“Αργός τουρισμός” – Το μοντέλο ανάγκης που υιοθετεί η Ιταλία

Καθώς η γειτονική χώρα ανοίγει τα σύνορά της και ευρωπαϊκά κράτη επιτρέπουν τη σταδιακά τη μετάβαση προς την ιταλική επικράτεια, οι Ιταλοί προσπαθούν να αξιοποιήσουν το τουριστικό τους προϊόν με διάφορους τρόπους. Η απουσία επισκεπτών, ιδίως από την Ευρώπη, φαντάζει με ευκαιρία για τις πόλεις και περιοχές με πολιτιστικό πλούτο και κορυφαία αξιοθέατα, να υιοθετήσουν ένα διαφορετικό μοντέλο, που ονομάζεται “αργός τουρισμός”.

Πόλεις όπως η Φλωρεντία και το Βατικανό εναποθέτουν τις ελπίδες τους αφενός στην προσέλκυση επισκεπτών –που εκ των πραγμάτων θα είναι λιγότεροι– για περισσότερο χρόνο και αφετέρου στην ενίσχυση του εσωτερικού τουρισμού. «Θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε τον πολιτισμό για να στείλουμε ένα μήνυμα ότι, μετά την κρίση, θέλουμε να αλλάξουμε τον τρόπο ζωής, το μοντέλο της οικονομίας και του τουρισμού στην πόλη», ανέφερε ο δήμαρχος της Φλωρεντίας, Ντάριο Ναρντέλα.

Ο ίδιος, μαζί με τους επικεφαλής των τοπικών αυτοδιοικήσεων της Ρώμης, της Βενετίας και της Νάπολη, έχουν ζητήσει από την κυβέρνηση τη δημιουργία ειδικού ταμείου για την ενίσχυση πρωτοβουλιών και επενδύσεων σε αυτό το νέο μοντέλο. «Ο αργός τουρισμός είναι μια καλή στρατηγική, πιο βιώσιμη. Δεν θέλουμε καθημερινά τουρίστες μόνο για τρεις ώρες, να βγάλουν λίγες φωτογραφίες, αλλά να μη μπορούν να μπουν σε ένα μουσείο ή να πάνε σε ένα εστιατόριο. Αν θέλει κάποιος να γνωρίσει πραγματικά την πόλη μας, πρέπει να μείνει».

Η λογική της “νέας στρατηγικής”, όπως την ονομάζουν παράγοντες της πόλης, είναι σαν το “αργό φαγητό”, θυμίζοντας την εποχή που οι Ιταλοί αντέτασσαν την παραδοσιακή-εθνική κουζίνα τους στο γρήγορο φαγητό. Είναι μια λογική απαλλαγμένη από τις εικόνες με τις τεράστιες ουρές επισκεπτών που περίμεναν για να μπουν σε κάποιο μουσείο. Για παράδειγμα, στο Βατικανό συνέρρεαν 20 ως 30 χιλιάδες άνθρωποι καθημερινά, που είχαν ήδη κλείσει το εισιτήριό τους εβδομάδες ή και μήνες πριν.

Από τότε που άνοιξε, οι κρατήσεις δεν ξεπερνούν τις 1.000 με 2.000, καταγράφοντας απώλειες για το Βατικανό, περίπου 34 εκατομμύρια ευρώ κατά το τρίμηνο lockdown. Πλέον, τα μουσεία παραμένουν ανοιχτά και αργότερα κατά τη διάρκεια της ημέρας, για να προσελκύσουν και τους εργαζόμενους Ιταλούς, ενώ μειώθηκε το όριο των γκρουπ ανά ημέρα και αυξήθηκε ο χρόνος εναλλαγής τους ώστε να εφαρμοστούν σωστά οι κανόνες των αποστάσεων.

Βιωσιμότητα ή ανάγκη;

Στην πραγματικότητα, ο “αργός τουρισμός” δεν είναι ένας νέος όρος. Είναι εκείνο το είδος του τουρισμού που είναι αντίθετος στιις μαζικές επισκέψεις, εστιάζοντας στην ποιότητα και την εμπειρία για τον επισκέπτη. Περικλείει τη χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας, τη χρήση “εναλλακτικών” μέσων μεταφοράς, την επικοινωνία των επισκεπτών με τους κατοίκους μιας περιοχής, και άλλες πρακτικές που έχουν στόχο να “επιβραδύνουν” την τουριστική εμπειρία, και ενδεχομένως να την επιμηκύνουν.

Θεωρητικά το μοντέλο αυτό ευνοεί περισσότερο τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις του τουριστικού κλάδου, ενώ επιτρέπει τη διάχυση του οικονομικού οφέλους σε λιγότερο δημοφιλείς ή λιγότερο γνωστές περιοχές. Σε μια εποχή, πάντως, που ο μαζικός τουρισμός αποκλείεται λόγω της πανδημίας, η αλλαγή στρατηγικής δεν μπορεί παρά να είναι μονόδρομος.

Να θυμίσουμε ότι, οι εκτιμήσεις του ιταλικού εμπορικού συνδέσμου για τις απώλειες των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων αγγίζουν τα 7,4 δισ. ευρώ μόνο για την περίοδο Μάρτιος-Μάιος. Ο τουρισμός αποτελεί το 13% του ΑΕΠ της χώρας, υπό κανονικές συνθήκες δέχεται περίπου 60-70 εκατομμύρια επισκέπτες από το εξωτερικό, ενώ το 60% των διεθνών αφίξεων προέρχεται από την ηπειρωτική Ευρώπη και κυρίως τη Γερμανία. Όχι τυχαία, ο υπουργός Εξωτερικών, Λουίτζι ντι Μάιο χαιρέτισε την απόφαση του Βερολίνου να επιτρέψει τις μετακινήσεις προς την Ιταλία από τα μέσα Ιουνίου.

Η σημερινή κατάσταση, λοιπόν, έχει οδηγήσει τις ιταλικές επιχειρήσεις και οργανισμούς στην εγκατάλειψη, προς το παρόν, του μαζικού μοντέλου, προς χάριν του μοντέλου της “βιωσιμότητας”. Οι ιθύνοντες της Φλωρεντίας, για παράδειγμα, γνώριζαν τα προβλήματα που προκαλούσε ο συνωστισμός –ή υπερτουρισμός– στο ιστορικό κέντρο της πόλης. Σήμερα σπεύδουν να απαγορεύσουν τις καθημερινές αφίξεις λεωφορείων, την ίδρυση νέων ξενοδοχείων, εστιατορίων και μπαρ, ενώ επενδύουν στην κατασκευή ποδηλατοδρόμων. Προσφέρουν κίνητρα για την αγορά σπιτιών από νέα ζευγάρια, και διευκολύνουν ξένα πανεπιστήμια να δημιουργήσουν τμήματα.

«Στη Βενετία ή τη Φλωρεντία, έρχεται κόσμος από όλο τον κόσμο και τελικά βλέπει έναν πολύ περιορισμένο αριθμό αξιοθέατων. Οπότε είναι σημαντικό να βάλουμε κι άλλα στο χάρτη τους», ανέφερε σχετικά ο διευθυντής της πινακοθήκης Ουφίτσι, Άικε Σμιτ. «Αντί να πάει κάποιος και να τσεκάρει απλά στη λίστα του τον Δαβίδ του Μιχαήλ Αγγέλου και την Αφροδίτη του Μποτιτσέλι, μπορεί να δει περισσότερα πράγματα και σε μεγαλύτερο βάθος».