Χίλιες λέξεις: Έξοδοι από τα Μνημόνια και είσοδοι

Γράφει ο Νίκος Γεωργαντζής *  – 

Ας βάλουμε τα πράγματα σε καθαρά λογική βάση, μια και πολλοί κατηγορούν εμάς τους οικονομολόγους ότι εκμεταλλευόμαστε την ημιμάθεια των αδαών με πομπώδεις φράσεις και ακατάληπτους τεχνικούς όρους. Μια δήλωση σε στυλ ερώτησης: «Τί κακό μπορεί να μας συμβεί με την έξοδο της Ελλάδας από τα μνημόνια;» δεν πρέπει να συγχέεται με την αισιόδοξη προσδοκία ότι κάτι καλό θα μας συμβεί.

Τα τόσα κακά που δέρνουν την οικονομία μας τα τελευταία αλλά και τα προηγούμενα από τα τελευταία χρόνια, είναι πράγματι κάποιο είδος ασφάλειας ότι δεν κινδυνεύουμε να χειροτερέψουμε και πολύ στο εγγύς μέλλον. Πράγματι, μερικές φορές χρειάζεται φαντασία για να σκεφτεί κανείς τα χειρότερα. Και αυτό οδηγεί σε πλάνες βασισμένες σε μεταφορικές εικόνες βυθισμένων πλοίων και… βυθών, που με κάποιο θαυματουργό τρόπο σταματάνε την περαιτέρω πτώση.

Έχουμε οι ακαδημαϊκοί οικονομολόγοι κάποια ευθύνη στη διάδοση τέτοιων μεταφορικών νοητικών κατασκευασμάτων που είτε εν είδει μαθηματικών μοντέλων, είτε σαν παρομοιώσεις με μηχανικές μακέτες σε φυσική (αν)ισορροπία βοηθούν το μάτι να δει τι γίνεται και τι αναμένεται να συμβεί σε μια οικονομία. Αλλά μή γελιέστε!

Η καλύτερη παρομοίωση είναι αυτή με τον ανέμελα υπομονετικό, επίδοξο επιβάτη τραίνου που πιστεύει οτι αν περιμένει αρκετά σε κάποιο σημείο της πόλης, αργά ή γρήγορα θα περάσει μπροστά του ένα τραίνο. Ε, λοιπόν, μπορεί να περιμένει και έναν αιώνα και να μην συμβεί κάτι τέτοιο. Πρέπει κι αυτός να κάνει κάτι που να διευκολύνει την προσδοκία του, πηγαίνοντας για παράδειγμα σε ένα σταθμό.

Οι αισιόδοξοι και υπόπτως δικαιολογούντες την κυβέρνηση χειροκροτητές της εξόδου από τα μνημόνια και της εισόδου στις αγορές φαίνεται να μην πτοούνται από την αδυσώπητη αλήθεια της παραπάνω παρομοίωσης. Λένε, υποβοηθούμενοι και από κάποιες δυνάμεις που όχι πριν πολύ καιρό υποπτεύονταν και κατηγορούσαν ως χειριστικές, οτι δήθεν οι θυσίες του ελληνικού λαού βρίσκουν επί τέλους την δικαίωσή τους. Λένε ότι ο επιτευχθείς στόχος (ακόμα και θρίαμβος, για μερικούς χειροκροτητές που προφανώς μόλις έφτασαν από άλλο πλανήτη) θα ακολουθηθεί από μια αξιοπρεπή υποδοχή στο ναό του καπιταλιστικού συστήματος, τις χρηματαγορές.

Δεν μπορώ να ρίξω όλο το φταίξιμο στην κυβέρνηση, αλλά σίγουρα ούτε και στο …κακό σύστημα. Δε θα αναλύσω σε αυτές τις χίλιες λέξεις τα κακά του καπιταλισμού. Είναι πολλά, γνωστά και μη εξαιρετέα τόσο τώρα όσο και τη στιγμή που δανειζόμασταν πριν 20, 10, 5 χρόνια και όταν υπογράφαμε, σκίζαμε και ξαναϋπογράφαμε μνημόνια. Αλλά το να πιστώνεις έστω και μια μικρή μερίδα της υποτιθέμενης πρόσφατης επιτυχίας της εξόδου από τα μνημόνια και της εισόδου στις αγορές στη δράση της παρούσας κυβέρνησης, είναι τουλάχιστον αστείο. Πρώτον, γιατί το να βγεις από το νοσοκομείο δεν σημαίνει πάντα και ίαση. Δεύτερον, γιατί αν είχες μια βαριά και αθεράπευτη αρρώστια και επί πλέον δεν σου κάνανε θεραπεία, μάλλον πρέπει να ανησυχείς για το τί σε περιμένει «εκεί έξω».

Περιμένοντας την μέρα της κρίσης

Ας γίνουμε λίγο πιο συγκεκριμένοι. Κατά τη διάρκεια της «δράσης» της, η κυβέρνηση εξάντλησε την ενέργειά της σε διαπραγματεύσεις γύρω από το τί να κάνει για να αξιολογηθεί καλά την ημέρα της κρίσης. Κατόπιν, χρησιμοποίησε τις πιέσεις έξωθεν για να δικαιολογήσει αντιλαϊκά μέτρα που παρείχαν κάποια εσωτερική βιωσιμότητα των πληρωμών του επόμενου μήνα. Σε αυτό πρέπει να παραδεχτώ έκανε πολύ καλύτερη δουλειά από τις προηγούμενες υποτιθέμενα συντηρητικότερες κυβερνήσεις, αντιμετωπίζοντας και λιγότερη λαϊκή αντίδραση.

Έπειτα, με τεχνάσματα και αναδιαπραγματεύσεις ελαχιστοποίησε τα (αναγκαία) μέτρα για εξυγίανση της ελληνικής οικονομίας, αφήνοντας ουσιαστικά ανέπαφες συντεχνίες και λόμπυ που διαχρονικά έχουν καταφέρει να κάνουν ό,τι τους καπνίσει. Έτσι αγόρασε όπως όλες οι προηγούμενες κυβερνήσεις την ανοχή των τοξικότερων οικονομικών δυνάμεων εντός συνόρων.

Βέβαια, ενέτεινε το κυνήγι της φοροδιαφυγής στα μεσαία στρώματα, αλλά σε ανταπόδοση «έχωσε» άλλους 30.000 στο δημόσιο, κάτι που περιόρισε τη λαϊκή αντίδραση και πιθανή απώλεια ψήφων στη μεσαία τάξη. Στο κάτω κάτω, ποιος πιστεύει ακόμα στη σχέση μεταξύ του εν λόγω κομματικού κράτους και σε κάποια τάξη πέραν από την «κυβερνώσα»;

Πέραν των παραπάνω και άλλων παρομοίων -διαπραγματευτικών περί χρέους προς τα έξω και ισοσκελιστικών προς τα έσω- ελιγμών, η κυβέρνηση κατάφερε, με περισσή τέχνη, να μην κάνει τίποτα. Και για όσους θεωρούν αυτή τη διαπίστωση υπερβολική, αντί να σας ρωτήσω τί νομίζετε ότι έκανε σε επίπεδο δομών της οικονομίας που να βελτιώνουν την ελληνική αγορά προϊόντων, εργασίας και κεφαλαίου, να σας προλάβω με μια πρόβλεψη: «πριν αλέκτορα φωνήσαι τρις» (δηλαδή, μόλις γυρίσουν το κεφάλι οι θεσμοί, αλλά πριν τις εκλογές), περιμένετε να δείτε διορισμούς και μασκαρεμένα προεκλογικά «φιλολαϊκά» μέτρα.

Λες και…

Και για να μην κάνω τον προφήτη, κάτι τέτοια ακούγονται ήδη στους καλύτερα πληροφορημένους κύκλους του έξω κόσμου, που η εσωτερική κατανάλωση θα κατηγορήσει αμέσως ως ανθελληνική προπαγάνδα. Λες και η φαντασίωση μιας ανύπαρκτης ιδιωτικής οικονομίας με -ακόμα και σήμερα- αυξανόμενο κρατικό υδροκεφαλισμό, που δήθεν θα προσελκύσει επενδυτές μετά τα τόσα που έκανε η κυβέρνηση, δεν είναι ανθελληνική προπαγάνδα.

Λες και το να έχεις εξασφαλίσει μέχρι τον επόμενο μήνα με αιματοχυσία αυτό που οι άλλες χώρες κάνουν συστηματικά εδώ και δεκαετίες σε κάνει ελκυστικό προορισμό για επενδυτές. Λες και το να έχεις καταφέρει να πάρεις ένα μουδιασμένο ΟΚ από τους θεσμούς υπόσχεται ότι τα «μυαλά» δε θα φεύγουν πια στο εξωτερικό, δεδομένου ότι τόσες μεταρρυθμίσεις στην Παιδεία και την αγορά εργασίας αποφεύχθηκαν με επιμέλεια για να αφήσουμε τα πράγματα όπως έχουν και να μη θίξουμε κανένα κακώς κείμενο.

Λες και εκδημοκράτησες κύριε Τσίπρα το εκλογικό σου σώμα, επιτρέποντας να ψηφίζουμε οι εκδιωχθέντες Έλληνες του εξωτερικού, οι περισσότερο φορολογούμενοι απόδημοι (ο ΕΝΦΙΑ, μοναδικό σε 4000 χρόνια εργαλείο στην αποθάρρυνση του Οδυσσέα να διατηρεί περιουσία στην Ιθάκη) με τα λιγότερα πολιτικά δικαιώματα, τιμωρούμενοι που δεν περιμένουμε, ούτε μπορούμε να εξαγοραστούμε με διορισμούς της πλάκας.

Λες και ενδιαφέρθηκες πώς πεθαίνει ο Έλληνας άπλυτος, αν δεν πληρώσει αποκλειστική νοσοκόμα, που τα Ταμεία δικαιολογούν μόνο κάποιες λίγες μέρες, μέσα σε νοσοκομεία ενός υποτιθέμενα αριστερο-διοικούμενου κράτους. Λες και η δικαιολογία ότι και οι άλλοι έκαναν το ίδιο σε ξεπλένει από την τραγική ευθύνη του να μην έχεις κάνει τίποτα, εκτός από πολιτικές διατήρησης της κυβερνητικής σου εξουσίας. Εξουσία που θα χάσεις σύντομα, προσθέτοντας στην αβεβαιότητα που αισθάνονται «οι αγορές» κάθε φορά που πρέπει να χρηματοδοτήσουν το πιο πελατειακό κράτος στην Ευρώπη. Λες και η επόμενη μέρα της απραξίας διαφέρει πολύ από την προηγούμενη.

---

* Ο Νίκος Γεωργαντζής είναι καθηγητής Οικονομικών της Συμπεριφοράς στο Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ (Reading) στο Ηνωμένο Βασίλειο.