Συνταγή ψωμιού 5.000 ετών «αναβιώνει» στην Τουρκία

Το ψωμί, που χρονολογείται από την πρώιμη Εποχή του Χαλκού, παρασκευαζόταν με χοντροαλεσμένο αλεύρι από αρχαία ποικιλία σιταριού (emmer), φακές και φύλλα από ένα μέχρι σήμερα άγνωστο φυτό. Ένα μόνο τεμάχιο του ψωμιού είχε θαφτεί κάτω από το κατώφλι ενός νεόκτιστου σπιτιού στη σημερινή κεντρική Τουρκία, πιθανότατα στο πλαίσιο τελετουργίας αφιερωμένης στην αφθονία ή την ευημερία.

Πλέον, χιλιάδες χρόνια αργότερα, οι αρχαιολόγοι έφεραν στο φως τα αποκαμμένα υπολείμματα αυτής της προϊστορικής φραντζόλας και συνεργάστηκαν με έναν τοπικό φούρνο για την αναπαραγωγή της συνταγής. Οι κάτοικοι έσπευσαν να δοκιμάσουν το ψωμί, το οποίο είναι στρογγυλό, επίπεδο σαν τηγανίτα και έχει διάμετρο περίπου 12 εκατοστών.

Η εντυπωσιακή ανακάλυψη έγινε στον αρχαιολογικό χώρο Küllüoba, κοντά στην πόλη Εσκισεχίρ, στην κεντρική Ανατολία.

«Πρόκειται για το αρχαιότερο ψημένο ψωμί που έχει βρεθεί ποτέ σε ανασκαφή και διατηρεί σε μεγάλο βαθμό το σχήμα του», δήλωσε ο αρχαιολόγος και διευθυντής της ανασκαφής Μουράτ Τουρκτεκί σε συνέντευξή του στο AFP. «Το ψωμί σπανίως εντοπίζεται σε ανασκαφές. Συνήθως βρίσκουμε μόνο ψίχουλα. Στην προκειμένη περίπτωση διασώθηκε επειδή είχε καεί και στη συνέχεια θαφτεί κάτω από την είσοδο ενός σπιτιού που χτίστηκε γύρω στο 3.300 π.Χ.».

Το ψωμί βρέθηκε τον Σεπτέμβριο του 2024 και έκτοτε εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Εσκισεχίρ, προσελκύοντας το ενδιαφέρον πλήθους επισκεπτών.

«Μας συγκίνησε βαθιά αυτή η ανακάλυψη», δήλωσε η δήμαρχος του Εσκισεχίρ, Αϊσέ Ουνλιουτζέ. «Μιλώντας με τον διευθυντή της ανασκαφής, αναρωτήθηκα αν θα μπορούσαμε να αναπαράγουμε αυτό το αρχαίο ψωμί – και τα καταφέραμε».

Για να πλησιάσουν όσο το δυνατόν περισσότερο την αρχική συνταγή, ο δήμος χρησιμοποίησε σιτάρι Καβίλτζα – μια ποικιλία γενετικά παρόμοια με το αρχαίο emmer – μαζί με πλιγούρι και φακές. Οι φραντζόλες παρασκευάζονται καθημερινά με το χέρι στον φούρνο Halk Ekmek («Ψωμί του Λαού»), μια δημοτική πρωτοβουλία για την προσφορά θρεπτικών και προσιτών τροφών στους πολίτες.

Το ψωμί, γνωστό πλέον ως ψωμί Κιουλλουομπά, πωλείται σε φραντζόλες των 300 γραμμαρίων προς 50 τουρκικές λίρες, ενώ οι πρώτες παρτίδες εξαντλήθηκαν μέσα σε λίγες ώρες.

Πέρα από την ιστορική και γαστρονομική του αξία, η ανακάλυψη άνοιξε νέες συζητήσεις για τη βιώσιμη γεωργία. Το σιτάρι emmer και άλλοι αρχαίοι σπόροι είναι πιο ανθεκτικοί στην ξηρασία από τις σύγχρονες καλλιέργειες και θα μπορούσαν να αποδειχθούν κρίσιμα στην προσαρμογή στις σημερινές κλιματικές αλλαγές.

Το Εσκισεχίρ, κάποτε πλούσιο σε υδάτινους πόρους, αντιμετωπίζει πλέον σοβαρή ξηρασία. «Βρισκόμαστε εν μέσω μιας κλιματικής κρίσης, αλλά συνεχίζουμε να καλλιεργούμε υδροβόρα φυτά όπως το καλαμπόκι και τους ηλίανθους», δήλωσε η δήμαρχος. «Οι πρόγονοί μας (μάς) διδάσκουν κάτι σημαντικό. Όπως κι εκείνοι, πρέπει να στραφούμε σε καλλιέργειες που απαιτούν λιγότερο νερό».