Αφόρητη πολυτέλεια στην κρίση η βίαιη απολιγνιτοποίηση

Γράφει ο Νικόλαος Ροζής * –

Ο κόσμος βρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα του νέου κορονοϊού, προχωρώντας σε ένα περιβάλλον περιορισμών που θα επιφέρουν ραγδαία ύφεση στην οικονομία, με σημαντικό αντίκτυπο στη ζωή πολιτών και επιχειρήσεων. Σε ένα παράλληλο επίπεδο, στην εγχώρια παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, από φέτος, υλοποιείται το σχέδιο της βίαιης απολιγνιτοποίησης της ΔΕΗ.

Ένα σχέδιο που προβλέπει την κατάργηση δύο μονάδων της ραχοκοκαλιάς του ηλεκτροπαραγωγικού συστήματος εντός του 2020 και των υπολοίπων μέχρι το 2023. Μοναδική εξαίρεση αποτελεί η νέα “Πτολεμαϊδα V”, που προβλέπεται να καταργηθεί μέχρι το 2028. Το σχέδιο αυτό θα αναδιαρθρώσει άρδην την αγορά ενέργειας στη χώρα. Η βάση υλοποίησης του βρίσκεται σαφώς στην πολιτική κατεύθυνση για μείωση των εκπομπών ρύπων.

Όμως, κυρίως, βρίσκεται στη συμμόρφωση με τις ευρωπαϊκές δεσμεύσεις για τα δικαιώματα ρύπων, εν είδει μέτρου αποτροπής, που καλείται να πληρώνει ετησίως η ΔΕΗ στο πλαίσιο του χρηματιστηρίου ρύπων της Κομισιόν. Οι τιμές των δικαιωμάτων αυτών αναθεωρούνται συνεχώς προς τα πάνω, ως μέτρο πίεσης προς τους στόχους, ώστε το σύστημα να καταστεί ασύμφορο και να στραφεί κυρίως σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Για την ενεργειακή μετάβαση σε πιο καθαρές μεθόδους παραγωγής ρεύματος έχουν αναλυθεί αρκετά σενάρια.

Αυτό που υιοθετήθηκε τελικά από το κράτος δεν ήταν σίγουρα το πιο οικονομικό, αν αναλογιστεί κανείς ότι θα καταργηθούν βιαίως σχεδόν όλες οι υπάρχουσες μονάδες παραγωγής και η εναπομείνασα, υπό κατασκευή ακόμα, λιγνιτική μονάδα μεγάλου κόστους επένδυσης θα λειτουργήσει μόνο για 5 χρόνια και μετά θα καταργηθεί ή θα μετατραπεί.

Αλλάζουν τα δεδομένα

Τώρα όμως τα δεδομένα αλλάζουν. Στην λαίλαπα που έρχεται ανακύπτουν ζητήματα επιβίωσης της εθνικής οικονομίας (που επιβραδύνεται), του λαού, των επιχειρήσεων και του κράτους. Δεν είναι πια εύφορο το έδαφος για αυτή την κολοσσιαία ενεργειακή μετάβαση. Την ώρα που ειδικής στήριξης έχρηζαν μόνον οι γεωγραφικές περιοχές της χώρας με υπό κλείσιμο μονάδες της ΔΕΗ, πλέον στήριξη χρειάζεται (και ήδη λαμβάνει) το σύνολο της οικονομίας σε όλη την επικράτεια.

Όσον αφορά το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης (μέρος ενός ευρωπαϊκού μηχανισμού στήριξης των τοπικών κοινωνιών που θα πληγούν από την ενεργειακή μετάβαση), αυτό προσφέρει εξευτελιστική χρηματοδότηση στην Ελλάδα, σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες. Ουσιαστικά, αποπειράται να προσφερθεί ως δέλεαρ σε χώρες που αντιστέκονται στις ενεργειακές κατευθύνσεις. Ας δούμε τώρα και κάποια στοιχεία για τον κόσμο.

Στην Κίνα η οικονομική ανάπτυξη της επόμενης μέρας είναι προδιαγεγραμμένη μέσω της χρήσης άνθρακα. Αυτή η εξέλιξη είναι δεδομένο πως θα συνοδεύεται από την αύξηση της εκπομπής ρύπων. Στη Αυστραλία κινούνται προς επέκταση των ανθρακωρυχείων για την τόνωση της εργασίας. Ταυτόχρονα, στην ΕΕ βρίσκεται σε διαβούλευση η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Αυτή αποσκοπεί, δια της πολιτικής δέσμευσης και της νομικής υποχρέωσης των κρατών, να τηρηθούν υψηλότεροι στόχοι, ώστε μέχρι το 2050 η ΕΕ να έχει μηδενικές εκπομπές αερίων θερμοκηπίου.

Σε χώρες που στηρίζονται κατά μεγάλο βαθμό σε δικά τους ορυκτά καύσιμα, έχουν ήδη ξεκινήσει πιέσεις προς την ΕΕ για παύση του χρηματιστηρίου ρύπων. Ο Τσέχος πρωθυπουργός δήλωσε, πριν λίγες μέρες, πως η Πράσινη Συμφωνία πρέπει να ξεχαστεί υπό το πρίσμα του κορονοϊού. O υπουργός Οικονομικών της Εσθονίας έθεσε στο τραπέζι την αποχώρηση της Εσθονίας από το χρηματιστήριο ρύπων, ακόμα και προσωρινά, ώστε να μπορούν οι Εσθονοί να έχουν μειωμένες τιμές.

Ο υφυπουργός Εξωτερικών της Πολωνίας επεσήμανε πως προτεραιότητα είναι η μείωση των τιμών για τα εκατομμύρια των Πολωνών και την οικονομία τους και πως αυτό μπορεί να γίνει αποσυνδέοντας την ενέργεια από το, άχρηστο, γιγαντιαίο κόστος του χρηματιστηρίου ρύπων. Η εποχή αυτή βρίσκει και την Βρετανία εκτός ΕΕ, άρα και εκτός των δεσμεύσεων αυτών. Την βρίσκει ελεύθερη να χαράξει την δική της περιβαλλοντική πολιτική, την οποία εκτελεί με αναγνωρισμένο ζήλο και με τους δικούς της ρυθμούς.

Να σταματήσει η απολιγνιτοποίηση

Η χώρα μας προβλέπεται από πολλούς αρμόδιους οργανισμούς να έχει τη μεγαλύτερη οικονομική ύφεση στην Ευρώπη, ως συνέπεια της πανδημίας. Είναι γεγονός πως η Ελλάδα έχει παρουσιάσει τις μεγαλύτερες μειώσεις εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα, σε όλην την ΕΕ τα τελευταία χρόνια. Ισχύει ακόμα πως η ΕΕ έχει συνολικά μόλις το 8% μερίδιο στην παγκόσμια εκπομπή άνθρακα, πολύ πίσω από τους υπόλοιπους ισχυρούς ανταγωνιστές της.

Η ετήσια κατά κεφαλήν τιμή εκπομπής στην Ελλάδα δεν έφτασε ποτέ σε ύψος τις αντίστοιχες τιμές ανεπτυγμένων χωρών όπως η Κίνα, οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Γερμανία ή οι σκανδιναβικές χώρες. Ως προς το κόστος ηλεκτρικής ενέργειας, το κόστος παραγωγής από λιγνίτη ανά kwh σε σχέση με τις άλλες διαθέσιμες επιλογές είναι, τουλάχιστον, τρεις φορές χαμηλότερο. Επιπλέον, ένα από τα σημεία των καιρών της εποχής του κορονοϊού, είναι η ώθηση όλων των κρατών στην ενίσχυση της αυτάρκειας τους σε βασικά αγαθά επιβίωσης.

Ο λιγνίτης, με την όποια απόδοση του, βρίσκεται στην ελληνική γη. Το φυσικό αέριο που θα χρησιμοποιηθεί ως καύσιμο βάσης είναι εισαγόμενο. Παράλληλα τα φωτοβολταϊκά και οι ανεμογεννήτριες συνεισφέρουν στο σύστημα μόνο όταν έχει ηλιοφάνεια ή φυσάει, όπως δείχνει το παράδειγμα του Energiewende της Γερμανίας για απομάκρυνση από την πυρηνική ενέργεια που ξεκίνησε το 2011, που τελικώς δεν έφερε τα επιθυμητά αποτελέσματα.

Θετικός, από την άλλη, φαίνεται να είναι ο λογαριασμός για την βιομάζα που μπορεί να προσφέρει σταθερότητα στην παραγωγή, κάτι που φαίνεται και στην αρκετά υψηλή συμμετοχή της στο ηλεκτροπαραγωγικό σύστημα της Βρετανίας. Ακολούθως, ο υδροηλεκτρισμός με την αντλησιοταμίευση, ως εναλλακτική μορφή παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, συνεισφέρει ήδη με μεγάλο μερίδιο στο ελληνικό σύστημα και έχει σημαντικές προοπτικές ενίσχυσης.

Ο εγχώριος ενεργειακός σχεδιασμός είναι αναγκαίο να συνεχίσει την ενσωμάτωση εναλλακτικών μορφών παραγωγής που θα εξασφαλίζουν την σταθερότητα, την αξιοπιστία, την εθνική αυτονομία και θα σέβεται τις ιδιαιτερότητες και την νέα οικονομική κατάσταση της χώρας. Κατόπιν, η Ελλάδα πρέπει τώρα να αναστείλει το συγκεκριμένο σχέδιο της βίαιης απολιγνιτοποίησης και να αναπροσαρμόσει τους ρυθμούς και τους στόχους της ενεργειακής της πολιτικής στα νέα δεδομένα της μετά-κορονοϊού εποχής, προτού εμφανιστούν αδιέξοδα.

---

* Ο Νικόλαος Ροζής είναι Μηχανικός Η/Υ, Τηλεπικοινωνιών και Δικτύων