτες και αξιωματούχους στα σώματα ασφαλείας καθώς και Ιρανούς πολιτικούς. Ολοι σχεδόν ζήτησαν ανωνυμία ώστε να μπορέσουν να συζητήσουν ελεύθερα κάποια ευαίσθητα θέματα.

Ο Άσαντ δεν ενημέρωσε ούτε τον μικρό αδελφό του, τον Μάχερ, διοικητή της επίλεκτης 4ης Μεραρχίας Τεθωρακισμένων του Στρατού, για το σχέδιο εξόδου του από τη χώρα, σύμφωνα με τρεις συνεργάτες του. Ομως και ο Μάχερ πέταξε με ελικόπτερο στο Ιράκ και στη συνέχεια στη Ρωσία, είπε ένας από τους ανθρώπους με τους οποίους μίλησε το αμερικανικό πρακτορείο.

Τα ξαδέλφια του Άσαντ από τη πλευρά της μητέρας του, οι Έχαμπ και Έγιαντ Μαχλούφ, έμειναν κι αυτοί πίσω, καθώς η Δαμασκός έπεφτε στα χέρα των ανταρτών, σύμφωνα με Σύρο συνεργάτη και Λιβανέζο αξιωματούχο ασφαλείας. Οι δυο τους προσπάθησαν να διαφύγουν με αυτοκίνητο στον Λίβανο, αλλά έπεσαν σε ενέδρα που τους έστησαν καθ΄οδόν τζιχαντιστές και αντικυβερνητικοί. Αυτοί φέρονται να πυροβόλησαν και να σκότωσαν τον Έχαμπ, ενώ τραυμάτισαν τον Έγιαντ. Δεν υπάρχει επίσημη επιβεβαίωση για τη μοίρα των δύο ανδρών.

Ο ίδιος ο Άσαντ διέφυγε από τη Δαμασκό την ώρα που η συμμαχία τζιχαντιστών και αντιπολιτευομένων εισέβαλε στην Δαμασκό. Επιβιβάσθηκε σε αεροπλάνο την Κυριακή, 8 Δεκεμβρίου, πετώντας κάτω από τα ραντάρ και με κλειστό τον αναμεταδότη του αεροσκάφους, όπως δήλωσαν δύο διπλωμάτες. Πέταξε στη ρωσική αεροπορική βάση Χμεϊμίμ, στη συριακή παράκτια πόλη Λαττάκεια, και από εκεί στη Μόσχα. Η σύζυγος του Άσαντ, η Άσμα, και τα τρία παιδιά τους τον περίμεναν ήδη στη ρωσική πρωτεύουσα, σύμφωνα με τρεις πρώην στενούς συνεργάτες του Άσαντ.

Βίντεο από την κατοικία της οικογένειας δίνουν μια εικόνα ότι ήταν πολύ βιαστικές οι αναχωρήσεις της οικογένειας και του ίδιου. Υπήρχε για παράδειγμα μαγειρεμένο φαγητό στον φούρνο και πολλά προσωπικά αντικείμενα που έμειναν πίσω όπως οικογενειακά φωτογραφικά άλμπουμ, φάρμακα και άλλα.

Είχε καταστεί σαφές στον Σύρο ηγέτη μερικές ημέρες (ή ίσως και πρωτύτερα) από την έξοδό του, ότι δεν είχε να περιμένει καμία στρατιωτική σωτηρία από τη Ρωσία,  ή από τον άλλο σύμμαχό του, το Ιράν.  Αυτό του ξεκαθαρίστηκε όταν ζήτησε βοήθεια από διάφορες πλευρές σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να κρατηθεί στην εξουσία και να εξασφαλίσει την ζωή τη δική του και των οικείων του. Ο Άσαντ είχε επισκεφθεί τη Μόσχα στις 28 Νοεμβρίου, μία ημέρα μετά την επίθεση των συριακών ανταρτικών δυνάμεων στη βόρεια επαρχία Χαλέπι και την αστραπιαία προέλασή τους στη χώρα, όμως οι ικεσίες του για στρατιωτική επέμβαση δεν βρήκαν ανταπόκριση στο Κρεμλίνο, δήλωσαν τρεις διπλωμάτες στο Reuters.

Ο Χάντι αλ Μπάχρα, επικεφαλής του κύριου κόμματος της αντιπολίτευσης της Συρίας στο εξωτερικό, επικαλούμενος μια πηγή στον στενό κύκλο του Άσαντ και έναν περιφερειακό αξιωματούχο, είπε πως ο Άσαντ δεν μετέφερε την πραγματικότητα της κατάστασης στους συνεργάτες του στη Συρία.  «Είπε στους διοικητές και τους συνεργάτες του μετά το ταξίδι του στη Μόσχα ότι η στρατιωτική υποστήριξη ήταν καθ΄οδόν. Τους είπε ψέματα. Το μήνυμα που έλαβε από τη Μόσχα ήταν εξαρχής αρνητικό», είπε ο Μπάχρα.

Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ δήλωσε στους δημοσιογράφους προχθές, Τετάρτη, πως η Ρωσία κατέβαλε πολλές προσπάθειες προκειμένου να βοηθήσει να σταθεροποιηθεί η Συρία στο παρελθόν, όμως τώρα, σε αυτή την φάση, προτεραιότητά της ίναι η σύγκρουση στην Ουκρανία.

Τέσσερις μέρες μετά αυτό το ταξίδι, στις 2 Δεκεμβρίου, ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών Αμπάς Αραγτσί συναντήθηκε με τον Άσαντ στο Δαμασκό. Μέχρι τότε οι τζιχαντιστές της Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ (HTS) είχαν καταλάβει την δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Συρίας, το Χαλέπι, και εφορμούσαν προς τον νότο καθώς οι κυβερνητικές δυνάμεις κατέρρεαν. Ο Άσαντ ήταν εμφανώς πολύ αγχώδης στη διάρκεια της συνάντησης και παραδέχθηκε πως ο στρατός του ήταν πολύ αποδυναμωμένος για να προβάλει αποτελεσματική αντίσταση.

Αντίθετα με την εικόνα που παρουσιάζουν ότι παρακαλούσε για στρατιωτική υποστήριξη, δύο υψηλόβαθμοι Ιρανοί πολιτικοί είπαν στο Reuters ότι ο Άσαντ δεν ζήτησε ποτέ η Τεχεράνη να αναπτύξει δυνάμεις στη Συρία, γιατί αντιλαμβανόταν πως το Ισραήλ θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει οποιαδήποτε τέτοια παρέμβαση ως πρόσχημα για να στοχοποιήσει ιρανικές δυνάμεις στη Συρία ή ακόμη και στο ίδιο το Ιράν. Το Κρεμλίνο και το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικων αρνήθηκαν να σχολιάσουν τις πληροφορίες του άρθρου όταν έστειλε αίτημα το Reuters για το αν ο Άσαντ ζήτησε στρατιωτική βοήθεια ή ήξερε ήδη πως η Ρωσία δεν θα μπορούσε να ανταποκριθεί.

Αφού εξάντλησε πάντως τις επιλογές του, ο Άσαντ αποδέχθηκε τελικά το αναπότρεπτο της πτώσης του και αποφάσισε να φύγει από τη χώρα, βάζοντας τέλος στη διακυβέρνηση της οικογένειάς του από το 1971. Τρία μέλη του στενού κύκλου του δήλωσαν πως αρχικά ήθελε να καταφύγει στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, αλλά το αίτημά του φέρεται να απορρίφθηκε από τα Εμιράτα. Τα ΗΑΕ φοβούνταν την διεθνή αντίδραση για τη φιλοξενία μιας προσωπικότητας που υπόκειται σε αμερικανικές και ευρωπαϊκές κυρώσεις για φερόμενη χρήση χημικών όπλων στη διάρκεια καταστολής διαδηλώσεων -κατηγορία που ο Άσαντ απέρριψε ως χαλκευμένη, αλλά πάντως οι Δυτικοί το εξέλαβαν ως πραγματικό γεγονός και επέβαλαν κυρώσεις.

Ωστόσο η Μόσχα, αν και απρόθυμη να επέμβει στρατιωτικά, δεν ήταν έτοιμη να εγκαταλείψει τον Άσαντ, σύμφωνα με ρωσική διπλωματική πηγή που μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας. Ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας Σεργκέι Λαβρόφ, που συμμετείχε στο φόρουμ της Ντόχα στο Κατάρ το Σάββατο και την Κυριακή, ηγήθηκε της διπλωματικής προσπάθειας προκειμένου να βεβαιωθεί για την ασφάλεια του Άσαντ, εμπλέκοντας την Τουρκία και το Κατάρ ώστε να αξιοποιήσουν τις διασυνδέσεις τους με τους τζιχαντιστές προκειμένου να έχει ασφαλή έξοδο ο Ασαντ προς τη Ρωσία, δήλωσαν δύο περιφερειακοί αξιωματούχοι. Και δυτική πηγή ασφαλείας δήλωσε πως ο Λαβρόφ “έκανε ό,τι μπορούσε προκειμένου να βεβαιωθεί για την ασφαλή αναχώρηση του Άσαντ».

Το Κατάρ και η Τουρκία έκαναν μεσολάβησαν στην τζιχαντιστική HTS προκειμένου να διευκολύνουν την έξοδο του Άσαντ, δήλωσαν τρεις από τις πηγές, παρά τον επίσημο ισχυρισμό των δύο χωρών ότι δεν είχαν επαφές με την οργάνωση αυτή, η οποία θεωρείται τρομοκρατική από τις ΗΠΑ και τον ΟΗΕ.

Η Μόσχα συντονίστηκε επίσης με γειτονικά κράτη προκειμένου να διασφαλίσει ότι το ρωσικό αεροπλάνο που απομειωνόταν από τον συριακό εναέριο χώρο με τον Άσαντ δεν θα αναχαιτιζόταν ούτε θα ετίθετο στο στόχαστρο, δήλωσαν τρεις από τις πηγές.

Το υπουργείο Εξωτερικών του Κατάρ δεν απάντησε σε ερωτήσεις για την έξοδο του Άσαντ, ενώ το Reuters δεν μπόρεσε να επικοινωνήσει με την HTS για σχόλια. Τούρκος κυβερνητικός αξιωματούχος δήλωσε πως δεν υπήρξε ρωσικό αίτημα να χρησιμοποιηθεί ο τουρκικός εναέριος χώρος για την πτήση του Άσαντ, αν και δεν είπε αν η Άγκυρα συνεργάστηκε με την HTS προκειμένου να διευκολύνει τη διαφυγή του.

Ο τελευταίος πρωθυπουργός του Άσαντ, ο Μοχάμεντ Τζαλάλι, είπε πως μίλησε με τον Άσαντ τηλεφωνικώς στις 10:30 το βράδυ του Σαββάτου. «Στο τελευταίο τηλεφώνημά μας, του είπα πόσο δύσκολη ήταν η κατάσταση και πως υπάρχει τεράστιος εκτοπισμός ανθρώπων από τη Χομς προς τη Λαττάκεια… ότι υπήρχε πανικός και τρόμος στους δρόμους», δήλωσε στο σαουδαραβικής ιδιοκτησίας δίκτυο Al Arabiya αυτή την εβδομάδα. Ο Τζαλάλι είπε: «Ο πρόεδρος μου απάντησε: “Αύριο, θα δούμε. Αύριο, αύριο”, αυτό ήταν το τελευταίο πράγμα που μου είπε». Ο Τζαλάλι είπε πως προσπάθησε να τηλεφωνήσει στον Άσαντ ξανά τα χαράματα της Κυριακής, αλλά δεν υπήρξε απάντηση.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ, Reuters