Το πλουσιότερο 1% του πλανήτη έγινε κατά 33,9 τρισ. πλουσιότερο

Ποσόν το οποίο, όπως τονίζει η γνωστή μη κυβερνητική οργάνωση που μάχεται κατά της φτώχειας και της ανισότητας, ισοδυναμεί με το 14,6% της παγκόσμιας παραγωγής.

Συνολικά, το πλουσιότερο 1% του παγκόσμιου πληθυσμού έχει κερδίσει στη διάρκεια των τελευταίων δέκα ετών τουλάχιστον 33,9 τρισ. δολάρια –σε πραγματικούς όρους–, ποσό το οποίο σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Οxfam θα ήταν αρκετό για να τερματίσει την παγκόσμια φτώχεια κατά 22 φορές ετησίως.

Τα στοιχεία αυτά έρχονται ώρες μετά τη συμφωνία των κυβερνήσεων των ανεπτυγμένων οικονομιών Ευρώπης – ΗΠΑ (και μελών του ΝΑΤΟ) να αυξήσουν δραστικά τις αμυντικές δαπάνες τους, διαθέτοντας το 5% του ΑΕΠ τους κάθε χρόνο γι’ αυτές. Η συμφωνία αυτή, καθώς αναμένεται να αφαιρέσει σημαντικούς πόρους του Δημοσίου που κατευθύνονται σε πολιτικές «λείανσης» της άνισης κατανομής του εισοδήματος, καθιστά επιτακτική την υψηλότερη φορολόγηση του τεράστιου πλούτου των δισεκατομμυριούχων. Μεγιστάνες, όπως ο ιδρυτής της Amazon Τζεφ Μπέζος, ο οποίος ξοδεύει σχεδόν 50 εκατομμύρια δολάρια αυτές τις ημέρες για τον τριήμερο γάμο του στη Βενετία, δεν μπορεί να συνεχίσουν να φορολογούνται λιγότερο απ’ όσο ένας δάσκαλος στις ΗΠΑ.

Ο φόρος περιουσίας

Η πίεση του κόσμου οδήγησε κάποιες κυβερνήσεις πλουσίων χωρών της υφηλίου σε στήριξη του αιτήματος για εισαγωγή φόρου περιουσίας στη διεθνή ελίτ. Πέρυσι, η Ισπανία, η Βραζιλία, η Γερμανία και η Νότια Αφρική υπέγραψαν στη σύνοδο κορυφής του G-20 πρόταση για την επιβολή ελάχιστου φόρου 2% στους υπερπλούσιους, με στόχο την άντληση δημοσίων εσόδων και τη μείωση της ανισότητας. Οι προβλέψεις για τον πιθανό αντίκτυπο του μέτρου ποικίλλουν. Μελέτη του Γάλλου οικονομολόγου Gabriel Zucman έχει διαπιστώσει ότι θα μπορούσε να αποφέρει έως και 250 δισεκατομμύρια δολάρια επιπλέον έσοδα στις κυβερνήσεις.

Οι τέσσερις χώρες έχουν καλέσει τις υπόλοιπες κυβερνήσεις να υποστηρίξουν την εκστρατεία, υπογραμμίζοντας ότι ένας φόρος στους υπερπλούσιους θα συμπληρώσει τις διαπραγματεύσεις για τη φορολόγηση της ψηφιακής οικονομίας και τις συνεχιζόμενες προσπάθειες για την καθιέρωση ενός ελάχιστου εταιρικού φόρου 15% παγκοσμίως για τις πολυεθνικές επιχειρήσεις. Τα μέτρα αυτά θα πρέπει να συνοδευτούν και με δράσεις για την αντιμετώπιση των φορολογικών παραδείσων και τη φοροδιαφυγή δισεκατομμυριούχων και μεγάλων εταιρειών μέσω αυτών.

Ωστόσο, αποτελεί ερώτημα αν αυτές οι εκκλήσεις έχουν περιθώρια εφαρμογής με τον Ντόναλντ Τραμπ στο τιμόνι της μεγαλύτερης οικονομίας του κόσμου. Το «Μεγάλο Ομορφο Νομοσχέδιο» που προωθεί αυτήν την περίοδο ο Αμερικανός πρόεδρος και οι Ρεπουμπλικανοί στο Κογκρέσο στοχεύει όχι στη μείωση, αλλά τη μεγέθυνση της οικονομικής ανισότητας. Εκτιμάται ότι μπορεί να επιβραβεύσει το πλουσιότερο 0,1% του αμερικανικού πληθυσμού με φορολογική επιχορήγηση 390.000 δολαρίων στον πρώτο χρόνο εφαρμογής του, αφαιρώντας εισόδημα από τους απλούς πολίτες και τα προγράμματα στήριξης των πιο ευάλωτων από αυτούς.

Το προηγούμενο φορολογικό νομοσχέδιο του Τραμπ, το 2017, απέφερε κέρδη μεγαλύτερα του ενός τρισ. δολαρίων για τις μεγάλες εταιρείες και τους υπερπλούσιους. Χάρη στο συγκεκριμένο φορολογικό καθεστώς –το οποίο ευνοεί το εισόδημα από πλούτο έναντι του εισοδήματος από την εργασία– οι πλουσιότεροι κατέληξαν να πληρώνουν συχνά μικρότερο ποσοστό του εισοδήματός τους στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση από τις περισσότερες οικογένειες εργαζομένων. Το 2021, στα τέλη της πρώτης θητείας του Τραμ, οι 400 πλουσιότερες εταιρείες των ΗΠΑ φορολογήθηκαν, για παράδειγμα, από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση με μέσο συντελεστή μόλις 8,2%, ενώ την ίδια χρονιά ο μέσος Αμερικανός φορολογούμενος πλήρωσε 13%.

Διαρροές φορολογικών δηλώσεων που επισημάνθηκαν σε έρευνα της ProPublica αποκάλυψαν επίσης ότι από το 2014 έως το 2018 οι 25 πλουσιότεροι Αμερικανοί πλήρωσαν 13,6 δισεκατομμύρια δολάρια σε φόρους, φορολογήθηκαν δηλαδή με πραγματικό φορολογικό συντελεστή μόλις 3,4% για εισόδημα 401 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Κομβικό ρόλο σε αυτή την άνιση κατανομή των φορολογικών βαρών διαδραματίζουν και οι στρατηγικές φοροαποφυγής υπερπλουσίων και μεγάλων εταιρειών. Σύμφωνα με το Δίκτυο Φορολογικής Δικαιοσύνης, οι κυβερνήσεις της υφηλίου χάνουν κάθε χρόνο φόρους 492 δισ. δολαρίων από πολυεθνικές εταιρείες, πλούσιους ιδιώτες και την αξιοποίηση των φορολογικών παραδείσων από αυτούς. Σχεδόν οι μισές απώλειες από αυτές (43%) οφείλονται στις οκτώ ανεπτυγμένες οικονομίες –ΗΠΑ, Βρετανία, Αυστραλία, Καναδάς, Ισραήλ, Ιαπωνία, Νέα Ζηλανδία, Νότια Κορέα– που αντιτίθενται στην παγκόσμια φορολογική συμφωνία υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, την οποία έχει αγκαλιάσει όμως η πλειονότητα των χωρών του πλανήτη.