Αειφόρος καινοτομία και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

Η καινοτομία, σταδιακή ή ριζική, όπως προσδιορίστηκε από την επιχειρηματικότητα, αναγνωρίστηκε ως «καύσιμο υψηλής ενεργειακής απόδοσης» για την προώθηση της επιχειρηματικής μηχανής, χωρίς να της καταλογιστούν ευθύνες για τους «ρύπους» και τα απόβλητά της κατά τη διαδικασία της μετατροπής της σε χρήσιμο και οικονομικά αποδοτικό προϊόν ή υπηρεσία. Η ενοχοποίηση της καινοτομίας, έτσι όπως υλοποιούνταν μέχρι τώρα, και της παραγωγικής διαδικασίας κατά την οποία δεν λαμβάνονταν υπόψη οι επιπτώσεις στο οικοσύστημα του πλανήτη μας, ανέδειξε την ανάγκη αλλαγής και υιοθέτησης ενός διαφορετικού μοντέλου. Ενός μοντέλου ισορροπημένης ανάπτυξης, το οποίο στηρίζεται στην αειφόρο καινοτομία και τη βιώσιμη επιχειρηματικότητα.

Η εμμονή στη μονοδιάστατη ανάπτυξη συνεπεία της οποίας επιδιώχθηκε η δημιουργία πρόσκαιρης αξίας και βραχύβιου κύκλου προϊόντων, θυσίασε αγαθά και ύλες αιώνων μετασχηματισμού στη σημερινή τους μορφή τα οποία μόνο ως εφήμερα δεν μπορούν να χαρακτηριστούν. Το παροδικό έγινε μοντέλο χρήσης των πόρων και μέτρο της ζωής του ανθρώπου ο οποίος, σε πείσμα των καιρών, επιμένει να παραβλέπει πως η ύπαρξή του εξαρτάται από τη διαιώνισή τους.

Οι σύγχρονοι Μίδες νομίζουν ότι δεν τους αφορά και επιμένουν στην πρακτική της συσσώρευσης πλούτου με κάθε τρόπο, διατηρώντας ένα μοντέλο που εξακολουθεί να χρησιμοποιεί φυσικούς πόρους για την παραγωγή εφήμερης αξίας, δημιουργώντας απόβλητα μεγαλύτερης διάρκειας από τον κύκλο ζωής του ίδιου του προϊόντος επιβαρύνοντας το γήινο οικοσύστημα. Η συμπεριφορά αυτή συνιστά ύβρι και εθελοτυφλούν όσοι δεν βλέπουν ότι το φυσικό μας οικοσύστημα περιήλθε σε κατάσταση κρίσης, καθώς η -προβαλλόμενη ως λύση στο πρόβλημα- ανακύκλωση έχει περιορισμένη εμβέλεια δημιουργώντας κι αυτή τα δικά της απόβλητα από την επανεπεξεργασία των υλών, αλλά και από την υποβάθμιση της ποιότητας των υλικών και των παραγόμενων εξ αυτών προϊόντων.

Τα υφιστάμενα -ακόμη- πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης αναμένεται να έχουν μεγαλύτερο αντίκτυπο στο γήινο οικοσύστημα λόγω της αύξησης του πληθυσμού και της επιδίωξης του εξιδανικευμένου δυτικού μοντέλου «ευημερίας». Η «σπάταλη παραγωγή» που ανέδειξε το πρόβλημα της στενότητας των φυσικών πόρων και η χωρίς προηγούμενο δημιουργία τεράστιου όγκου αποβλήτων, συνεπεία της μέχρι τώρα χρήσης τους, προκάλεσε την προσοχή, το ενδιαφέρον και τη συνειδητοποίηση της ανάγκης μετάβασης προς ένα νέο παραγωγικό υπόδειγμα που θα σέβεται και θα εξυπηρετεί την υπόθεση της ζωής στη γεώσφαιρα.

Προς ένα νέο καθεστώς, δηλαδή, επιχειρηματικής δραστηριότητας που θα θέτει ως προτεραιότητα τη διασφάλιση της οικονομικής, περιβαλλοντικής και κοινωνικής υγείας, αλλά και της ζωής των παρόντων και μελλοντικών γενεών, κυρίως. Με λίγα λόγια, καθίσταται επιβεβλημένη η μετάβαση προς ένα μοντέλο ισορροπημένης ανάπτυξης, καθώς «οι καιροί ου μενετοί!» με την κλιματική κρίση σε εξέλιξη.

Νέο παραγωγικό μοντέλο

Οι μέχρι τώρα εφαρμοζόμενες πρακτικές, συνεπεία των οποίων φθάσαμε ως εδώ, φαίνεται πως δεν μπορούν πια να προωθήσουν περαιτέρω την οικονομία η οποία χρειάζεται ένα νέο “καύσιμο”, τη βιώσιμη καινοτομία, ικανό να προσφέρει ένα καινούριο πλαίσιο μέσα στο οποίο θα μπορούν να συλλειτουργήσουν άτομα και επιχειρήσεις.

Η μετατόπιση των ενδιαφερόντων αλλά και η προσαρμογή των αναγκών ενός διαρκώς ευαισθητοποιούμενου κοινού που οραματίζεται μια πιο ανθρώπινη οικονομική ανάπτυξη σε αρμονία με το φυσικό οικοσύστημα, με την ταυτόχρονη επίτευξη ενός βελτιωμένου επιπέδου διαβίωσης για όλους αν είναι δυνατό, ωθούν τις επιχειρήσεις να προχωρήσουν προς το νέο μοντέλο λειτουργίας της βιώσιμης ανάπτυξης μέχρι την καθιέρωσή του.

Η ανάγκη μετάβασης σε ένα νέο παραγωγικό μοντέλο προβάλλει επιτακτική, όχι μόνο για λόγους αλτρουϊσμού αλλά και εξαιτίας του γεγονότος ότι οι «επιχειρήσεις με επιτυχημένες στρατηγικές βιωσιμότητας είναι κερδοφόρες επειδή ενσωματώνουν την εκτίμηση του καθαρού σχεδιασμού και τη διατήρηση των πόρων σε όλους τους κύκλους ζωής των προϊόντων και τις αλυσίδες εφοδιασμού, με τρόπους οικονομικής λογικής».

Άλλωστε αυτή καθ’ αυτή η έννοια της βιωσιμότητας εμπεριέχει την ορθολογική διαχείριση και τη λιτή και απέριττη χρήση των κάθε λογής πόρων, καθώς «ορίζεται σαν η σχετικά σταθερή κατάσταση στην οποία οι πόροι που καταναλίσκονται για τη συντήρηση του ανθρώπινου πληθυσμού, δεν υπερβαίνουν την ικανότητα της Φύσης να ανακυκλώνει τα απορρίμματα και να αναπληρώνει τα αποθέματα», κατά τον Rifkin (2017).

Βιώσιμη καινοτομία

Η αειφορία είναι κάτι περισσότερο από την ανακύκλωση επεκτεινόμενη στον δημιουργικό (ανα)σχεδιασμό προϊόντων φιλικών προς το περιβάλλον ή και για επανάχρηση, αλλά και στην καθιέρωση διαδικασιών εξοικονόμησης πόρων. Ο προσανατολισμός προς την κατεύθυνσή της συνιστά ευφυή στρατηγική και κίνηση διαμόρφωσης όρων επιβίωσης για την επιχείρηση καθώς οι ευαισθητοποιημένοι καταναλωτές αυξάνονται και πληθύνονται.

Κάθε ελληνική επιχείρηση οφείλει να αναθεωρήσει την στρατηγική της προσανατολιζόμενη προς την αειφόρο πορεία επανασχεδιάζοντας τη συνολική λειτουργία της, από την παραγωγή μέχρι τη διάθεση των προϊόντων της, ιδιαίτερα στην εποχή της κρίσης που γαντζώθηκε πάνω μας και τα νοικοκυριά ψάχνουν τρόπους επιβίωσης, αν και σύμφωνα με το ΙΟΒΕ, το ποσοστό των καταναλωτών που δηλώνει ότι «μόλις τα βγάζει πέρα» μειώθηκε τον Δεκέμβριο του ’19 στο 60% (από 62%)!

Ακόμη, όμως, κι αν δεν κόπτονται για το συμφέρον των πελατών τους, ο επανασχεδιασμός διαδικασιών και προϊόντων είναι βέβαιο πως θα τις αποφέρει κέρδος από την εξοικονόμηση πόρων, είτε από υλικά που απορρίπτονται ως “μπάζα”, είτε προχωρώντας στην πρακτική αναπλήρωσης με επανάχρηση συσκευασιών που τις απαλλάσσει από το συναφές κόστος, για παράδειγμα.

Μέσω της βιώσιμης καινοτομίας επαναπροσδιορίζεται η έννοια αλλά και η πρακτική της οικονομικής ανάπτυξης, «ως δημιουργία ιδιωτικού και κοινωνικού πλούτου για την τελική εξάλειψη των επιβλαβών επιπτώσεων στα οικολογικά συστήματα, στην ανθρώπινη υγεία και στις έμβιες κοινότητες». Μέσω της διαδικασίας αυτής, τόσο τα περιβαλλοντικά όσο και τα κοινωνικά και οικονομικά ζητήματα, ενσωματώνονται στο σύστημα της βιώσιμης επιχείρησης περιλαμβάνοντας την παραγωγή ιδεών, την ΕΤΑ και την εμπορική τους εκμετάλλευση, είτε αφορά σε προϊόντα ή υπηρεσίες και τεχνολογίες, είτε νέα μοντέλα επιχειρήσεων (Β2C, B2B, outsourcing κλπ.) και οργάνωσης (custom παραγωγή, online πωλήσεις, mobile marketing κλπ.).

Συναρπαστικό οικονομικό μέλλον

Η βιωσιμότητα καθίσταται γνώμονας της δημιουργίας προϊόντων και υπηρεσιών ή διαδικασιών, λαμβανομένων υπόψη των κοινωνικών και περιβαλλοντικών συνθηκών, όπως και των σχετικών με την αειφορία θεμάτων, τόσο σε επίπεδο ριζικής όσο και σταδιακής καινοτομίας.

«Το οικονομικό μέλλον θα είναι συναρπαστικό αλλά και άγρια αντίθετο με το παρελθόν, υπό τον όρο ότι θα εξοπλιστούμε με την απαιτούμενη νοοτροπία για να το διαχειριστούμε», κατά την Raworth (2017). Ένεκα τούτου, οι επιχειρήσεις το οφείλουν στον εαυτό τους και στην κοινωνία να βρίσκουν διαρκώς τρόπους επιτυχημένης πορείας, με την προσφορά προϊόντων που όχι μόνο σέβονται αλλά και βελτιώνουν το φυσικό περιβάλλον διασφαλίζοντας πιο υγιεινές και ασφαλείς συνθήκες ζωής.

Δηλαδή, να συνδυάζουν την προστασία των φυσικών συστημάτων με την επιχειρηματική καινοτομία παρέχοντας βασικά αγαθά και υπηρεσίες που ενισχύουν τη βιωσιμότητα όλων των υποσυστημάτων. Στοχεύοντας σ’ αυτό που διατύπωσε ο Guardian, ότι «ο φυσικός κόσμος και η κοινωνία πρέπει να είναι καλύτερα με τις εταιρίες απ’ ό,τι χωρίς αυτές… όπως το θέτει και η θεωρία».