Τουρκικά ΜΜΕ περί εξοπλισμών τουρκικών ενόπλων δυνάμεων – Αναφορές σε Αιγαίο και Ελλάδα

Μετά από αυτήν την απόπειρα πραξικοπήματος [σσ. στην Τουρκία το 2016], η Τουρκία αναγκάστηκε να αγοράσει τα συστήματα αεροπορικής άμυνας S-400 από τη Ρωσία το 2019. Το εμπάργκο όπλων που εφαρμόζονταν ήδη ανεπίσημα από τις ΗΠΑ και από πολλά ευρωπαϊκά κράτη μέλη του ΝΑΤΟ, έγινε ακόμη πιο αυστηρό μετά από αυτή την αγορά. Η Τουρκία μπήκε στο πεδίο εφαρμογής του νόμου CAATSA των ΗΠΑ. Η Τουρκία είχε πλέον χαρακτηριστεί ως «εχθρική χώρα» από το Κογκρέσο των ΗΠΑ. Την ίδια χρονιά, αποκλείστηκε κι από το πρόγραμμα των F-35, στο οποίο συμμετείχε ως εταίρος παραγωγής, και τα 6 αεροσκάφη F-35 για τα οποία είχε πληρώσει δεν της παραδόθηκαν. Αυτά τα εμπάργκο που επιβλήθηκαν από τις ευρωπαϊκές χώρες και τις ΗΠΑ είχαν αρνητικές επιπτώσεις ειδικότερα στις τουρκικές αεροπορικές δυνάμεις, αλλά και στις χερσαίες και ναυτικές δυνάμεις. Μόνο χάρη στο πρόγραμμα MİLGEM (Εθνικό Πλοίο) οι ναυτικές δυνάμεις μπόρεσαν να προστατευθούν σε κάποιο βαθμό από αυτή την πίεση.

Ερωτηματικά

Πιο σημαντικό κι από όλα αυτά τα εμπάργκο ήταν η στρατηγική αλλαγή στην οπτική των χωρών του ΝΑΤΟ απέναντι στην Τουρκία. Η Τουρκία, που μέχρι τότε θεωρούνταν σημαντικός σύμμαχος στο ΝΑΤΟ, άρχισε να δημιουργεί ερωτηματικά. Ως αποτέλεσμα, η Τουρκία δεν θεωρούνταν πλέον ως ένας σύμμαχος, αλλά ως μια χώρα που έπρεπε να ελέγχεται, ώστε να μην αλλάξει πλευρά και να μην βλάψει τα συμφέροντα της Δύσης. Οι ΗΠΑ, από την άλλη πλευρά, άρχισαν να προσεγγίζουν την Τουρκία στην εξωτερική τους πολιτική με έναν παρόμοιο τρόπο όπως στις σχέσεις τους με την Ινδία.

Το γεγονός ότι οι ιθύνοντες της Τουρκίας έδωσαν την εντύπωση πως αποτελούν ένα κομμάτι της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, όπως η Χαμάς στη Γάζα, καθώς και το ότι ο κ. Erdoğan χαρακτήρισε τη Χαμάς ως απελευθερωτική οργάνωση και όχι ως τρομοκρατική, περιπλέξαν ακόμη περισσότερο τις σχέσεις με τις ΗΠΑ.

Το Ισραήλ, που έχει μεγάλη επιρροή στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ και που κατά την προσωπική μου άποψη, διαχειρίζεται τις διεθνείς σχέσεις των ΗΠΑ στο παρασκήνιο, βρέθηκε ξαφνικά απέναντι στην Τουρκία, την οποία μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 2000 θεωρούσε ως τον μεγαλύτερο σύμμαχό του στην περιοχή. Η μεγάλη ισχύς του Ισραήλ στο Κογκρέσο των ΗΠΑ καθώς και το ελληνικό λόμπι οδήγησαν στην περαιτέρω επιδείνωση των σχέσεων Τουρκίας-ΗΠΑ. Απ’ ότι φαίνεται, θα καταβάλλονται προσπάθειες για πολλά ακόμη χρόνια προκειμένου να μην βελτιωθούν οι σχέσεις αυτές.

Η σύγκριση της Χαμάς με την τον ‘T/Εθνικό Αγώνα’ από τον κ. Erdoğan δεν συμβάλει θετικά σε αυτό το πλαίσιο.

Οι Τουρκικές Αεροπορικές Δυνάμεις, λόγω των αυστηρών εμπάργκο που επιβλήθηκαν τα τελευταία χρόνια, πλέον έχουν περιέλθει σε μια κατάσταση όπου, πέρα από την ικανότητα να καταπολεμούν τρομοκρατικές οργανώσεις, μπορούν μόνο να πραγματοποιούν πτήσεις επίδειξης. Έχουν χάσει όλη την αποτελεσματικότητά της εναντίον σε χώρες όπως το Ισραήλ και την Ελλάδα. Έχουν εισέλθει σε μια περίοδο εξαιρετικής αδυναμίας, από τον στόλο μεταφορών έως τα μαχητικά αεροσκάφη και τα συστήματα άμυνας εδάφους-αέρος. Παραδώσαμε τον εναέριο χώρο της Συρίας στο Ισραήλ και δεν μπορούμε να κουνήσουμε ούτε το δαχτυλάκι μας στην περιοχή. Στον αντίποδα, μόλις την περασμένη Τετάρτη, οι Ισραηλινές Αεροπορικές Δυνάμεις πραγματοποίησαν μια σειρά πτήσεων κατασκοπείας στα σύνορα Τουρκίας-Συρίας.

Στο Αίγαιο, η αεροπορική υπεροχή ανήκει στην Ελλάδα και η κατάσταση αυτή θα συνεχιστεί για πολλά χρόνια. Η Ελλάδα χρησιμοποιώντας αυτή την υπεροχή της, έχει επιταχύνει τη δημιουργία τετελεσμένων γεγονότων στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Χρησιμοποιεί επίσης την ιδιότητά της ως κράτος μέλος της ΕΕ ως πολιτικό πλεονέκτημα έναντι της Τουρκίας.

Εν τέλει, αυτή η αδυναμία πρέπει να έχει κεντρίσει την προσοχή των κυβερνώντων της χώρας μας, καθώς μετά από πολλά χρόνια, καταβλήθηκαν σοβαρές διπλωματικές προσπάθειες για την αγορά 20 αεροσκαφών Eurofighter, τα οποία θα παραδοθούν από το 2030 και μετά. Η υποστήριξη που παρείχε και το κύριο κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης για να πείσει τη Γερμανία είχε θετικό αποτέλεσμα. Για να καλυφθεί το κενό μέχρι εκείνη την ημερομηνία, διεξάγονται διαπραγματεύσεις με το Κατάρ και το Ομάν για την αγορά μεταχειρισμένων Eurofighter. Ενώ οι διαπραγματεύσεις για 40 αεροσκάφη νέας γενιάς F-16V συνεχίζονται εδώ και χρόνια. Με σκοπό την μερική ανανέωση του στόλου μας, υπογράφηκε συμφωνία με το Ηνωμένο Βασίλειο για την αγορά 12 αεροσκαφών Hercules C-130J-30.

Τα αεροσκάφη αυτά θα αντικαταστήσουν τα αεροσκάφη ηλικίας 25 και 50-60 ετών, όπου ένα εξ αυτών διαλύθηκε πρόσφατα στον αέρα πάνω από τη Γεωργία. Η παράδοσή τους αναμένεται να γίνει το 2026.

Αίρεται το εμπάργκο

Από την άλλη πλευρά, το γεγονός ότι η Ρωσία επιτέθηκε στην Ουκρανία και μετατράπηκε σε απειλή για την Ευρώπη, έφεραν την Τουρκία σε σημαντική θέση για την άμυνα της Ευρώπης, χάρη στα προηγμένα UAV που αναπτύσσει και παράγει μαζικά, τις προόδους που έχει σημειώσει στον τομέα της στρατιωτικής ηλεκτρονικής βιομηχανίας, καθώς και την ικανότητά της να παράγει θωρακισμένα οχήματα και πυρομαχικά. Ως εκ τούτου, παρά τις αυξανόμενες αδυναμίες της Τουρκίας στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η Ευρώπη άρχισε να αναπτύσσει τις στρατιωτικές της σχέσεις με την Τουρκία. Παρόλο που η Ελλάδα και η ‘Ε/Κ Διοίκηση Νότιας Κύπρου’ καταβάλλουν μεγάλες προσπάθειες για να διαταράξουν αυτές τις σχέσεις, οι πιθανότητες επιτυχίας τους είναι πολύ μικρές.

Αυτή τη στιγμή, εκτός από τη Γαλλία και τη Δανία, δεν υπάρχει άλλη χώρα στην Ευρώπη που να επιβάλλει εμπάργκο στην Τουρκία.

Η Τουρκία, χρησιμοποιώντας αυτή την πλεονεκτική θέση, προσπαθεί να άρει και το αμερικανικό εμπάργκο και να ανοίξει τον δρόμο για την αγορά των F-35. Το γεγονός ότι ο Trump και η κυβέρνησή του κοιτάζουν τις διεθνείς σχέσεις από μια συναλλακτική σκοπιά, λαμβάνοντας αποφάσεις μόνοι τους, μετά από διαβούλευση με μια πολύ στενή ομάδα, αντί να χρησιμοποιούν τη γραφειοκρατία, άλλαξε και τις σχέσεις με την Τουρκία, όπου εφαρμόζεται ένα παρόμοιο σύστημα.

Η κυβέρνηση της Άγκυρας, που θέλει να αποκτήσει την εύνοια του Trump, καταβάλει προσπάθειες για να διορθώσει τις διμερείς σχέσεις, παρέχοντας κάθε δυνατή διευκόλυνση σε αυτόν τον ναρκισσιστή ηγέτη.

Για το σκοπό αυτό, φαίνεται να έχει αποδεχθεί την ενσωμάτωση των ενόπλων δυνάμεων του SDG/YPG στο συριακό στρατό, χωρίς να διαταράξει την ιεραρχική τους δομή. Ακόμα πιο σημαντικό, είναι ότι υποστηρίζει το σχέδιο για τη Γάζα που αποσκοπεί στην προστασία των συμφερόντων του Ισραήλ και ασκεί πίεση στη Χαμάς σε αυτό το θέμα. Μια πλήρης «στροφή 180 μοιρών»!

Στο πλαίσιο της νομοθεσίας των ΗΠΑ, ο Trump μπορεί θεωρητικά να παρακάμψει τις κυρώσεις CAATSA παρά το Κογκρέσο. Αυτό ονομάζεται προεδρική εξουσία άρσης κυρώσεων (Presidential waiver). Για να μπορέσει να χρησιμοποιήσει αυτή την αρμοδιότητα, πρέπει να παρουσιάσει στο Κογκρέσο ορισμένους λόγους, όπως το εθνικό συμφέρον. Η στρατηγική σημασία της Τουρκίας, το γεγονός ότι δεν χρησιμοποιεί τα S-400 και η μείωση των σχέσεών της με τη Ρωσία θα διευκολύνουν την κατάσταση από αυτή την άποψη. Φυσικά, σε αυτό θα μπορούσε να προστεθεί και η ευελιξία στη Συρία, καθώς και η προστασία των συμφερόντων του Ισραήλ στη Γάζα.

Δεν γνωρίζουμε αν ο Trump, θα χρησιμοποιήσει αυτή την εξουσία του, δεδομένου ότι είναι πολύ πιθανό να βρεθεί σε θέση της «κουτσής πάπιας» (lame duck) στις εκλογές του επόμενου φθινοπώρου. Ωστόσο, ακόμη κι αν ανοίξει ο δρόμος για την αγορά των F-35, η Τουρκία πρέπει να αποφύγει την αγορά αυτών των αεροσκαφών. Όσο κι αν τα αεροσκάφη F-35 είναι εξαιρετικά προηγμένα αεροσκάφη πέμπτης γενιάς, η εντάξή τους στις αεροπορικές μας δυνάμεις ενέχει πολύ σοβαρούς κινδύνους. Ας τα απαριθμήσουμε σε σημεία:

1 -Ακόμη και στα F-16, στα οποία η Τουρκία διαθέτει μεγάλη εμπειρία στη συντήρηση και τη λειτουργία τους και έχει πλήρη γνώση της τεχνολογίας τους, οι ΗΠΑ έχουν δημιουργήσει εμπόδια στο θέμα της ανανέωσης καθώς και των πυρομαχικών, περιορίζοντας τις νέες προμήθειες. Η Τουρκία είναι ακόμη σε θέση να μπορεί να πετάει αυτά τα αεροσκάφη με περιορισμένες δυνατότητες και για περιορισμένο χρονικό διάστημα.

2 -Τα F-35 είναι πολύ πιο σύνθετα αεροσκάφη και εξαρτώνται άμεσα από μια κεντρική δομή των ΗΠΑ σε πολλά θέματα, συμπεριλαμβανομένης των logictics και των ανταλλακτικών. Ως εκ τούτου, η πιθανότητα του να χάσουν την ικανότητα να πετούν αποτελεσματικά σε περίπτωση που υπάρξει πρόβλημα με τις ΗΠΑ θα εμφανιστεί πολύ πιο γρήγορα σε σύγκριση με τα F-16. Ορισμένοι ειδικοί προσδιορίζουν αυτό το διάστημα σε 5-6 μήνες. Μάλιστα, εξακολουθούν να διατυπώνονται τις ισχυρισμοί σχετικά με την ύπαρξη τις λειτουργίας kill-switch (απομακρυσμένη απενεργοποίηση του αεροσκάφους).

3 -Οι ΗΠΑ δεν είναι πλέον τις αξιόπιστος σύμμαχος για τις χώρες, συμπεριλαμβανομένης τις Τουρκίας. Έχουν χάσει την αξιοπιστία τις σε στρατιωτικό, πολιτικό και οικονομικό επίπεδο. Το πιο πρόσφατο παράδειγμα τις αναξιοπιστίας τις είναι η απόπειρα του να μαχαιρώσουν πισώπλατα την Ουκρανία. Ως εκ τούτου, η Τουρκία πρέπει να απομακρυνθεί από τα προϊόντα αμερικανικής προέλευσης, στο μέτρο που το επιτρέπουν οι δυνατότητες τις, ιδίως όσον αφορά τις αγορές όπλων, και να διευρύνει το φάσμα των προμηθευτών τις. Σε αντίθετη περίπτωση, η αεροπορική τις δύναμη θα παραμείνει απλώς τις εργολάβος των ΗΠΑ και δεν θα μπορεί να πραγματοποιήσει επιχειρήσεις που δεν δίνονται άδειες. Αυτό μπορεί να μην αποτελεί κίνδυνο για το Ισραήλ ή ακόμη και την Ελλάδα, αλλά για την Τουρκία, που θέλει να ακολουθήσει μια πιο ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική, η υπερβολική εξάρτηση από τις ΗΠΑ είναι προβληματική.

Λόγω της αναξιοπιστίας των ΗΠΑ, ο Καναδάς έχει περιορίσει τις νέες αγορές F-35, ενώ η Πορτογαλία έχει στραφεί στα αεροσκάφη Eurofighter και η Σουηδία στα Gripen E. Ομοίως, η Κολομβία και η Ουκρανία επιθυμούν να αγοράσουν Gripen E. Ενώ στην Βραζιλία, γίνονται ακόμη παραδόσεις αυτών των αεροσκαφών. Αν κι οι κινητήρες των Gripen E είναι αμερικανικής κατασκευής, είναι δυνατή η ενσωμάτωση των Eurojet EJ230 που χρησιμοποιούνται στα Eurofighter (όσο δαπανηρή και χρονοβόρα και αν είναι αυτή η διαδικασία).

Ενώ όσον αφορά την αγορά μεσαίου μεγέθους μεταγωγικών αεροσκαφών, πολλές χώρες στρέφονται προς τα αεροσκάφη τύπου Embraer C-390 που κατασκευάζει η Βραζιλία, αντί για τα C-130. Και πάλι παρά το γεγονός ότι εξακολουθεί να υπάρχει εξάρτηση από τις ΗΠΑ όσον αφορά τους κινητήρες, τα C-390 παρέχουν μεγαλύτερη ανεξαρτησία σε σύγκριση με την αγορά αεροσκαφών αποκλειστικά από τις ΗΠΑ. Ομοίως, το ΝΑΤΟ και η Ολλανδία έχουν αξιολογήσει τα αεροσκάφη GlobalIE της SAAB, η οποία κατασκευάζει και τα Gripen E, αντί για τα αμερικανικής κατασκευής AWACS (αεροσκάφη έγκαιρης προειδοποίησης), ενώ η Γαλλία έχει επιλέξει αυτά τα αεροσκάφη.

Συνοψίζοντας, τα F-35 δεν προσφέρουν κανένα πλεονέκτημα στην Τουρκία, όσο δεν έχουμε προβλήματα με το Ιράν ή τη Ρωσία. Ενώ σε περίπτωση που προκύψει ένα πρόβλημα με το Ισραήλ, ούτως ή άλλως η Τουρκία δεν θα μπορεί να εξασφαλίσει αεροπορική υπεροχή για στρατιωτικούς και πολιτικούς λόγους.

Το γεγονός ότι η Ελλάδα αποκτά F-35 αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα και θα της εξασφαλίσει υπεροχή στο Αιγαίο, στην Ανατολική Μεσόγειο και στην Κύπρο. Ωστόσο, για τους λόγους που ανέφερα παραπάνω, η Τουρκία είτε δεν θα μπορέσει να αποκτήσει αυτά τα αεροσκάφη είτε, ακόμη και αν τα αποκτήσει, δεν θα της επιτραπεί να τα χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά. Ακόμα και αν δεχτούμε ότι δεν θα υπάρξει πόλεμος με την Ελλάδα, αυτό αποτελεί έναν κίνδυνο που πρέπει να εξισορροπήσει η Τουρκία.

Η Ελλάδα έχει σχετικά μικρή έκταση. Επομένως, δεν μπορεί να εγκαταστήσει τα αεροσκάφη της εκτός εμβέλειας [σσ. ενν. εχθρικού πλήγματος], όπως η Τουρκία. Ως εκ τούτου, η Τουρκία είναι δυνατόν να καταστρέψει τα F-35, που προορίζονται να εγκατασταθούν στην Πελοπόννησο, πριν απογειωθούν από τις βάσεις τους. Με το στόλο μας, αποτελούμενο από Eurofighter εξοπλισμένα με πυραύλους Meteor και (αν κάποια μέρα φτάσουν πραγματικά στο πρότυπο της πέμπτης γενιάς) τα εθνικά αεροσκάφη Kaan, μπορούμε να επιτύχουμε αεροπορική ισορροπία με την Ελλάδα.

Μια τελευταία σημείωση κλείνοντας: Ο πόλεμος στην Ουκρανία μας έδειξε ότι τα πολεμικά αεροσκάφη που χρειάζονται μεγάλες στρατιωτικές βάσεις βρίσκονται σε σοβαρό κίνδυνο. Για αυτόν τον λόγο, εκτός από τα υφιστάμενα F-16 και τα μελλοντικά Eurofighter, θεωρώ ότι η ποικιλία του στόλου πρέπει να εμπλουτιστεί με τα Gripen E, τα οποία μπορούν να απογειωθούν εύκολα από αυτοκινητόδρομους και η συντήρησή τους μπορεί να γίνει γρήγορα από ένα ή δύο άτομα.