Τι λέει ο αμερικανικός FDA για τις παρενέργειες του εμβολίου της Pfizer

O αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA), εξέδωσε την πρώτη άδεια χρήσης έκτακτης ανάγκης για τη χορήγηση του εμβολίου, κρίνοντάς το εν γένει ασφαλές αλλά και δηλώνοντας ότι για πολλές ομάδες δεν υπάρχουν ακόμα σαφή στοιχεία αποτελεσματικότητας ή ασφαλείας (παιδιά, εγκύους, ανοσοκατεσταλμένους, άτομα με σοβαρές αλλεργίες ή αυτοάνοσα).

Για τις ομάδες αυτές αλλά και για κάποιες σπάνιες πιθανές παρενέργειες που δεν αποκλείσθηκαν 100%, οι Αμερικανοί ανακοίνωσαν ότι «θα συνεχιστεί η έρευνα και θα παρακολουθούνται στενά οι αντιδράσεις των εμβολιασθέντων» αλλά και ότι η εταιρεία θα παρέχει διαρκώς επικαιροποιημένα στοιχεία απο τη συνέχιση των ερευνών της. Διαβάζοντας την “άδεια επείγουσας χρήσης” (που λόγω των συνθηκών δεν είναι η κλασική άδεια χορήγησης) γίνεται σαφές ότι η αποτελεσματικότητα αλλά και η ασφάλεια μελετήθηκε περισσότερο σε σχετικά νέους και υγιείς, που συνιστούν εξάλλου και την πλειοψηφία των ανθρώπων.

Εγκυμονούσες

Αποκλείσθηκαν από την μελέτη οι εγκυμονούσες, τα άτομα κάτω των 16 ετών, όσοι βρίσκονταν σε ανοσοκαταστολή ή έπασχαν από αυτοάνοσα ή από αλλεργίες. Περιελήφθησαν ανοσοκατεσταλμένοι (φορείς HIV) στα τελευταία στάδια της μελέτης, αλλά ήταν πολύ λίγοι για να εξαχθούν συμπεράσματα. Επισης οι άνω των 65 ετών ήταν το 21,4% των εθελοντών και άνω των 75 ετών μόλις το 4,3%. Η μέση ηλικία του συνόλου των εθελοντών ήταν τα 51 έτη. Άτομα με υποκείμενα προβλήματα ή νοσήματα που συμμετείχαν, ήταν κυρίως οι παχύσαρκοι, όσοι είχαν διαβήτη και όσοι είχαν πνευμονική νόσο, όμως περιελήφθησαν και καρδιοπαθείς.

Ο FDA δεν απέκλεισε μέχρι στιγμής τον εμβολιασμό εγκύων ουτε ανοσοκατεσταλμένων, αλλά αναμένεται να δώσει ίσως σαφέστερες οδηγίες εντός των αμέσως επομένων ημερών. Όπως το θέτει στην “επείγουσα άδεια” τουλάχιστον ως προς τις εγκύους, το αφήνει σε εκείνες και στο γιατρό που τις παρακολουθεί. Οι ειδικοί κρίνουν ότι σε κάποιες περιπτώσεις (παρότι το εμβόλιο δεν μελετήθηκε σε εγκύους) τα πιθανά οφέλη είναι σημαντικότερα από τους πιθανούς κινδύνους. Ούτε και με τους ανοσοκατεσταλμένους ή με τους αλλεργικούς είναι σαφής ο Οργανισμός των Αμερικανών στο σχετικό έγγραφο, αλλά αναφέρει ότι όποιος έχει αλλεργίες ή είναι σε ανοσοκαταστολη, πρέπει προτού εμβολιασθεί να ενημερώνει το γιατρό του.

Στο σύνολο διαπιστώθηκε απόκτηση ανοσίας στο 95% όσων έκαναν και τις δύο δόσεις, αλλά η διάρκειά της είναι άγνωστη και η εταιρεία δήλωσε ότι σίγουρα διαρκεί πάνω από δύο μήνες, όμως ακόμη δεν υπέβαλε στοιχεία για διάστημα μεγαλύτερο, καθώς έως την ημέρα της υποβολής του αιτήματος προς έγκριση του εμβολίου δεν είχε συμπληρωθεί μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από τη δεύτερη δόση για τους περισσότερους εθελοντές. Η αποτελεσματικότητα ήταν ίδια για όλες τις ηλικιακές ομάδες. Μια σχετικά μικρή ανοσία αποκτάται και με την πρώτη δόση, αλλά δεν μπορεί να εκτιμηθεί “πόση” είναι αυτή η ανοσία. Η πρώτη και η δεύτερη δόση απέχουν τρεις εβδομάδες.

Ήπιες παρενέργειες

«Τα δεδομένα ασφάλειας (δηλαδή η μη ύπαρξη σοβαρών παρενεργειών) μετά από παρακολούθηση 2 μηνών μετά τη δεύτερη δόση δείχνουν ένα ευνοϊκό προφίλ ασφάλειας, χωρίς να εντοπίζονται συγκεκριμένες ανησυχίες για την ασφάλεια που θα απέκλειαν την έκδοση άδειας», αναφέρει ο FDA.

Οι πιο συχνές ανεπιθύμητες αντιδράσεις (ποσοστό 84,1%) ήταν ερεθισμός στο σημείο της ένεσης, αίσθημα κόπωσης στο 62,9%, κεφαλαλγία στο 55,1%, μυϊκός πόνος στο 38,3%, ρίγη στο 31,9%, πόνος στις αρθρώσεις στο 23,6%, πυρετός στο 14,2 %.  Η συχνότητα των σοβαρών ανεπιθύμητων αντιδράσεων ήταν χαμηλή (<0,5%).  Γενικά ήταν συχνότερες μετά τη 2η δόση από ό,τι μετά την 1η δόση. Επισης ήταν πιο συχνές στους σχετικά νεότερους (κάτω των 55 ετών) παρά στους μεγαλύτερους.

Πάρεση

Υπήρξε μια μικρή αριθμητική αύξηση των πιθανών αλλεργικών αντιδράσεων, αλλά δεν αναφέρθηκαν σοβαρές αλλεργικές αντιδράσεις. Η Pfizer δεν ειχε περιλάβει αλλεργικούς στους εθελοντές.  Οι αναφορές για λεμφαδενοπάθεια ήταν σημαντικά περισσότερες στην ομάδα του εμβολίου καθώς οι εμβολιασθέντες την παρουσίασαν σε 64 περιπτώσεις ενώ όσοι έλαβαν το placebo την παρουσίασαν μόνον σε 6 περιπτώσεις. Αναφέρθηκαν επίσης 4 περιπτώσεις περιφερικής πάρεσης του προσωπικού νεύρου (παράλυση Bell) στην ομάδα του εμβολίου και καμμιά στην ομάδα του εικονικού φαρμάκου.

Η  συχνότητα της αναφερόμενης προσωρινής παράλυσης του Bell στην ομάδα του εμβολίου είναι ίδια με όση παρατηρείται στο γενικό πληθυσμό και άρα κατά πάσα πιθανότητα δεν συνδέεται με το εμβόλιο, αλλά αφ΄ης στιγμής όσοι πήραν το  placebo δεν παρουσίασαν την παράλυση αυτή, ο FDA θα παρακολουθεί τις περιπτώσεις παράλυσης του Bell παράλληλα με την επέκταση του εμβολιασμού σε μεγαλύτερους πληθυσμούς.

Θάνατοι και σοβαρές παρενέργειες

Συνολικά έξι θάνατοι καταγράφηκαν στο επτάμηνο της μελέτης και από αυτούς μόνον οι δύο ήταν στην ομάδα του εμβολίου ενώ οι τέσσερις θάνατοι καταγράφηκαν σε εκείνους που ειχαν πάρει το placebo. Ο πρώτος υπέστη καρδιακή ανακοπή 62 ημέρες μετά την δεύτερη δόση και άλλος πέθανε από επιπλοκές αρτηριακής νόσου 3 ημέρες μετά την πρώτη δόση. Από τους εθελοντές που έλαβαν εικονικό φάρμακο ο ένας έπαθε έμφραγμα, ο άλλος αιμορραγικό εγκεφαλικό επεισόδιο και οι άλλοι δύο από άγνωστο αίτιο. Ο FDA εκτιμά ότι οι θάνατοι δεν σχετίζονταν με το εμβόλιο.

Στο σύνολο των εθελοντών τα ποσοστά των ατόμων που ανέφεραν τουλάχιστον μία σοβαρή ανεπιθύμητη αντίδραση ήταν 0,6% στην ομάδα του εμβολίου έναντι 0,5% στην ομάδα του εικονικού φαρμάκου. Η πιο κοινή σοβαρή ανεπιθύμητη ενέργεια στην ομάδα του εμβολίου που ήταν αριθμητικά υψηλότερη από ό,τι στην ομάδα του εικονικού φαρμάκου ήταν η σκωληκοειδίτιδα (0,04%), η οποία όμως αποκλείσθηκε να σχετίζεται με το εμβόλιο. Η άλλη σοβαρή νόσηση ήταν από οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου (0,02%) και αγγειακό εγκεφαλικό (0,02%), από πνευμονία (0,03%), από κολπική μαρμαρυγή (0,02%) και από συγκοπή (0,02%).

Τρεις  ανεπιθύμητες ενέργειες που αναφέρθηκαν στην ομάδα του εμβολίου θεωρήθηκαν ότι είναι πιθανόν να σχετίζονται με τον εμβολιασμό: τραυματισμός ώμου (του χεριού στο οποίο έγινε η ένεση), λεμφαδενοπάθεια (στην μασχάλη αντιδιαμετρικά) και κοιλιακή αρρυθμία. Ο  FDA εκτιμά ότι ο τραυματισμός στον ώμο και η προσωρινή λεμφαδενοπάθεια σχετίζονται σίγουρα με το εμβόλιο. Για την αρρυθμία, στην οποία αναφέρεται,  εν συνεχεία δεν σχολιάζει, παρότι αναφέρει ότι τα άλλα δύο προβλήματα “σίγουρα συνδέονται με το εμβόλιο”

Χορήγηση, για ποιους

Το εμβόλιο χορηγείται ενδομυϊκά σε δύο δόσεις, σε απόσταση 21 ημερών. Η προτεινόμενη ένδειξη και χρήση του εμβολίου είναι «για ενεργό ανοσοποίηση για την πρόληψη της COVID-19 που προκαλείται από το ιό SARS-CoV-2 σε άτομα ηλικίας 16 ετών και άνω».

Σύμφωνα με τους Αμερικανούς με το εμβόλιο μειώνεται ο κίνδυνος νόσησης τουλάχιστον 7 ημέρες μετά τη 2η δόση αλλά ως ένα βαθμό και μετά την  1η δόση. Όσοι ειχαν μολυνθεί στο παρελθόν και ανέρρωσαν, ίσως μπορουν και εκείνοι να ωφεληθούν από τον εμβολιασμό.
Καθώς οι ενδιάμεσες και τελικές αναλύσεις έχουν περιορισμένη διάρκεια παρακολούθησης, δεν είναι δυνατόν να εκτιμηθεί η διάρκεια αποτελεσματικότητας για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 2 μηνών.

Η εκπροσώπηση των παιδιών στους εθελοντές ήταν πολύ περιορισμένη για να αξιολογηθεί  η αποτελεσματικότητα και η ασφάλεια σε ηλικίες κάτω των 16 ετών. Η εταιρεία δεσμεύθηκε ότι θα δώσει περισσότερα στοιχεία για τη μελέτη σε παιδιά στο μέλλον, όταν ζητήσει πλήρη αδειοδότηση.

Δεν είναι βέβαιο αν προστατεύει από ασυμπτωματική λοίμωξη

Η συνεχής αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας του εμβολίου μετά την έκδοση της ειδικής άδειας θα είναι κρίσιμη για την αντιμετώπιση κάποιων αβεβαιοτήτων, όπως αν προλαμβάνει και τις ασυμπτωματικές λοιμώξεις ή όχι. Είναι πιθανό οι ασυμπτωματικές λοιμώξεις να μην προλαμβάνονται τόσο αποτελεσματικά όσο οι συμπτωματικές λοιμώξεις και μπορεί επίσης να σχετίζονται με επακόλουθα που είτε εμφανίζονται αρκετά αργότερα είτε δεν έχουν διαγνωστεί ή δεν είναι εμφανείς τη στιγμή της μόλυνσης (π.χ. μυοκαρδίτιδα).

Είναι λίγα τα δεδομένα για την επίδραση του εμβολίου κατά της μετάδοσης του ιού  από άτομα που έχουν μολυνθεί παρά τον εμβολιασμό. Η αποδεδειγμένη υψηλή αποτελεσματικότητα έναντι της συμπτωματικής COVID-19 μπορεί να μεταφράζεται σε συνολική πρόληψη της μετάδοσης σε πληθυσμούς που έχουν αρκετά υψηλά ποσοστά εμβολιασμού. Όμως μπορεί η αποτελεσματικότητα κατά της ασυμπτωματικής λοίμωξης να είναι τελικά μικρότερη από την αποτελεσματικότητα κατά της συμπτωματικής λοίμωξης. Σε αυτή την περίπτωση, οι ασυμπτωματικές περιπτώσεις σε συνδυασμό με μειωμένη χρήση μάσκας και με μη τήρηση αποστάσεων θα μπορούσε να οδηγήσει σε σημαντική συνεχή μετάδοση. Θα χρειαστούν πρόσθετες αξιολογήσεις επ΄αυτού.

Επίσης πρόσθετες αξιολογήσεις “στην πορεία” θα χρειαστούν και για τον κίνδυνο αυξημένης βαρύτητας νόσου μετά από εμβόλιο με την πάροδο του χρόνου. Αυτός ο κίνδυνος μπορεί ενδεχομένως να σχετίζεται με τυχόν εξασθενημένη ανοσία, αλλά παραμένει άγνωστος και μπορεί να αξιολογηθεί περαιτέρω με συνεχιζόμενες κλινικές έρευνες και με την παρακολούθηση των μακροπρόθεσμων αντιδράσεων στο εμβόλιο.