Απομυθοποιώντας το αφήγημα Μητσοτάκη για τις ξένες επενδύσεις

Οι εκλογές της 21ης Μαΐου, εκτός από τη νέα κυβέρνηση, θα κρίνουν και το μείγμα και την κατεύθυνση της νέας οικονομικής πολιτικής. Η πορεία της οικονομίας μας θα κριθεί από μια σειρά παραγόντων, ένας εκ των οποίων είναι οι διαχρονικά πολυπόθητες επενδύσεις. Αποφασίσαμε ως  FORUM2020 να “συμμετάσχουμε” στην αναμέτρηση απέχοντας από την τοξική κομματική αντιπαράθεση.

Πώς; Θα συνεχίσουμε να παρεμβαίνουμε στο δημόσιο διάλογο, αλλά η αρθρογραφία μας θα αφορά πολιτικές και όχι “πολιτικούς”. Όσο οξύνεται το πολιτικό κλίμα, όσο πλησιάζουμε στις κάλπες, τόσο τα κείμενα που θα καταθέτουμε θα είναι ήπια, ψύχραιμα και νηφάλια. Θα μιλήσω σήμερα για το θέμα, με το οποίο καταπιάνεται το πρώτο προεκλογικό spot της ΝΔ, τις “ξένες επενδύσεις”.

Προφανώς για να είναι “ξένες” δεν είναι προϊόν ελληνικών δημόσιων ή ιδιωτικών κεφαλαίων. Ούτε βέβαια κεφάλαια που εισρέουν από ευρωπαϊκά ταμεία και επιδοτήσεις. Ο όρος αποτελεί μετάφραση του Foreign Direct Investments (FDI), που σημαίνει “Ξένες Άμεσες Επενδύσεις”. Στην πολιτική όμως ισχύει ο κανόνας “It’s not what you say. It’s what people hear” (Δεν ισχύει αυτό που λες, αλλά αυτό που ακούει ο κόσμος). Παρεμπιπτόντως εξαιρετικά ενδιαφέρον το ομότιτλο βιβλίο του guru Frank Luntz, σας το συνιστoύμε ανεπιφύλακτα.

Τί “ακούνε” λοιπόν οι Έλληνες όταν μιλάνε οι πολιτικοί για ξένες άμεσες επενδύσεις; Αντιφατικά πράγματα, ή άλλα αντί άλλων. Το 68,2% κρίνουν θετικά τις ξένες επενδύσεις ως έννοια. Όμως την ίδια στιγμή, αντιμετωπίζονται αρνητικά τόσο οι επιχειρήσεις που τις πραγματοποιούν, όσο και ο τρόπος με τον οποίο υλοποιούνται: πιο συγκεκριμένα η πλειοψηφία τοποθετείται αρνητικά απέναντι στις “πολυεθνικές” με 57,3% (θετικά 30,1%) και στις “ιδιωτικοποιήσεις” με 57,1% (θετικά 31,7%).

Ο κόσμος βρίσκεται σε σύγχυση; Προφανώς. Το 64,5%, συμφωνεί με την πρόταση «να παρεμβαίνει το κράτος στην ελληνική οικονομία για να δημιουργηθούν συνθήκες ανάπτυξης», ενώ 26,9% συμφωνούν με το «να αποτελούν οι ιδιωτικές επιχειρήσεις τον κύριο τρόπο για να δημιουργηθούν καλύτερες συνθήκες οικονομικής ανάπτυξης». [Έρευνα της ABΟUT PEOPLE  για την ETERON, 17-27 Μαρτίου 2023]. Η δε έννοια του “κοινωνικού κράτους” απολαμβάνει την συντριπτική αποδοχή της κοινωνίας με 87,7%.

Ο ιδεολογικός συγκριτισμός οδηγεί στον πολιτικό παραλογισμό. Τις ξένες επενδύσεις δεν τις κάνουν οι πολυεθνικές; Πώς μπορούμε να θέλουμε τις επενδύσεις χωρίς όμως τις επιχειρήσεις που τις πραγματοποιούν; Οι δυνάμεις της αγοράς δεν είναι καπιταλιστικές; Οι Έλληνες όμως είναι επιφυλακτικοί απέναντι και στην έννοια αυτή. Πώς μπορούμε λοιπόν να πορευόμαστε με τέτοιες αντιφάσεις;

Το χειρότερο είναι ότι οι πολιτικές ηγεσίες τις διογκώνουν αντί να τις αμβλύνουν. Η ελληνική κοινωνία λοιπόν ήταν και παραμένει σε σύγχυση, ή έχει γίνει τόσο “πονηρή” (ίσως όχι αδικαιολόγητα από τον διαρκή αγώνα της για  επιβίωση), που ταυτόχρονα “κλείνει το μάτι” σε όλες τις ιδέες και  σε όλους τους πολιτικούς χώρους. Κάνει δηλαδή με ένα τρόπο τη δική της “επιβιωτική προσαρμογή” απέναντι στη “δημοσιονομική προσαρμογή” των θεσμών και του κράτους, που συντελείται επί το πλείστον εις βάρος της…

Πόσο λειτουργική ή αποτελεσματική μπορεί όμως να είναι μια τέτοια στάση στο “μακρύ χρόνο”; Εύλογα επίσης αναρωτιέται κανείς: αν οι πολίτες κινούνται με βάση τον “επιβιωτισμό”, όταν και οι πολιτικοί εμφορούνται από  ανάλογο τυχοδιωκτισμό, πού οδηγούμαστε; Μήπως όταν παρουσιάζουν τα πράγματα κατά πως βολεύονται ακόμη και μετά από 10 χρόνια μνημονίων, επιτείνοντας την εγγενή αντιφατικότητα, τη μετατρέπουν σε δομικό χαρακτηριστικό της ελληνικής κοινωνίας, με αποτέλεσμα να ζούμε σε διαρκή φαύλο κύκλο οπισθοδρόμησης; Φοβόμαστε πως ναι!

Τα παραπάνω ερωτήματα ακούγονται θεωρητικά, αλλά δεν είναι. Είμαστε η μόνη χώρα στη Δύση όπου εξακολουθούμε να διαφωνούμε ακόμη και για τα πιο βασικά. Δεν έχουμε καταφέρει το 2023 να συγκρίνουμε “μήλα με μήλα” και “πορτοκάλια με πορτοκάλια”. Διαφωνούμε και συνάμα αμφισβητούμε τα δεδομένα της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής! Δεν νομίζω ότι υπάρχει προηγούμενο στην “Ευρώπη των 28”, ο επικεφαλής της Εθνικής Αρχής να αποτελεί επί 15 έτη αντικείμενο πολιτικής αντιπαράθεσης, να έχει παραπεμφθεί στη Δικαιοσύνη και να έχει καταδικαστεί, αφού πρώτα η “λαθροχειρία” του χρησιμοποιήθηκε για να οδηγηθεί η χώρα στα μνημόνια.

Σε καμία περίπτωση δεν επιχειρούμε να μετακυλήσουμε την ευθύνη αποκλειστικά στον κ. Γεωργίου, αλλά καταφέραμε να καταστήσουμε την αναξιοπιστία του θεσμικού φορέα τόσο μεγάλη, που δεν μπορεί να ολοκληρωθεί ούτε καν η Εθνική Υπογραφή, επειδή το κύρος της ΕΛΣΤΑΤ είναι υπονομευμένο. Για να μην πέσουμε λοιπόν και εμείς στην παγίδα της αποδοχής και ανάλυσης με βάση λάθος δεδομένα, προχωρήσαμε σε μια πρωτότυπη άσκηση: παραθέτουμε μια σειρά από διαφορετικές απόψεις περί ξένων επενδύσεων. Ένα ιδιότυπο debate ξεκινά και αποφασίστε οι αναγνώστες ποιος πληροφορεί και ποιος παραπληροφορεί…

α) Πρώτη η θέση της κυβέρνησης, διά στόματος Κυριάκου Μητσοτάκη και συμπληρωματικά η “ανάλυσή” της από τον αρμόδιο υπουργό Άδωνι Γεωργιάδη.

β) Μετά η άποψη του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννη Στουρνάρα.

γ) Τρίτη η κριτική που άσκησε ο Αλέξης Τσίπρας.

δ) Τέλος, καταθέτουμε την άποψη δύο ανεξάρτητων οικονομολόγων, συνεργατών του FORUM2020.

ε) Στο υστερόγραφο σας έχουμε την άποψη του Chat GDP, της πλέον σύγχρονης πλατφόρμας διαδικτυακής “ενημέρωσης”.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης

Στην τελευταία τοποθέτησή του για τις ξένες άμεσες επενδύσεις (σε ελληνο-ιαπωνική επιχειρηματική ημερίδα στο Τόκιο) περιορίστηκε σε ευχολόγια. Είπε πως «είναι σταθερή η δέσμευση να καταστήσουμε τη χώρα ελκυστικό προορισμό για Ξένες Άμεσες Επενδύσεις». Κρατήστε το “να”.

Ο Άδωνις Γεωργιάδης υποστήριξε στο Greek House του Davos (19.1.23) ότι «το 2021 και το 2022 η Ελλάδα πέτυχε ρεκόρ όλων των εποχών στις Ξένες Άμεσες Επενδύσεις. Η φιλοδοξία μας είναι το 2023 να πάμε ακόμη καλύτερα, να επιτύχουμε δηλαδή, τρίτο διαδοχικό ιστορικό ρεκόρ… Αναφέρω ενδεικτικά ότι Pfizer, Microsoft. Amazon, Digital Realty, Google, Teamviewer και Amazon Web Services, έχουν επιλέξει τη Χώρα μας. Παράλληλα ανοίγουν τρία μεγάλα ναυπηγεία και προχωρούν επενδύσεις σε άλλους σημαντικούς τομείς, όπως ο τουρισμός, το real estate και η ενέργεια. Επιπρόσθετα, η Ελλάδα εξελίσσεται σε κόμβο φυσικού αερίου, τροφοδοτώντας την Ευρωπαϊκή αγορά με LNG. Προς αυτή την κατεύθυνση προχωρούν σημαντικές επενδύσεις σε FSRU. Ταυτόχρονα προχωρούμε στην ηλεκτρική διασύνδεση με τη Βόρεια Αφρική».

Πρώτη παρατήρηση: πουθενά δεν αναφέρονται στοιχεία, δεν τεκμηριώνονται τα λόγια με αριθμούς. Συνηθίζεται διεθνώς οι τοποθετήσεις αξιωματούχων για επενδύσεις να συνοδεύονται και από ένα budget. Εδώ;

Δεύτερη παρατήρηση: η χρήση ενεστώτα (επαναλειτουργούν, προχωρούν κ.λπ.), μήπως υποκρύπτει σχέδια, επιθυμίες και όχι απτά έργα;

Τρίτη παρατήρηση: αρχίζοντας από το τελευταίο παράδειγμα του υπουργού Ανάπτυξης, το καλώδιο διασύνδεσης Αιγύπτου-Ελλάδος. Μήπως τελικά είναι κυριολεκτικά “μούφα”; Συγχωρήστε μας τη λαϊκή έκφραση, αλλά αν δεν κάνουμε λάθος το ειδικό αυτό καλώδιο, μήκους αρκετών εκατοντάδων χιλιομέτρων, κατασκευάζεται από μόνο δύο εξειδικευμένα εργοστάσια στην Ευρώπη, που παραδίδουν περίπου το 90% της ετήσιας παραγωγής τους σε ήδη υπάρχοντες πελάτες τους, όπως ο ιταλικός κολοσσός ΕNI.

Πώς και πότε θα μπει το ελληνικό μεγαλεπήβολο σχέδιο στο pipeline; (Αποφεύγουμε να αναφερθούμε στις τεχνικές δυσκολίες του φαραωνικού ενεργειακού εγχειρήματος, όπως η παράκαμψη της Κρήτης και η στήριξή του σε θαλάσσια βάθη που ξεπερνούν τα 3.000 μέτρα…). Ρεαλιστικά μιλώντας λοιπόν, οι προθέσεις υλοποίησης ενός τέτοιου έργου ξεπερνούν κατά πολύ τη δεκαετία. Πώς οι κυβερνητικοί μας παρουσιάζουν κάτι τόσο μεγάλο και τεχνικά σύνθετο ως κάτι τόσο εύκολο και άμεσα υλοποιήσιμο;

Ας πάμε στην τεχνολογία. Ψάξαμε να δούμε σε τι βαθμό έχει προχωρήσει π.χ. το hub της Microsoft. Άνθρακες ο θησαυρός! Όσο για την Pfizer, αδημονούμε να δούμε αν και πότε η έρευνα των ευρωπαϊκών αρχών, στην οποία εμπλέκεται προσωπικά ο Άλμπερτ Μπουρλά και η Ούρσουλα Βαν Ντερ Λάινεν για τις παραγγελίες μαμούθ εκατομμυρίων αχρείαστων εμβολίων, θα φτάσει και στην Ελλάδα. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν υπερηφανευόταν πως είναι προσωπικός του φίλος ο CEO της Pfizer και μιλάγανε καθημερινά για την αντιμετώπιση της Πανδημίας; Το ζήτημα βέβαια δεν είναι μόνο τί λέγανε, αλλά και τί κάνανε…

Τη γραμμή αισιοδοξίας της κυβέρνησης συμμερίζεται και ο Αντώνης Καρακούσης, μέχρι πρότινος διευθυντής του “Βήματος” (Α20, 26/2/23). Στο άρθρο του “Η Ελλάδα στο στόχαστρο ξένων επενδυτών” αναφέρει: (παρατηρείστε ότι μιλάει μόνο για “ενδιαφέρον”): «Στην Ελλάδα το πλήθος των διαθέσιμων αναπτυξιακών πόρων, αλλά και η συνεχώς αναβαθμιζόμενη γεωπολιτική θέση της Χώρας σε συνδυασμό με τη βελτίωση και τον διαρκή εμπλουτισμό της εταιρικής σχέσης με τις ΗΠΑ, διευρύνουν το ενδιαφέρον ισχυρών διεθνικών σχημάτων για την Ελλάδα και τις πολλές κρυμμένες, υποτιμημένες κατά βάση, ελληνικές αξίες.

»Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι το 2022 τοποθετήθηκαν πάνω από 12 δισ. ευρώ για εξαγορές ελληνικών επιχειρήσεων και εκτιμάται ότι το 2023 θα ξεπεράσουν αυτό το ποσό. Πολύ δε περισσότερο μάλιστα τώρα μετά τους σεισμούς και τη βιβλική καταστροφή που έπληξε την Τουρκία και σχεδόν  εκμηδενίζει, μεσοπρόθεσμα τουλάχιστον, το ενδεχόμενο ενός θερμού επεισοδίου στο Αιγαίο. Σε κάθε περίπτωση, ο κ. Μητσοτάκης και το επιτελείο του πιστεύουν ότι οι συνθήκες είναι πλέον ελεγχόμενες και ο ελληνικός λαός λιγότερο ανήσυχος».

Ο Γιάννης Στουρνάρας

Αν αναζητώντας πιο εξειδικευμένη άποψη, ανατρέξαμε στον “ουδέτερο τρίτο”, τον διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος. Παρουσιάζοντας την Ετήσια Έκθεση, ο γιάννης Στουρνάρας είπε: «Στο σύνολο των 7.220 δισ ευρώ το 31,8% αφορούσαν συγχωνεύσεις και εξαγορές, 1.975 δισ, το 27,3% αφορούσε αγορά ακινήτων. Η αγορά νέων μετοχών, που αντιπροσωπεύει τη δημιουργία νέων παραγωγικών επενδύσεων ή η συμμετοχή σε αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου, αντιστοιχούσε σε 1.979 δισ (27,4%)».

Δεν φαίνεται από αυτά τα στοιχεία πως ο “πύργος” των χρυσών επενδύσεων επί Μητσοτάκη είναι χάρτινος; Οι Ξένες Άμεσες Επενδύσεις σημείωσαν ρεκόρ 20ετίας το 2022, φθάνοντας τα 7,22 δισ., αλλά σε μεγάλο βαθμό αυτές ήταν εξαγορές ή ιδιωτικοποιήσεις ήδη υφιστάμενων επιχειρήσεων, καθώς και αγορές ακινήτων. Η “Καθημερινή” επισημαίνει πως «η δημιουργία νέων παραγωγικών επενδύσεων, οι λεγόμενες “Greenfield Investments”, αυξήθηκαν μεν, αλλά εξακολουθούν να αποτελούν μικρό ποσοστό των συνολικών επενδύσεων». Αυτές ακριβώς όμως είναι οι παραγωγικές επενδύσεις που δημιουργούν υπεραξίες και όχι απλά μεταφορά ASSETS από τον ένα κάτοχο σε άλλον.

Ο Αλέξης Τσίπρας

Η πολιτική απάντηση στα παραπάνω του Αλέξη Τσίπρα από ομιλία του: «Η κυβέρνηση παρουσιάζει διάφορα σενάρια για τον επόμενο χρόνο. Αποκρύπτει όμως ότι οι επενδύσεις στη Χώρα μας παρουσιάζουν σημαντική υστέρηση από τους μέσους ευρωπαϊκούς όρους και ότι ο ακαθάριστος σχηματισμός παγίου κεφαλαίου έφτασε μόλις τα επίπεδα του 1995. Τα 5 δισ € νέα κεφάλαια ξένων επενδύσεων το 2021 και τα 6 δισ το 2022 ακούγονται εξαιρετικά νούμερα, αλλά τί είδους επενδύσεις αφορούν; Διότι οι επενδύσεις σε νέες παραγωγικές μονάδες μειώθηκαν το 2021 κατά 14%.

»Βάλατε στόχο το 2021 για αύξηση των πραγματικών επενδύσεων κατά 23,4% το 2022 έναντι του 2021. Και είχαμε τελικά κάτω από το μισό, στο 10%. Η επενδυτική έκρηξη παραπέμπεται ξανά για τον επόμενο χρόνο, το 2023 αυτή τη φορά. Ο ρυθμός ανάκαμψης της Ελλάδας σε σχέση με το 2019 είναι από τους μικρότερους στην ΕΕ. Η αύξηση των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων δεν έχει καταφέρει καν να προσεγγίσει τα επίπεδα του 2019, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του ΙΝΕ-ΓΣΕΒΕΕ».

Οικονομολόγοι του  FORUM2020

δ) Οι οικονομολόγοι του FORUM2020 εξηγούν το λόγο που δεν γίνονται επενδύσεις στην Ελλάδα. Οι επενδυτές αναζητούν δύο σταθερές για να τοποθετήσουν τα χρήματά τους σε μια χώρα: α) αξιόπιστες κυβερνήσεις και β) σταθερό οικονομικό και φορολογικό περιβάλλον. Επειδή στην Ελλάδα τίποτα από τα δύο δεν υπάρχει, γι’ αυτό και οι επενδύσεις που γίνονται είτε είναι πολύ χαμηλές σε σύγκριση με τις δυνατότητες της Χώρας, είτε είναι πολύ ιδιαίτερες. Ποιες “επενδύσεις” γίνονται λοιπόν:

Πρώτον: Πωλήσεις κρατικών περιουσιακών στοιχείων στο υποπολλαπλάσιο της αξίας τους, την περίοδο μάλιστα που οι περισσότερες είναι κερδοφόρες, όπως ο ΟΤΕ, ο ΟΠΑΠ παλαιότερα, τα ΕΛΠΕ, ο Αστέρας Βουλιαγμένης, ο ΟΣΕ, η Εθνική Ασφαλιστική επί ΣΥΡΙΖΑ, η ΔΕΗ, η ΛΑΡΚΟ, η ΔΕΠΑ (και εσχάτως η ΕΥΔΑΠ) επί ΝΔ.

Δεύτερον: Πωλήσεις προβληματικών επιχειρήσεων-σκελετών που κατέχουν οι τράπεζες με τεράστιο discount στην τιμή πώλησης και με τεράστια οφέλη για τους “επενδυτές”. Να σημειωθεί εδώ ότι οι τράπεζές μας έχουν ανακεφαλαιοποιηθεί, ουσιαστικά έχουν “πάρει” περί τα 230 δισ. δανεικά και αγύριστα από τους Έλληνες φορολογούμενους για να σωθούν και την ίδια στιγμή ξεφορτώνονται τα τελευταία “θολωμένα πετράδια” του οικονομικού μας στέμματος, σε τιμές ευκαιρίας για τους ξένους! Με λίγα λόγια δεν μιλάμε για επενδύσεις, αλλά για “αρπαχτές” από funds με σημαίες φορολογικών παραδείσων, φαινόμενα που παρατηρούνται μόνο σε “μπανανίες”.

Τρίτον: Τελευταία παρουσιάζονται ως “επενδύσεις” και κάποιοι διαμετακομιστικοί κόμβοι data centers τεχνολογικών γιγάντων, όπως οι GOOGLE, MICROSOFT, AMAZON κ.ά., οι οποίοι έχουν σκοπό τη μεταφορά δεδομένων (data) από και προς τη Μέση Ανατολή. Όμως, αυτές οι “ψηφιακές αποθήκες” καμία σχέση δεν έχουν με αναπτυξιακή επένδυση.

Τέλος αν διαβάζατε τη φράση «η Ελλάδα προσπαθεί να εδραιώσει την αξιοπιστία της έναντι της διεθνούς επενδυτικής κοινότητας λόγω της κρίσης χρέους της προηγούμενης δεκαετίας», τί θα συμπεραίνατε; Προφανώς ότι δεν έχει εδραιώσει η χώρα την αξιοπιστία της, αφού ακόμη “προσπαθεί”. Είναι απόσπασμα από συνέντευξη του Γιάννη Στουρνάρα (Βήμα, Β4 36, 9/2/23), του οποίου κάθε λέξη –και μάλιστα παραμονή εκλογών– είναι διπλομετρημένη, δεν θα αμφιβάλατε για το κυβερνητικό αφήγημα;

Θα κλείσουμε διατυπώνοντας ένα κρίσιμο ερώτημα για τις Ξένες Άμεσες Επενδύσεις με βάση τις συστάσεις της Τράπεζας της Ελλάδος, που βέβαια θέτουν εν αμφιβόλω τον “εθνικό στόχο” της επενδυτικής βαθμίδας: «Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την οικονομία θα ήταν η απώλεια της αξιοπιστίας της ασκούμενης οικονομικής πολιτικής», σε συνδυασμό με “νάρκες” που υπονομεύουν τις προοπτικές της που είναι:

• Η επιδείνωση του εξωτερικού περιβάλλοντος λόγω δυσμενών γεωπολιτικών εξελίξεων (πόλεμος στην Ουκρανία).
• Ο υψηλότερος και πιο επίμονος πληθωρισμός. Η νέα εκτίμηση της Τράπεζας της Ελλάδος είναι ότι το 2023 θα υποχωρήσει στο 4,4%. Παρά ταύτα, ο ρυθμός αυτός θεωρείται αρκετά υψηλός από τις καταναλωτικές οργανώσεις, ενώ η ακρίβεια στα τρόφιμα τρέχει με διψήφια ποσοστά.
• Ο χαμηλότερος του αναμενόμενου ρυθμός απορρόφησης των κονδυλίων από το Ταμείο Ανάκαμψης, που είναι το κλειδί για μεγαλύτερες ταχύτητες στην ανάπτυξη.
• Η διακοπή της υλοποίησης μεταρρυθμίσεων ή η αντιστροφή παλαιότερων μεταρρυθμιστικών αλλαγών, με αρνητικές επιπτώσεις στην ενίσχυση της παραγωγικότητας της οικονομίας και την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων.
• Η εμφάνιση μιας νέας γενιάς “κόκκινων” δανείων λόγω της αύξησης των επιτοκίων και των επιπτώσεων της ενεργειακής κρίσης.

Και το ερώτημα εύλογο: αυτές οι πέντε “νάρκες” πόσο επικίνδυνες είναι για τις επενδυτικές “ναυαρχίδες” που ονειρεύονται στο Μαξίμου; Αν τις εντοπίζει η Τράπεζα της Ελλάδος δεν τις διαβλέπουν οι καλοπληρωμένοι επενδυτικοί σύμβουλοι των εκατομμυριούχων που… κοιτάζουν Ελλάδα;