Δημοκρατικές αρχές και ολιγάρχες στον κόσμο των επιχειρήσεων

Μετά τη Δημοκρατία η επιχείρηση αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη καινοτομία του ανθρώπου, ως κοινωνικής και οικονομικής οντότητας συγχρόνως, ευαίσθητη απέναντι στις αλλαγές (και όχι μόνο στον κόσμο των επιχειρήσεων). Η πρώτη είναι αυτή η οποία εκτός του ότι εκφράζει τη γνήσια βούληση των πολιτών, παρέχει και το θεσμικό πλαίσιο των ίσων ευκαιριών, για οποιονδήποτε αναλαμβάνει την πρωτοβουλία να επενδύσει προσωπικούς πόρους δημιουργώντας τις δικές του συνθήκες καριέρας, αλλά και απασχόλησης άλλων, χωρίς να περιορίζεται σε έναν επαγγελματικό χώρο ή μια ιδιοκτησία, αναλαμβάνοντας τον (λογικό) κίνδυνο της πιθανής αποτυχίας, αισθανόμενος ικανός να τον διαχειριστεί.

Η επιχείρηση στην οποία καταλήγει η πρωτοβουλία, δηλαδή ο μηχανισμός μετασχηματισμού μιας “θεωρητικής σύλληψης” ή ενός οράματος -της επιχειρηματικής ιδέας- σε συγκεκριμένο και απτό προϊόν ή υπηρεσία, περιλαμβάνει ένα σύνολο λειτουργιών και διαδικασιών οργανωμένων και συντονισμένων κατά τρόπο που εξυπηρετεί αποτελεσματικότερα τις ανάγκες τις κοινωνίας και της οικονομίας.

Είναι μια οικονομική οντότητα δημιουργίας αξίας από την οποία επωφελείται ο δημιουργός της, οι κοινωνικοί του εταίροι και η κοινωνία εντός της οποίας δρα και αναπτύσσεται, αλλά και η οικονομία στο σύνολό της. Ζωτικός της χώρος μέσα στον οποίο αναπτύσσεται δημιουργώντας πλούτο στον επίδοξο επιχειρηματία αλλά και στην κοινωνία που τον “υποθάλπει” είναι αυτός του δημοκρατικού πολιτεύματος, του οποίου κάθε εκτροπή προς απολυταρχικά ή ολιγαρχικά καθεστώτα επιδρά αρνητικά στον εκσυγχρονισμό και την περαιτέρω εξέλιξή της.

Στα καθεστώτα του πρώτου είδους είναι η πολιτική εξουσία εκείνη που ελέγχει τους ολιγάρχες (συχνά κλεπτοκράτες ιδιοποιούμενοι κρατικούς πόρους κατά τις μεταβατικές περιόδους λόγω, π.χ. κατάρρευσης πολιτεύματος, πολέμου κλπ) με την απειλή της κατάσχεσης της περιουσίας τους, ενώ σ’ εκείνα του δεύτερου οι ολιγάρχες είναι αυτοί που ελέγχουν το πολιτικό σύστημα κραδαίνοντας την σπάθα της αλλαγής κυβέρνησης όταν αυτή δεν εξυπηρετεί –κατά προτεραιότητα- τα συμφέροντά τους.

Τόσο στο ένα όσο και στο άλλο καθεστώς, η κρατική περιουσία συνθέτει το πεδίο μιας επιχειρηματικής δραστηριότητας υπό ελεγχόμενες συνθήκες ανταγωνισμού και ελαχιστοποίησης του επιχειρηματικού κινδύνου ο οποίος, ακόμη κι όταν εκδηλωθεί, μετατίθεται στις πλάτες του “λαουτζίκου” ή των πληβείων με νομοθετικές ρυθμίσεις μέσω ενός κοινοβουλευτικού φερετζέ δημοκρατίας.

Δημοκρατικές αρχές και ολιγάρχες

Η καθήλωση της οικονομικής ανάπτυξης είναι έκδηλη με την εκποίηση του δημόσιου πλούτου ή τη χρησιμοποίησή του ως εγγύηση για τη λήψη δανείων να αποτελεί συνήθη πρακτική για την άμβλυνση των εντυπώσεων της οποίας, επιδεικνύεται η “μεγαλόψυχη” χορήγηση επιδομάτων τα οποία δεν είναι απαραίτητο να αναπαράγουν την εργατική δύναμη της “πλέμπας” με την ανεργία που την πλήττει, ούτε και στηρίζουν μια επιχειρηματική δράση στα όρια ανοχής των ολιγαρχών με χαμηλή ως ανύπαρκτη προστιθέμενη αξία ένεκα αθρόων εισαγωγών.

Βγάλτε τα συμπεράσματά σας από αυτό που συμβαίνει στην “Ρωσία του Πούτιν”, καθ’ ομολογία του οποίου η χώρα του υστερεί στην οικονομική και τεχνολογική ανάπτυξη, ή και στην “Ελλάδα του Μητσοτάκη” βλέποντάς την ολιστικά, για να διαπιστωθεί πόσο ολισθηρά είναι τα πεδία κοινωνίας, οικονομίας και εθνικής ανεξαρτησίας.

Με τα καθεστώτα αυτά να αποτελούν το επικρατών σύστημα διακυβέρνησης παντού στον κόσμο, η μόνη διέξοδος για την επιχείρηση είναι η επινοητικότητα του επιχειρηματία η οποία, όπως έδειξε σε πολλές περιπτώσεις η ιστορία, είναι σε θέση να προκαλέσει ανατροπές στην αγορά αλλά και στα πολιτικά συστήματα, διεκδικώντας τον δικό τους χώρο εισάγοντας νέες προτάσεις αξίας. Προς τούτο, δεν αρκεί να «θέλει αρετήν και τόλμην η (επιχειρηματική) ελευθερία», αλλά και επιχειρηματική παιδεία προκειμένου να γίνει αντιληπτός απ’ όλους ο ρόλος και ο τρόπος με τον οποίο η δράση τους επηρεάζει τον ίδιο και τους κοινωνικούς του εταίρους, την οικονομία και το περιβάλλον για να επιτευχθεί και καθιερωθεί ο αμοιβαίος σεβασμός.

Η υποχρέωση για τούτο βαραίνει βέβαια τον ίδιο, δεδομένου ότι μαθαίνοντας να κερδίζει και να ανταποδίδει (learn, earn and return, όπως τόσο εύστοχα το έθεσε ο Ολλανδός επιχειρηματίας Bert W. M. Twaalfhoven) θα συνειδητοποιήσει ότι η υιοθέτηση μιας τέτοιας στάσης και συμπεριφοράς συνιστά μονόδρομο προς την αειφόρο πορεία της επιχείρησής του. Απαραίτητη προϋπόθεση, επίσης, είναι η βελτίωση της επιχειρηματικής ευφυίας για βιώσιμη καινοτομία και αειφόρο διαχείριση των -ούτως ή άλλως- περιορισμένων πλουτοπαραγωγικών πόρων, ανεξάρτητα από τα κίνητρα ανάληψης της πρωτοβουλίας του.

Βέβαια, δεν είναι δυνατό να υπάρξει βιώσιμη παραγωγή χωρίς βιώσιμη κατανάλωση, ένα νέο τρόπο ζωής δηλαδή με συνειδητή επιλογή προϊόντων/υπηρεσιών οικονομικών μονάδων που διακρίνονται για την ηθική και το σεβασμό προς τους κοινωνικούς τους εταίρους και το περιβάλλον στο σύνολό του· ούτε και χωρίς τη μετάβαση από το «καταναλώνω άρα υπάρχω» στο «υπάρχω επειδή υπάρχεις», δηλαδή στην αειφορία περιορίζοντας την κατά κεφαλήν ανάλωση θερμίδων (ενέργειας). Θέτοντάς το διαφορετικά, δεν μπορεί να λειτουργήσει ο… “θερμοστάτης” αν παραμένεις “αποστάτης” στην κοινή προσπάθεια!

Παιδεία και επιχειρηματική εκπαίδευση

Το εγχώριο σύστημα παιδείας θα μπορούσε να παίξει ρόλο στην παραπάνω προσπάθεια αν υπήρχε η θέληση για τούτο. Όμως, για τον επιχειρηματία και την επιχείρηση είναι υποχρέωση μέσω της οποίας θα αναδειχθεί η ηγετική προσωπικότητα, όχι ως χάρισμα αλλά ως αποτέλεσμα της αξιοποίησης των ευκαιριών βελτίωσης του ατόμου  σε ό,τι αφορά τα εξής:

• Tην εξωστρέφεια και τη συναισθηματική του σταθερότητα.
• Tη δεκτικότητα στη μάθηση και την προσήνεια.
• Την ευσυνειδησία και την εντιμότητά του.
• Την περαιτέρω ενίσχυση των δεξιοτήτων άσκησης αποτελεσματικού μάνατζμεντ ώστε να ανταπεξέλθει επιτυχώς στην αυξανόμενη ανταγωνιστική λειτουργία της αγοράς και την ανάγκη για αειφόρο καινοτομία και τη βιώσιμη ανάπτυξη που προκαλεί το έμπρακτο ενδιαφέρον της διεθνούς επιχειρηματικής κοινότητας και της κοινωνίας στο σύνολό της.

Δεν είναι τυχαία η συχνή τους αναφορά καθώς αφορά σε ένα πεδίο διατηρήσιμης πορείας όχι μόνο επιχειρηματικής,  στη δημιουργία του οποίου συνέδραμε σημαντικά η κλιματική κρίση και η χωρίς προηγούμενο κατασπατάληση των φυσικών πόρων, τόσο στην παραγωγή όσο και στην κατανάλωση, συνεπικουρούμενη από τη δημιουργία αποβλήτων σε ρυθμούς ταχύτερους από τη φέρουσα ικανότητα της φύσης να τα αφομοιώνει.