Τουρκία: Η μάχη κατά του πληθωρισμού δεν πετυχαίνει τους στόχους

Οι συνεχείς μειώσεις των επιτοκίων, σε αντίθεση με τα δεδομένα της αγοράς και τις ίδιες τις διαπιστώσεις της Κεντρικής Τράπεζας, έχουν προκαλέσει ερωτήματα για την κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής. Με τον ετήσιο πληθωρισμό να παραμένει πάνω από 33% και τους στόχους του 2026 να φαίνονται πλέον ανέφικτοι, ο οικονομολόγος Φατίχ Οζατάι επιχειρεί μια ψύχραιμη αλλά καυστική αποτίμηση της κατάστασης, τονίζοντας ότι το πρόβλημα δεν είναι απλώς νομισματικό, αλλά θεσμικό.

Νέα μείωση επιτοκίου

Η Επιτροπή Νομισματικής Πολιτικής (PPK) της Κεντρικής Τράπεζας συνεδρίασε στις 23 Οκτωβρίου και αποφάσισε νέα μείωση του βασικού επιτοκίου κατά 100 μονάδες βάσης, με αποτέλεσμα το επιτόκιο πολιτικής να υποχωρήσει στο 39,5%.

Για να αξιολογηθεί η απόφαση, αξίζει να θυμηθούμε ότι στην προηγούμενη συνεδρίαση της 11ης Σεπτεμβρίου το επιτόκιο είχε μειωθεί από 43% σε 40,5%. Τότε, στο ανακοινωθέν, η Κεντρική Τράπεζα ανέφερε:
«Η Επιτροπή θα καθορίζει τα βήματα σχετικά με το επιτόκιο πολιτικής, λαμβάνοντας υπόψη τις πραγματοποιηθείσες τιμές πληθωρισμού, την υποκείμενη τάση και τις προσδοκίες, ώστε να διασφαλίζει τη σύσφιξη που απαιτεί η διαδικασία αποπληθωρισμού, σε συμφωνία με τους ενδιάμεσους στόχους.»

Η ίδια δηλαδή είχε ορίσει τρεις βασικούς παράγοντες που θα καθοδηγούν τις αποφάσεις της.

1. Οι πραγματικές τιμές πληθωρισμού
Κατά το τρίμηνο Ιουλίου – Σεπτεμβρίου, οι μηνιαίες τιμές πληθωρισμού (προσαρμοσμένες ως προς την εποχικότητα) κινήθηκαν σε στενό εύρος, μεταξύ 2,5% και 2,7%, με μέσο όρο 2,6%. Σε ετήσια βάση, ο πληθωρισμός παρέμεινε «κολλημένος» γύρω στο 33%.
Τα προκαταρκτικά στοιχεία δείχνουν ότι ο πληθωρισμός του Οκτωβρίου θα διαμορφωθεί γύρω στο 3%, κάτι που σημαίνει πως ο ετήσιος δείκτης θα παραμείνει λίγο πάνω από το 33% — επίπεδο προφανώς υψηλό.
Με δεδομένο ότι απομένουν μόλις δύο μήνες για το τέλος του 2025, ο στόχος για φέτος έχει ουσιαστικά χαθεί. Ο στόχος για το τέλος του 2026 είναι 16%. Πού το 33% και πού το 16%;
Επιπλέον, ο δείκτης τιμών παραγωγού αυξάνεται σταθερά από τον Απρίλιο, φτάνοντας τον Σεπτέμβριο στο 26%. Αυτό σημαίνει νέες πιέσεις στις τιμές καταναλωτή.

2. Η υποκείμενη τάση του πληθωρισμού
Στην έκθεση της 6ης Οκτωβρίου, η Κεντρική Τράπεζα αναγνωρίζει:
«Οι δείκτες που παρακολουθεί η Κεντρική Τράπεζα δείχνουν ότι η υποκείμενη τάση του πληθωρισμού αυξήθηκε σε μηνιαία βάση τον Σεπτέμβριο, ενώ σε τρίμηνη βάση η αύξηση ήταν πιο περιορισμένη.»
Με άλλα λόγια, η ίδια η Τράπεζα παραδέχεται ότι η τάση του πληθωρισμού χειροτερεύει. Αν ο πληθωρισμός Οκτωβρίου επιβεβαιωθεί στο 3%, η κατάσταση θα επιδεινωθεί περαιτέρω.

3. Οι προσδοκίες: Τον Οκτώβριο, οι προσδοκίες πληθωρισμού των συμμετεχόντων της αγοράς αυξήθηκαν, ενώ των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων μειώθηκαν ελαφρώς. Ωστόσο, τα νέα στοιχεία πιθανόν να δείξουν μικρή επιδείνωση και εδώ.

Πρέπει να σημειωθεί, όμως, ότι οι προσδοκίες των νοικοκυριών και της αγοράς δεν είναι καθοριστικές:

Οι εργαζόμενοι δεν έχουν ισχυρή διαπραγματευτική δύναμη,
Οι συνταξιούχοι δεν επηρεάζουν το κόστος εργασίας,
Οι χρηματοοικονομικοί παράγοντες δεν καθορίζουν τιμές ή μισθούς.

Αντίθετα, οι επιχειρήσεις —ιδίως οι μεγάλες— έχουν τη δύναμη να καθορίζουν τιμές. Οι δικές τους προβλέψεις για πληθωρισμό 36,8% τον επόμενο χρόνο είναι ενδεικτικές.

Γιατί μειώθηκε το επιτόκιο;

Αν όλα τα δεδομένα είναι αρνητικά, γιατί η Κεντρική Τράπεζα μείωσε το επιτόκιο;

Η ίδια αναφέρει:

«Η υποκείμενη τάση του πληθωρισμού αυξήθηκε τον Σεπτέμβριο. Οι συνθήκες ζήτησης παραμένουν σε αποπληθωριστικά επίπεδα, ωστόσο η διαδικασία αποπληθωρισμού έχει επιβραδυνθεί. Οι αυξήσεις τιμών, κυρίως στα τρόφιμα, ενίσχυσαν τους κινδύνους για τη διαδικασία αποπληθωρισμού μέσω των προσδοκιών και των συμπεριφορών τιμολόγησης.»
Η λογική αντίφαση είναι προφανής. Υπό αυτές τις συνθήκες, η μείωση του επιτοκίου δεν έχει καμία τεχνική ή οικονομική δικαιολόγηση.

Το πρόβλημα είναι το οικονομικό πρόγραμμα

Το ουσιαστικό ζήτημα είναι ότι το οικονομικό πρόγραμμα της κυβέρνησης είναι ελλιπές.

Εστιάζει αποκλειστικά στη νομισματική πολιτική και εν μέρει στη δημοσιονομική ισορροπία, όμως τα σημερινά προβλήματα της Τουρκίας δεν μπορούν να λυθούν έτσι.

Σύμφωνα με την Έκθεση Αξιολόγησης Νομισματικής Πολιτικής του TEPAV (22 Οκτωβρίου), στην οποία συμμετείχα:

Πρώτη προτεραιότητα πρέπει να είναι η δικαστική μεταρρύθμιση, η ενίσχυση του κράτους δικαίου και των δημοκρατικών θεσμών.
Απαιτείται νέα αναπτυξιακή στρατηγική, που θα εμπνέει εμπιστοσύνη και θα κινητοποιεί την κοινωνία.

Η δημοσιονομική πολιτική οφείλει να στηρίζει τη μάχη κατά του πληθωρισμού μέσω φορολογικής μεταρρύθμισης, περιορισμού της σπατάλης και επανεξέτασης των εγγυημένων εσόδων.

Τέλος, χρειάζονται θεσμικές μεταρρυθμίσεις για την ανεξαρτησία οργανισμών όπως η Κεντρική Τράπεζα, η TÜİK και η BDDK, καθώς και μέτρα για αύξηση της παραγωγικότητας και βελτίωση της εκπαίδευσης.

Το τέλος του δρόμου

Από όλα τα παραπάνω, σήμερα εφαρμόζεται μόνο ένα μικρό μέρος της φορολογικής πολιτικής — η καταπολέμηση της παραοικονομίας.
Καμία πρόοδος δεν υπάρχει σε ζητήματα δικαιοσύνης ή θεσμικών αλλαγών.

Όταν όλο το βάρος πέφτει στα επιτόκια, οι κοινωνικές αντιδράσεις αυξάνονται και το ίδιο το πρόγραμμα καθίσταται μη βιώσιμο.

Με τις εκλογές του 2028 να πλησιάζουν, και με δεδομένο ότι οι προεκλογικές πολιτικές στην Τουρκία εδώ και τέσσερις δεκαετίες αρχίζουν περίπου έναν χρόνο πριν από την κάλπη, είναι εύλογο να αναρωτηθούμε: Θα ενδιαφέρεται κανείς για τον πληθωρισμό το 2027; Η απάντηση δεν μπορεί να είναι θετική.

Έτσι, όσον αφορά τον πληθωρισμό, πλησιάζουμε στο τέλος του δρόμου.
Ακόμη κι αν μέχρι τα τέλη του 2026 επιτευχθεί ένα επίπεδο γύρω στο 25%, αυτό πιθανότατα θα είναι το χαμηλότερο σημείο της περιόδου 2026–2028.