Τουρκία: Σκιές πάνω από το κρατικό πρόγραμμα κατάρτισης MESEM

Έντονες αντιδράσεις έχει προκαλέσει στην Τουρκία το κρατικό πρόγραμμα επαγγελματικής κατάρτισης MESEM (Μαθητεία σε Επιχειρήσεις), το οποίο παρουσιάζεται από την κυβέρνηση ως μια ευκαιρία για τους νέους να αποκτήσουν δεξιότητες και να ενταχθούν ομαλά στην αγορά εργασίας. Ωστόσο, αυξάνονται οι φωνές που καταγγέλλουν ότι πίσω από τον «εκσυγχρονισμό» της επαγγελματικής εκπαίδευσης κρύβεται μια συστηματική μορφή εκμετάλλευσης παιδικής εργασίας.

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, περισσότεροι από 500.000 μαθητές λυκείου, ηλικίας 14-18 ετών, συμμετέχουν αυτή τη στιγμή στο πρόγραμμα MESEM. Το μοντέλο προβλέπει τέσσερις ημέρες εργασίας την εβδομάδα σε επιχειρήσεις και μόλις μία ημέρα στο σχολείο. Οι μαθητευόμενοι αμείβονται με το 30% του βασικού μισθού (το 50% για τους τελειόφοιτους), ενώ θεωρητικά καλύπτονται από κοινωνική ασφάλιση.

Ωστόσο, η πραγματικότητα που περιγράφουν εργατικά συνδικάτα και οικογένειες είναι διαφορετική. Το 2023, τουλάχιστον 10 ανήλικοι μαθητές έχασαν τη ζωή τους σε εργατικά ατυχήματα στο πλαίσιο του MESEM. Οι ελεγκτικοί μηχανισμοί είναι υποτυπώδεις, οι συνθήκες συχνά ακατάλληλες, και η υποτιθέμενη «εκπαίδευση» μετατρέπεται σε κανονική εργασία χωρίς εγγυήσεις.

Το πρόγραμμα έχει επεκταθεί ραγδαία μετά τον σεισμό του 2023, με το υπουργείο Εθνικής Παιδείας να το προωθεί και στις σεισμόπληκτες περιοχές ως μέσο ανάκαμψης. Σχολεία που επλήγησαν μετατράπηκαν σε “κέντρα επαγγελματικής μάθησης”, με την έμφαση πλέον να μετατοπίζεται από την εκπαίδευση στην εργασία.

Η τουρκική κυβέρνηση, με το βλέμμα στις επερχόμενες εκλογές και την ανεργία των νέων στο επίκεντρο, υπερασπίζεται το πρόγραμμα ως μοντέρνα λύση. Όμως, όπως επισημαίνει η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ILO), η οριοθέτηση ανάμεσα στην μαθητεία και την παιδική εργασία είναι κρίσιμη – και στην περίπτωση του MESEM αυτή η διαχωριστική γραμμή φαίνεται να έχει ξεπεραστεί.

Ενώ η παιδική εργασία υποτίθεται ότι έχει απαγορευτεί στην Τουρκία, το MESEM φέρνει στο φως ένα θεσμικά καλυμμένο πλαίσιο εκμετάλλευσης, με κόστος που ήδη μετριέται σε ανθρώπινες ζωές.