4η Βιομηχανική Επανάσταση – Τα πρωτοπόρα και τα διστακτικά κράτη

Οι κυβερνήσεις των περισσότερων κρατών-µελών της ΕΕ έχουν υιοθετήσει πολιτικές για την αύξηση της παραγωγικότητας και τη βελτίωση των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού όσον αφορά τις προηγμένες τεχνολογίες. Στα σχετικά προγράμματα απαντώνται συχνά κοινοί στόχοι, αλλά οι εθνικές πολιτικές διαφέρουν ως προς το σχεδιασμό, τις προσεγγίσεις χρηματοδότησης και τη στρατηγική εφαρμογής τους.

Στη Γαλλία, η μείωση των επενδύσεων και τα προβλήματα στην ανάπτυξη ανταγωνιστικών ψηφιακών βιομηχανιών υπαγόρευσαν τις κατευθυντήριες αρχές του Industrie du Futur (IdF). Αντίθετα, στην Ολλανδία το σχετικά χαμηλό ποσοστό απασχόλησης στον τομέα της μεταποίησης οδήγησε στη δημιουργία του προγράμματος Smart Industry. Στην περίπτωση της Ισπανίας, η εθνική πολιτική ψηφιοποίησης σταδιακά εξελίχθηκε στο πρόγραμμα Industria Conectada 4.0.

Στους στόχους των εθνικών προγραμμάτων περιλαμβάνονται η παροχή τεχνολογιών νέας γενιάς (Ιταλία, Ηνωμένο Βασίλειο), η ανάπτυξη νέων προϊόντων και η βελτίωση των βιομηχανικών διαδικασιών (Γερμανία, Ιταλία), καθώς και η στήριξη μικρομεσαίων επιχειρήσεων σε δράσεις καινοτομίας (Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία και Ισπανία). Επίσης, η Γαλλία παρέχει επιπλέον φοροαπαλλαγές για τις επενδύσεις σε Έρευνα και Ανάπτυξη (R&D) και ενθαρρύνει τις συµπράξεις δηµόσιου και ιδιωτικού τομέα.

Το σουηδικό πρόγραμμα P2030 συντονίζεται και χρηματοδοτείται από τη βιομηχανία ώστε να εξασφαλιστεί το αποτύπωμα της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης στην παραγωγή και η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά της. Στο Ηνωμένο Βασίλειο παρέχεται, µέσω επτά τεχνολογικών κέντρων, τεχνογνωσία βιομηχανικής κλίμακας σε επιχειρήσεις για να μειωθεί το ρίσκο της υιοθέτησης καινοτόμων τεχνικών.

Στις ΗΠΑ κομβικό ρόλο παίζει ο ιδιωτικός τομέας. Το Industrial Internet Consortium συστάθηκε το 2014 από μεγάλες εταιρείες όπως οι General Electric, Cisco, Intel και IBM µε στόχο τη συνεργασία μεταξύ επιχειρήσεων, ακαδημαϊκής κοινότητας και πολιτείας για τον εκσυγχρονισμό μιας σειράς τομέων όπως η μεταποίηση, η ενέργεια, οι μεταφορές, οι κοινωφελείς οργανισμοί και η αγροτική παραγωγή.

Αυτοματοποίηση της παραγωγής

Στην Κίνα οι αυξανόμενοι μισθοί οδηγούν στη ρομποτοποίηση της παραγωγής, ενώ στο πλαίσιο του 13ου Πενταετούς Πλάνου έχει εξαγγελθεί το πρόγραμμα Internet Plus, που αποσκοπεί στην υιοθέτηση του ηλεκτρονικού εμπορίου από τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, την εφαρμογή του Internet στο δηµόσιο τομέα και την αναβάθμιση των μονάδων βιομηχανίας και μεταποίησης.

Η γερμανική κυβέρνηση έχει αναπτύξει το πρόγραμμα Industrie 4.0. Πρόκειται για τη μετάβαση από τα κατακερματισμένα συστήματα εποπτείας και ελέγχου του παρελθόντος σε μια νέα εποχή, όπου όλα τα επιμέρους σημεία στις βιομηχανικές εγκαταστάσεις και τις γραμμές παραγωγής δια-συνδέονται και επικοινωνούν μεταξύ τους μέσα από μια διαλειτουργικότητα αυτοματοποιημένων στοιχείων. Επιδιώκεται κάθε προϊόν να μπορεί να έχει ενσωματωμένες ψηφιακές πληροφορίες που θα μπορούν να μεριστούν µέσω ραδιοσημάτων, καθώς αυτό μετακινείται κατά μήκος της γραμμής παραγωγής.

Στη συνέχεια τα επιμέρους προϊόντα θα μπορούν να επικοινωνούν μεταξύ τους χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Οι πληροφορίες αυτές θα συλλέγονται και θα αναλύονται µέσω της επεξεργασίας “μεγάλων δεδομένων” (big data) και της τεχνολογίας του “υπολογιστικού νέφους” (cloud computing), που επιτρέπουν την ανίχνευση µη εµφανούς μηχανολογικής βλάβης και φθοράς εξαρτημάτων.

Στο βαθμό που κάτι τέτοιο γίνεται αυτόματα, οι “έξυπνες” αυτές συσκευές μπορούν στη συνέχεια να διαχειριστούν τις λειτουργίες παραγωγής και να τις βελτιστοποιούν αυτόνομα προσαρμόζοντας τις δικές τους παραμέτρους, καθώς αισθάνονται ορισμένες από τις ιδιότητες του ημιτελούς προϊόντος. Στον πυρήνα των παραπάνω εφαρμογών βρίσκονται, επίσης, τεχνολογίες τρισδιάστατης εκτύπωσης (additive manufacturing/3D printing) ολόκληρων μηχανημάτων ή εξαρτημάτων τους, που πρόσφατα έχουν επεκταθεί σε 4D printing.

Ευρώπη και 4η Βιομηχανική Επανάσταση

Με βάση τα κριτήρια “βιομηχανικής αριστείας” (industrial excellence) και ανάλογα µε την πρόοδο που έχει συντελεστεί, τα κράτη-µέλη κατατάσσονται σε τέσσερις κατηγορίες:
Πρωτοπόρα κράτη (front-runners): Γερμανία, Σουηδία, Αυστρία και Ιρλανδία. Οι χώρες αυτές κρίνεται ότι έχουν προχωρήσει και συνεχίζουν να οδεύουν επιτυχώς στην κατεύθυνση της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης.

Κράτη µε δυνατότητες (potentialists): Βέλγιο, Δανία, Ολλανδία, Ηνωµένο Βασίλειο και Γαλλία. Η βιομηχανική τους βάση εξασθενίζει, αλλά ο σύγχρονος εταιρικός τοµέας τους έχει πολλές δυνατότητες. Η Φιλανδία τοποθετείται ανάµεσα στα “πρωτοπόρα” και τα “κράτη µε δυνατότητες”. Κράτη-οπαδοί της παράδοσης (traditionalists): Πρόκειται κυρίως για κράτη-µέλη της Ανατολικής Ευρώπης όπως η Τσεχία, η Σλοβακία, η Σλοβενία, η Ουγγαρία και η Λιθουανία. Οι χώρες αυτές θεωρείται ότι διαθέτουν επαρκή βιομηχανική βάση, λίγες όµως έχουν αναλάβει πρωτοβουλίες για τη μετάβαση στη νέα βιομηχανική εποχή.

Διστακτικά κράτη (hesitants): Σε αυτά συγκαταλέγονται χώρες της Νότιας και Ανατολικής Ευρώπης όπως η Ελλάδα, η Ιταλία, η Εσθονία, η Πορτογαλία, η Πολωνία, η Κροατία και η Βουλγαρία, οι οποίες θεωρείται ότι δεν διαθέτουν αξιόπιστη βιομηχανική βάση, ενώ τα σοβαρά δημοσιονομικά προβλήματα τους παρεμβάλλονται στον άμεσα αποτελεσματικό αναπτυξιακό τους προσανατολισμό. Αξίζει να σημειώσουμε πως η προσαρμογή του ευρωπαϊκού Νότου στην 4η Βιομηχανική Επανάσταση είναι αντίστοιχη με χώρες της πρώην κομμουνιστικής Ανατολικής Ευρώπης.