Από την απο-παγκοσμιοποίηση στη διπολική παγκοσμιοποίηση;

Η παγκοσμιοποίηση και το καθεστώς που αυτή συγκρότησε, κατά βάση νεοφιλελεύθερου χαρακτήρα, αποτέλεσε (μεταξύ άλλων) όπως προκύπτει εκ του αποτελέσματος, κατά την διάρκεια των τελευταίων τριών δεκαετιών, με την κυριαρχία στις διεθνείς αγορές της ανταγωνιστικότητας χαμηλού κόστους, σε “εργαλείο κατά της αναδιανομής” και υπέρ της ανισοκατανομής του πλούτου και των εισοδημάτων, με την ανησυχητική διεύρυνση της φτώχειας και των ανισοτήτων σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο.

Στην κατεύθυνση αυτή η Ευρώπη και κράτη-μέλη προέβησαν σε επιλογές ενός ανεξέλεγκτου και αποκλειστικού προσανατολισμού μετεγκατάστασης επιχειρήσεων, προμηθειών, κτλ σε “αναδυόμενες οικονομίες” της Ασίας, της Αφρικής, της Κεντρικής- Ανατολικής Ευρώπης, συρρικνώνοντας τις θέσεις εργασίας στην Ευρώπη και εγκαθιδρύοντας το νέο-αποικιοκρατικό μοντέλο της άνισης ανταλλαγής πρώτων υλών, ενεργειακών προϊόντων, εμπορευμάτων, υπηρεσιών, εργασίας, τεχνολογίας, κτλ.

Το επιχείρημα αυτών των επιλογών ήταν ότι η εισαγωγή εμπορευμάτων, υπηρεσιών και ενεργειακών προϊόντων που παράγονται με χαμηλό κόστος καθιστά δυνατή την διατήρηση των τιμών σε χαμηλά επίπεδα στις χώρες εισαγωγής, με αποτέλεσμα την επίτευξη υψηλού επιπέδου αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών (Chr.Chavagneux, Alternatives Economiques,No 421, 28/2/2022).

Oμως, όπως προκύπτει εκ του αποτελέσματος, κατά την διάρκεια των τελευταίων τριών δεκαετιών στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη-μέλη, εκτός από την “δίδυμη” εξάρτηση (παραγωγική-εφοδιαστική από Ασία και ιδιαίτερα από την Κίνα και ενεργειακή από την Ρωσία), προκλήθηκαν, μεταξύ άλλων, υψηλότερα μερίδια κέρδους στο ΑΕΠ, χαμηλό επίπεδο πληθωρισμού και επιτοκίων, υψηλό χρέος και αύξηση των εισοδηματικών και κοινωνικών ανισοτήτων.

Παράλληλα, η μετεγκατάσταση επιχειρήσεων από τις ΗΠΑ και κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Ασία, Αφρική, ΚεντροΑνατολική Ευρώπη κατά την διάρκεια των τελευταίων τριάντα ετών πίεσε σημαντικά, ακόμη και ελλειμματικά, το εμπορικό ισοζύγιο των χωρών αναχώρησης. Από την άποψη αυτή αξίζει να σημειωθεί, σύμφωνα με την έρευνα του γαλλικού ερευνητικού κέντρου CEPII (J.Delepine: Alternatives Economiques, 28/6/2022), ότι οι γαλλικές πολυεθνικές συνέβαλαν θετικά (4% του ΑΕΠ στο εμπορικό πλεόνασμα στις αρχές της δεκαετίας του 2000) με τις εξαγωγές από την Γαλλία να υπερβαίνουν τις εισαγωγές τους.

Ανατροπή της παγκόσμιας τάξης πραγμάτων

Αντίθετα, τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα με την ίδια έρευνα του CEPII, η μετεγκατάσταση επιχειρήσεων τους στο εξωτερικό αντιπροσωπεύει το ήμισυ των εξαγωγών της χώρας, συμβάλλοντας, στον βαθμό που τις αφορά, στο παρατηρούμενο σήμερα εμπορικό έλλειμμα της Γαλλίας, αφού η εξαγωγική τους δραστηριότητα πραγματοποιείται από την χώρα μετεγκατάστασης τους.

Επιπλέον, οι γεωπολιτικές αναταράξεις και οι παγκόσμιοι συσχετισμοί, ιδιαίτερα από τις αρχές της δεκαετίας του 2010 και οι πολεμικές συγκρούσεις(2022) της Ρωσίας στην Ουκρανία, έχουν ανατρέψει καθοριστικά την “παγκόσμια τάξη πραγμάτων”, σε βαθμό που σήμερα να είμαστε μάρτυρες της απο-παγκοσμιοποίησης του πάλαι ποτέ μοντέλου της παγκοσμιοποίησης και το ενεργειακό, εφοδιαστικό και επισιτιστικό σύστημα να οδηγείται σε συνθήκες κατάρρευσης.

Με άλλα λόγια, η συνέχιση των προαναφερόμενων συνθηκών σε συνδυασμό με την αυστηροποίηση-σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής από τις κεντρικές τράπεζες (αύξηση επιτοκίων) και την αναποτελεσματική ενεργειακή πολιτική των επιδοτήσεων, υλοποιείται στον άξονα πληθωρισμού ενάντια στον πληθωρισμό με τίμημα, μεταξύ άλλων, την ύφεση, την ανεργία, την ζήτηση, την παραγωγή, την λιτότητα και την επιδείνωση της αγοραστικής δύναμης των επιχειρήσεων και των καταναλωτών.

Έτσι, σε ευρωπαϊκό επίπεδο η προοπτική αυτή απομακρύνει, μεταξύ άλλων, ανησυχητικά τον χρόνο επιστροφής στα ουδέτερα επίπεδα του πληθωρισμού της τάξης του 1%-2%, στον υψηλό ρυθμό ανάκαμψης, στην αύξηση της βιομηχανικής και αγροτικής παραγωγής, στην αύξηση της απασχόλησης, των εισοδημάτων και των κοινωνικών δαπανών, στην χαλάρωση της αυστηροποίησης των κεντρικών τραπεζών, στην αποκατάσταση της εφοδιαστικής αλυσίδας και των μεταφορών, στην βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, της κοινωνικής συνοχής και των συνθηκών αντιμετώπισης των κοινωνικών ανισοτήτων.

Η Δύση μετά την παγκοσμιοποίηση

Παράλληλα, η μεθοδική μετάβαση στην κλιματική αλλαγή προϋποθέτει τον σχεδιασμό και την συστηματικότητα στην αύξηση των δημόσιων δαπανών ενέργειας (έρευνα και εξόρυξη υδρογονανθράκων, υποδομές, ανανεώσιμες πηγές, δίκτυα, τερματικοί σταθμοί, κτλ). Έτσι, στις σημερινές διεθνείς και ευρωπαϊκές συνθήκες από-παγκοσμιοποίησης, οι προκλήσεις αυτές σημαίνουν ότι στο μέλλον οι παγκόσμιες, οικονομικές, εμπορικές, τεχνολογικές, ενεργειακές, εφοδιαστικές, κτλ σχέσεις των κρατών δεν θα καθοδηγούνται από το χαμηλό κόστος εργασίας και παραγωγής αλλά από κριτήρια, κυρίως, πολιτικά, γεωπολιτικά, κλιματολογικά, κοινωνικο-υγειονομικά (Isabelle Bensidoun, Altrnatives Economiques, 21/5/2022).

Αντίθετα, οι προκλήσεις αυτές από τις διεθνείς οικονομικές και πολιτικές ελίτ κατανοούνται, όχι με όρους διεθνοποίησης και ισότιμων σχέσεων των κρατών, αλλά με διαφορετικό τρόπο με την έννοια, κατά την υπουργό Οικονομικών των ΗΠΑ (Janet Helen,Απρίλιο 2022), της ενίσχυσης των δεσμών όσων χωρών μοιράζονται τις ίδιες αξίες με τις Ηνωμένες Πολιτείες, προκειμένου να διασφαλίσουν μαζί την κάλυψη των κρίσιμων αναγκών των οικονομιών τους. Από την ευρωπαϊκή πλευρά του Ατλαντικού η Margrethe Vestager (Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής) συνδέει ουσιαστικά την παγκοσμιοποίηση με την ευρωπαϊκή απληστία (Chr.Chavagneux, Alternatives Economiques, 4/10/2022).

Συγκεκριμένα, υποστήριξε ότι «η βιομηχανία μας αναπτύχθηκε σημαντικά από την ρωσική ενέργεια, κυρίως επειδή ήταν φθηνή. Το ίδιο με την Κίνα για πολλά προϊόντα ή με την Ταϊβάν για τα τσιπς, όπου πάνω από όλα αναζητούσαμε χαμηλότερο κόστος παραγωγής. Πίσω από όλες αυτές τις εξοικονομήσεις κρυβόταν ένα μεγάλο ασφάλιστρο κινδύνου-η εξάρτηση- που πληρώνουμε σήμερα. Το μάθημα που πρέπει να αντληθεί είναι ότι θα είναι πλέον απαραίτητο να πληρωθεί ένα ασφάλιστρο». Έτσι θεωρώντας η Μ.Vestager ως πολιτικό λάθος την εξάρτηση της Ευρώπης από την Ρωσία και την Κίνα, διατυπώνει την άποψη της λιγότερης παγκοσμιοποίησης, προκειμένου να επιτευχθεί πολιτικά ένα ασφαλέστερο εμπόριο, συμφωνώντας έτσι με την αντίληψη της J.Helen (Chr.Chavagneux, 4/10/2022).

Στο περιβάλλον αυτό διαφαίνεται ότι μετά την από-παγκοσμιοποίηση η Δύση παρεκκλίνοντας από την εναλλακτική προοπτική εγκαθίδρυσης του μοντέλου της διεθνοποίησης, επιλέγει και προσανατολίζει στρατηγικά τον βηματισμό και το περιεχόμενο των πολιτικών της προς την κατεύθυνση της διπολικής (Δυτική-Ασιατική) παγκοσμιοποίησης με κυρίαρχους παραγωγικούς, τεχνολογικούς, ενεργειακούς, εμπορικούς, εφοδιαστικούς πόλους τις ΗΠΑ και την Κίνα αντίστοιχα (Chr. Chavaneux, 4/10/2022).

Στην πορεία αυτή κεντρική θέση κατέχουν τόσο η στρατηγική επιλογή γεωπολιτικής- γεωοικονομικής προτίμησης περιφερειακών αναπτυσσόμενων χωρών της Δύσης και της Ασίας, όσο και οι όροι με τους οποίους θα συντελεστεί αυτή η μετάβαση στο μοντέλο της διπολικής παγκοσμιοποίησης σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο με ειρηνικό-δημοκρατικό ή με πολεμικό και αυταρχικό τρόπο.